Chính trị thế giới tiếp tục thúc đẩy xu hướng đa cực

Thế giới năm 2024 chứng kiến cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc tiếp tục diễn biến phức tạp, cuộc xung đột Nga - Ukraina kéo dài chưa có hồi kết, “chảo lửa” Trung Đông bùng phát dữ dội và căng thẳng vẫn luôn tiềm tàng ở một số điểm nóng khác, như bán đảo Triều Tiên, eo biển Đài Loan (Trung Quốc), Biển Đông. 

Tại một số quốc gia, tình trạng bất ổn chính trị diễn ra mạnh mẽ, như ở Hàn Quốc với các cuộc biểu tình của giới y tế vào giữa năm 2024, nhất là lệnh thiết quân luật bất thành vào cuối năm 2024 đã dẫn đến một loạt hệ lụy khiến Hàn Quốc rơi vào khủng hoảng chính trị lớn chưa từng có trong nhiều thập niên trở lại đây. 

Ở một số quốc gia khác, các chính phủ, nhà lãnh đạo cầm quyền trong nhiều năm đã bị lật đổ thông qua những cuộc biểu tình, bạo loạn, tấn công vũ trang, như Bangladesh, Syria. Điều đó cho thấy thế giới vẫn tồn tại không ít bất an, nguy cơ đe dọa thường trực, đi ngược lại mong muốn hòa bình, ổn định và phát triển của đa số quốc gia và người dân các nước.

Năm 2025, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại lãnh đạo nước Mỹ có thể được xem là nhân tố chính tác động mạnh tới quan hệ quốc tế và cục diện toàn cầu. Mặc dù vẫn chủ trương duy trì, củng cố sức mạnh, vị thế siêu cường của nước Mỹ, song trong chính sách, bước đi cụ thể, ông D. Trump có những chiến lược, sách lược khác với người tiền nhiệm Joe Biden. 

Trong khi đó, Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp tục đi sâu cải cách toàn diện, thúc đẩy hiện đại hóa kiểu Trung Quốc theo tinh thần của Hội nghị Trung ương 3 khóa XX (tháng 7-2024), thực hiện công cuộc phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa. 

Với sức mạnh và vị thế toàn cầu hiện nay của cả Mỹ và Trung Quốc, có thể nói cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc sẽ tiếp tục là động lực chính định hình địa - chính trị toàn cầu năm 2025 cũng như trong những năm tiếp theo. 

Tuy nhiên, bức tranh thế giới không đơn giản là cuộc đối đầu song phương, mà có thể xuất hiện nhiều cực quyền lực mới, trong bối cảnh xu hướng hình thành trật tự thế giới đa cực vẫn tiếp tục diễn ra. Điều này có thể thấy rõ qua việc Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) đang nỗ lực xây dựng một trật tự kinh tế - chính trị song song, thách thức vị thế thống trị của đồng USD và các thể chế tài chính phương Tây. 

Về phía Liên minh châu Âu (EU), khối này cũng đang đẩy mạnh “tự chủ chiến lược”, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và năng lượng. Thế giới đang chứng kiến sự hình thành của một trật tự đa cực, có thể dẫn đến nhiều bất ổn trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài có thể tạo ra một hệ thống cân bằng và bền vững hơn.

Kinh tế toàn cầu tăng trưởng đi kèm với nhiều thách thức

Năm 2024, mặc dù đối mặt không ít thách thức, nền kinh tế toàn cầu vẫn giữ vững nhịp tăng trưởng. Theo một báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm 2024 của thế giới đạt khoảng 3,2%, nhỉnh hơn so với mức tăng 3,1% của năm 2023. Tuy nhiên, vẫn còn những khó khăn, thách thức, như tình trạng nợ công ở Mỹ, sự trì trệ của nền kinh tế Trung Quốc...

Tiếp nối những thành tựu cũng như khó khăn trong năm 2024, bức tranh kinh tế thế giới năm 2025 dự báo sẽ xuất hiện những mảng màu đối lập. Một bên là sự phục hồi đầy hứa hẹn của các nền kinh tế phát triển sau giai đoạn khó khăn, bên kia là những thách thức dai dẳng từ lạm phát và nợ công. 

Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tăng trưởng toàn cầu năm 2025 có thể duy trì mức 3,2%, nhưng con số này ẩn chứa những bất ổn tiềm tàng. Tốc độ tăng trưởng không đồng đều giữa các khu vực đang tạo ra sự phân hóa rõ rệt. 

Trong khi các nền kinh tế phát triển như Mỹ và EU đang đối mặt với nguy cơ suy thoái nhẹ do chính sách thắt chặt tiền tệ, các quốc gia đang phát triển, nhất là ở châu Á và châu Phi, lại nổi lên như những động lực tăng trưởng mới. Bên cạnh đó, các chuỗi cung ứng đang trong quá trình tái cấu trúc, tái định hình mạnh mẽ, với các ưu tiên được đánh giá lại. 

Thế giới đang chứng kiến một cuộc tái cấu trúc toàn diện của nền kinh tế toàn cầu, chuỗi cung ứng đang trải qua quá trình “khu vực hóa” mạnh mẽ, với việc các quốc gia, doanh nghiệp ưu tiên an ninh và ổn định hơn là chi phí thấp. 

Điều này dẫn đến các xu hướng đáng lưu ý như việc ưu tiên đầu tư ở những thị trường kế cận hoặc có quan hệ hữu nghị, hơn là ở những nơi có chi phí thấp nhưng tính rủi ro cao.

Theo xu hướng trên, mặc dù vẫn là một cường quốc kinh tế, song Trung Quốc đang phải đối mặt với áp lực từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn đa quốc gia đang tìm kiếm điểm đến sản xuất mới, như Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia, để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, dẫn đến làm thay đổi cấu trúc kinh tế khu vực. 

Các quốc gia Đông Nam Á, Nam Á như Việt Nam, Indonesia, Ấn Độ đang tận dụng tốt xu hướng này, với tốc độ tăng trưởng GDP dự kiến đạt 6 - 7% trong năm 2025. Đây không chỉ là sự dịch chuyển đơn thuần về địa lý, mà còn là một chiến lược địa - kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc ngày càng gay gắt.

Công nghệ, môi trường và tương lai của loài người

Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ, nhất là lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), đang tạo ra những bước đột phá mới trong việc nâng cao năng suất lao động, cải thiện cuộc sống của con người. Kỷ nguyên AI cho thấy sức mạnh của khoa học - công nghệ tác động mạnh mẽ đến đời sống như thế nào, nhưng cũng đặt ra những câu hỏi chưa có lời đáp.

Năm 2025 sẽ đánh dấu bước tiến vượt bậc của AI, khi công nghệ này không còn là khái niệm xa vời mà đã thâm nhập sâu vào mọi khía cạnh của đời sống. Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) thế hệ mới có khả năng xử lý và phân tích dữ liệu phức tạp, mở ra những ứng dụng đột phá trong y tế, giáo dục và sản xuất. 

Tuy nhiên, đi kèm với những tiến bộ chưa từng có trên là những thách thức về đạo đức và quyền riêng tư chưa có tiền lệ, đòi hỏi con người phải đưa ra những tiêu chuẩn, quy định để AI phục vụ con người đúng mục đích, không để trở thành mối đe dọa tiềm tàng đối với loài người.

Bên cạnh đó, làn sóng số hóa và tự động hóa tiếp tục làm thay đổi căn bản thị trường lao động. Theo ước tính của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), dưới tác động của làn sóng chuyển đổi số trên toàn cầu, đến năm 2025, hàng triệu việc làm có thể bị thay thế bởi máy móc. 

Giáo sư Laura Thompson - chuyên gia về tương lai việc làm tại Harvard Business School (HSB, Mỹ) - nhận định: “chúng ta đang chứng kiến một cuộc cách mạng trong cách thức làm việc”, mô hình làm việc kết hợp (hybrid) sẽ trở thành tiêu chuẩn mới, đòi hỏi người lao động phải liên tục cập nhật kỹ năng”.

Trong khi khoa học - công nghệ tiến nhanh như vũ bão, những thách thức an ninh phi truyền thống, trong đó có thách thức về biến đổi khí hậu cũng ngày càng lớn, đòi hỏi sự quan tâm lớn hơn của nhân loại cho chính cuộc sống hiện nay và tương lai của các thế hệ mai sau. 

Thế giới chứng kiến ngày càng nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan trở nên thường xuyên và khốc liệt hơn, đe dọa an ninh lương thực và sinh kế của hàng triệu người. Để đối phó, chuyển đổi năng lượng, tăng trưởng xanh đang là ưu tiên và là giải pháp hàng đầu đối với sự phát triển bền vững của con người. 

Dưới sự quan tâm chung và nỗ lực hợp tác của các quốc gia, đã có những bước tiến quan trọng trong phát triển, ứng dụng công nghệ xanh. Chi phí năng lượng tái tạo tiếp tục giảm mạnh, trong khi các giải pháp lưu trữ năng lượng và thu giữ carbon đạt được những đột phá công nghệ quan trọng.

Hợp tác quốc tế - chìa khóa mở ra cánh cửa hướng tới tương lai tốt đẹp hơn

Nhìn chung, năm 2025 hứa hẹn sẽ là năm của những biến động mạnh mẽ nhưng cũng đầy cơ hội. Những xu hướng lớn về công nghệ, kinh tế và xã hội đang hội tụ, tạo ra một môi trường phức tạp nhưng giàu tiềm năng cho sự phát triển. 

Trong bối cảnh này, để thành công đòi hỏi sự linh hoạt và khả năng thích ứng cao. Các quốc gia và tổ chức cần có chiến lược dài hạn, đồng thời sẵn sàng điều chỉnh để phản ứng với những thay đổi nhanh chóng của môi trường toàn cầu.

Bên cạnh đó, hợp tác toàn cầu là yếu tố hết sức quan trọng đối với việc tận dụng các cơ hội và đối mặt với khó khăn chung. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhấn mạnh: “năm 2025 có thể là điểm bước ngoặt - nơi chúng ta hoặc sẽ tìm ra cách thức hợp tác hiệu quả để giải quyết những thách thức toàn cầu, hoặc sẽ phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng của sự chia rẽ và thiếu hợp tác”.

Rõ ràng, có thể thấy vai trò của hợp tác quốc tế và đối thoại đa phương trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chỉ thông qua nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế, nhân loại mới có thể biến những thách thức thành cơ hội và xây dựng một tương lai bền vững cho các thế hệ mai sau. 

Thế giới năm 2025 không chỉ là một bức tranh của những thay đổi, mà còn là lời nhắc tương lai của nhân loại phụ thuộc vào những quyết định mà con người đặt ra hôm nay./.