Nam Á - “thùng thuốc súng” cho các cường quốc hạt nhân

Căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan lên đến đỉnh điểm vào tháng 5-2025. Ngày 7-5-2025, Ấn Độ viện lý do “chống khủng bố”, đã phóng 20 tên lửa vào các mục tiêu ở vùng Kashmir do Pakistan quản lý và lãnh thổ Pakistan, phá hủy 3 tiền đồn quân sự. 

Quân đội Pakistan nhanh chóng đáp trả, tuyên bố bắn hạ 6 máy bay chiến đấu của Ấn Độ và phóng 1 tên lửa đạn đạo Shaheen III, rơi cách biên giới Ấn Độ - Pakistan 100km, gửi đi một tín hiệu răn đe hạt nhân mạnh mẽ.

Xung đột dẫn đến việc đóng cửa không phận trên các thành phố lớn của cả Ấn Độ và Pakistan. Pakistan tuyên bố đình chỉ mọi hoạt động thương mại với Ấn Độ. Đáp lại, Ấn Độ đe dọa cắt dòng nước chảy vào sông Jhelum qua Kashmir, ảnh hưởng đến nguồn cung cấp nước cho 3 triệu người dân trong khu vực do Pakistan kiểm soát. 

Trung Quốc đã chuyển 500 tấn hàng viện trợ nhân đạo cho Pakistan bằng máy bay vận tải Y-20, trong khi Mỹ kêu gọi cả hai bên kiềm chế.

Trung Đông - địa bàn chiến lược của chiến tranh ủy nhiệm

Nằm bên bờ Biển Đỏ, Yemen tiếp tục là chiến trường của các cường quốc. Ngày 5-5-2025, liên quân Mỹ - Israel tiến hành 48 cuộc không kích vào tỉnh Hodeidah, phá hủy các cơ sở cảng và căn cứ tên lửa của Houthi để trả đũa vụ tấn công bằng tên lửa của Houthi vào Sân bay quốc tế Ben-Gurion của Israel ngày 28-4-2025, khiến 3 người thiệt mạng. 

Mặc dù lực lượng Houthi đã đạt được “lệnh ngừng bắn có giới hạn” với Mỹ, nhưng vẫn công khai tuyên bố sẽ “tiếp tục tấn công tất cả các mục tiêu ủng hộ Israel” thể hiện qua động thái phóng 3 máy bay không người lái về phía biên giới Saudi Arabia. Căng thẳng giữa hai bên có thể leo thang thành một cuộc đối đầu toàn diện bất cứ lúc nào.

Tỉnh Suwayda, miền Nam Syria, đã trở thành một điểm nóng mới. Giao tranh ác liệt đã nổ ra giữa lực lượng Chính phủ Syria và lực lượng người Druze do Israel hậu thuẫn. Chỉ trong ngày 3-5-2025 đã diễn ra 12 cuộc đụng độ trên bộ. 

Không quân Israel đồng loạt không kích vào Thủ đô Damascus và tỉnh Idlib, phá hủy 3 vị trí quân sự do Iran hậu thuẫn. Không quân Thổ Nhĩ Kỳ đã điều động và triển khai tên lửa Patriot dọc biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ. Cuộc xung đột này về cơ bản là một cuộc chiến giữa Israel và Thổ Nhĩ Kỳ cùng Iran nhằm tranh giành ảnh hưởng ở Trung Đông.

Châu Phi - mảnh đất tranh giành tài nguyên và quyền lực

Tại Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), Nhóm vũ trang M23 đã phát động một cuộc tấn công quy mô lớn vào mùa xuân năm 2025, chiếm giữ cả thành phố Goma và thành phố Bukavu, đồng thời kiểm soát 90% diện tích khai thác coban của DRC. 

Cuộc xung đột khiến 8.500 người thiệt mạng và 1 triệu người phải di dời. Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã khẩn trương kêu gọi ngừng bắn, nhưng Nhóm vũ trang M23 từ chối đàm phán và tiếp tục tiến về trung tâm thành phố Lubumbashi - thủ phủ khai thác mỏ của DRC. Một số chuyên gia phân tích nhận định, đằng sau những cuộc tấn công này chính là sự cạnh tranh ngầm giữa các nước phương Tây về chuỗi cung ứng coban.

Tháng 3-2025, Nhóm khủng bố cực đoan Al-Shabaab phát động một “cuộc tấn công mùa xuân” ở miền Trung và miền Nam Somalia, khiến 200 dân thường thiệt mạng. Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đã nắm bắt cơ hội này để tăng cường sự hiện diện quân sự. 

Thổ Nhĩ Kỳ triển khai 1.500 lính đặc nhiệm tại Thủ đô Mogadishu (Somalia) để kiểm soát một cảng biển quan trọng, trong khi Mỹ thiết lập một căn cứ máy bay không người lái ở thành phố Bossaso - phía Bắc Somalia. Những động thái này tạo ra cuộc cạnh tranh quyết liệt nhằm tranh giành vị thế địa chiến lược của Somalia.

Mặc dù tình hình căng thẳng tại Libya đã lắng dịu, nhưng các cuộc giao tranh quy mô nhỏ vẫn thường xuyên xảy ra tại các khu vực sản xuất dầu mỏ phía Nam Thủ đô Tripoli (Libya). Quân đội quốc gia Libya (LNA) được Ai Cập và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) hậu thuẫn kiểm soát 90% số mỏ dầu, trong khi chính phủ được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn lại phụ thuộc vào viện trợ quốc tế. Sự can thiệp từ bên ngoài đã dẫn đến tình hình bế tắc của Libya.

Đông Âu nóng với xung đột Nga - Ukraina

Tháng 5-2025, quân đội Nga phát động một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái quy mô lớn vào Thủ đô Kiev (Ukraina), bắn hạ 11 máy bay không người lái Terminus-2, khiến 2 tòa nhà dân cư sụp đổ. 

Quân đội Ukraina đã phát động một cuộc phản công ở khu vực thành phố Kherson và Odessa, sử dụng xe tăng Abrams do Mỹ cung cấp để xuyên thủng tuyến phòng thủ đầu tiên của Nga, gây ra nhiều thương vong mỗi ngày.

Nga đã đề xuất một lệnh ngừng bắn từ ngày 8 đến ngày 10-5-2025, là thời gian tổ chức kỷ niệm 80 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, nhưng Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đã bác bỏ. 

Cùng ngày, Mỹ và Ukraina đã ký Hiệp định đầu tư tái thiết trị giá 12 tỷ USD, đưa ra cam kết giúp Ukraina tái thiết kết cấu hạ tầng năng lượng và giao thông sau chiến tranh. Các chuyên gia phân tích cho rằng, điều này về cơ bản báo hiệu một cuộc xung đột còn kéo dài.

Tây Á - “hố đen kép về nhân đạo và an ninh”

Chế độ Taliban phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng vào năm 2025. Mỹ đã đóng băng 3,83 tỷ USD lượng dự trữ ngoại hối dẫn đến sự sụp đổ nền kinh tế của Afghanistan; 7 triệu người đối mặt với tình trạng thiếu lương thực và khoảng 1.600 phụ nữ mang thai cùng 3.500 trẻ sơ sinh có nguy cơ tử vong do thiếu chăm sóc y tế. 

Nghiêm trọng hơn, nhóm cực đoan Nhà nước Hồi giáo - Khorasan (IS-K) đang lợi dụng tình trạng hỗn loạn để mở rộng phạm vi hoạt động. Chỉ riêng trong 2 tuần đầu tháng 5-2025, nhóm này đã thực hiện 8 vụ đánh bom tự sát khiến 120 người thiệt mạng. 

Việc bãi bỏ toàn diện quyền phụ nữ (chẳng hạn như lệnh cấm phụ nữ tham gia giáo dục đại học) đã làm trầm trọng thêm sự chia rẽ xã hội, biến Afghanistan thành “hố đen kép về nhân đạo và an ninh”.

Đông Nam Á: Trò chơi địa - chính trị

Tháng 7-2025, Đông Nam Á bất ngờ rúng động bởi xung đột dữ dội bùng phát dọc biên giới Thái Lan và Campuchia. Đây không phải mâu thuẫn mới nảy sinh mà bắt nguồn từ thế kỷ XIX do đường biên giới Thái Lan - Campuchia được phân định còn thiếu cơ sở pháp lý, dẫn tới tranh chấp lãnh thổ sau này. 

Tranh chấp Đền Preah Vihear - một di sản văn hóa nhưng đồng thời cũng là một biểu tượng chủ quyền quốc gia - từ lâu đã trở thành điểm nóng tiềm ẩn nguy cơ xung đột. Diễn biến xảy ra với việc không quân Thái Lan điều động máy bay chiến đấu F-16 để tiến hành không kích các cơ sở quân sự ở Campuchia, đánh dấu sự leo thang toàn diện của cuộc xung đột.

Hệ lụy phía sau cuộc xung đột

Một là, chiến tranh ủy nhiệm tiếp tục là hình thức xung đột nổi bật trong bối cảnh quốc tế hiện nay, khi hơn 60% các điểm nóng trên thế giới có sự tham gia của các cường quốc. Sự can dự này thường thể hiện qua việc cung cấp viện trợ quân sự, tài chính, hỗ trợ ngoại giao cho các lực lượng đối lập, qua đó làm gia tăng mức độ phức tạp và kéo dài xung đột.

Hai là, gia tăng khả năng răn đe hạt nhân đang trở thành một xu hướng đáng lo ngại. Trong một số cuộc xung đột khu vực, các bên tham chiến đã công khai thể hiện khả năng triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật, phá vỡ “sự răn đe mơ hồ” vốn được duy trì kể từ sau các vụ thử hạt nhân cuối thế kỷ XX.

Ba là, thảm họa nhân đạo và thương vong dân sự. Nạn đói và dịch bệnh do xung đột ở các quốc gia như Cộng hòa Dân chủ Congo và Afghanistan đang gây ra cuộc khủng hoảng tị nạn lớn nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. 

Chỉ riêng số người chết ở Dải Gaza đã vượt quá 60.000 người, bao gồm hàng chục nghìn trẻ em và người dân ở Sudan và Cộng hòa Dân chủ Congo đang trong tình trạng khốn khổ. Nạn đói và sự cạn kiệt nguồn lực y tế đã khiến tình trạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng và thiếu lương thực đang xảy ra khắp nơi.

Bốn là, sự cạnh tranh về tài nguyên đang ngày càng gia tăng. Coban từ Cộng hòa Dân chủ Congo, dầu từ Libya và tuyến đường vận chuyển từ Yemen đều trở thành động lực chính của xung đột.

Những điều này đã tạo ra sự bất ổn về kinh tế và chính trị của khu vực. Cơ chế ngừng bắn trong các cuộc đàm phán quốc tế đang tiến triển chậm chạp và viện trợ quốc tế đang tụt hậu. Về kinh tế, chuỗi cung ứng tại các khu vực xung đột bị sụp đổ và nền kinh tế khu vực rơi vào suy thoái. Các trò chơi địa - chính trị đã trở nên gay gắt hơn, đặc biệt là cuộc đối đầu chiến lược giữa các cường quốc là Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Mỹ.

Chung tay vì hòa bình và ổn định toàn cầu

Một thế giới đa cực và những khó khăn ngày càng tăng trong quản trị quốc tế. Hợp tác quốc tế đang phải đối mặt với những thách thức về thiếu lòng tin và tái cấu trúc cơ cấu, trật tự hậu Chiến tranh lạnh đang được tái thiết. 

Các nỗ lực can thiệp và hòa giải quốc tế của châu Âu, Mỹ, Liên hợp quốc và các nước khác đang thúc đẩy triển vọng về các thỏa thuận ngừng bắn và cơ chế hòa giải. Các thỏa thuận hòa bình tạm thời ban đầu đã đạt được ở một số khu vực, nhưng vẫn thiếu sự bảo đảm cho việc tiếp tục thực hiện các thỏa thuận này.

Trên bản đồ xung đột toàn cầu từ đầu năm 2025 đến nay, mỗi điểm nóng đều để lại thiệt hại khôn lường cho thế giới. Trước bối cảnh đó, chung tay giữ vững môi trường hòa bình trở thành trách nhiệm chung của tất cả các quốc gia, bởi ở nhiều nơi trên thế giới, hàng triệu con người vẫn đang vật lộn để giành giật từng miếng bánh mì, từng ngụm nước sạch và một đêm không còn tiếng súng đạn hỗn loạn. 

Chiến tranh không bao giờ xa vời, luôn tiềm ẩn và có thể bùng phát bất cứ lúc nào, vì vậy hòa bình phải được bảo vệ thông qua việc tăng cường đối thoại, thúc đẩy hợp tác và bảo đảm tôn trọng lẫn nhau. 

Khi đó, các quốc gia có thể xây dựng lòng tin, thu hẹp khác biệt, giải quyết hòa bình các tranh chấp, góp phần duy trì hòa bình, ổn định và phát triển trên thế giới./.