Chuyến công du ngắn ngủi

Ngoại trưởng M. Rubio đến Malaysia tham dự cuộc họp với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đánh dấu chuyến công du châu Á đầu tiên kể từ khi nhậm chức. Chuyến công du của ông M. Rubio nhằm tái khẳng định cam kết của Mỹ đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương “tự do, cởi mở và an ninh”, đồng thời trao đổi với các đồng minh khu vực về lập trường của Mỹ đối với việc điều chỉnh chính sách thuế quan thương mại. 

Cuộc họp có sự tham dự của Bộ trưởng Ngoại giao 10 nước ASEAN cùng các đối tác lớn như Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Liên minh châu Âu.

Bộ Ngoại giao Mỹ đã ra thông cáo trước chuyến công du, nêu rõ ông M. Rubio sẽ có các cuộc trao đổi với nhiều quốc gia về việc thúc đẩy ổn định khu vực, hợp tác an ninh và phát triển kinh tế. 

Mặc dù không phải là thành viên ASEAN, nhưng từ lâu Mỹ đã tham gia các cuộc họp liên quan với tư cách là đối tác đối thoại và tham dự với Trung Quốc, Nga cùng các nước khác để tăng cường trao đổi những vấn đề liên quan đến hợp tác với khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trong chuyến công du, lịch trình trọng tâm của ông M. Rubio là tham dự một loạt cuộc họp của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN. Tuy nhiên, trong bối cảnh cơn bão thuế quan và căng thẳng thương mại “phủ bóng đen” lên hoạt động ngoại giao này, chuyến công du đã trở nên đầy thử thách.

Chuyến thăm này diễn ra vào thời điểm quan trọng khi Mỹ áp đặt mức thuế quan mới đối với nhiều quốc gia, gây ra mối quan ngại sâu sắc bởi đa số các nước xuất khẩu lớn đều ở khu vực châu Á. 

Cuộc gặp của Ngoại trưởng M. Rubio với các nhà lãnh đạo các nước Đông Á và Đông Nam Á được giới quan sát đánh giá là một động thái xoa dịu ngoại giao của Mỹ trước khi thực hiện chính sách thuế quan mới, đồng thời phản ánh nỗ lực của Mỹ nhằm duy trì nền tảng hợp tác với các nước khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong môi trường kinh tế và thương mại ngày một gia tăng căng thẳng như hiện nay.

Tuy nhiên, ngay trước khi Ngoại trưởng M. Rubio thực hiện chuyến thăm Malaysia, chính quyền Tổng thống Donald Trump bất ngờ tuyên bố sẽ áp mức thuế 25% - 40% lên 14 quốc gia, trong đó có 6 nước thành viên ASEAN. Malaysia phải đối mặt với mức thuế 25%, Indonesia 32%, Campuchia và Thái Lan là 36%, Lào và Myanmar lên tới 40%. 

Chính sách áp thuế quan mới của chính quyền Tổng thống D. Trump ngay trước khi Ngoại trưởng M. Rubio đặt chân đến Malaysia đã trở thành rào cản, khiến mục tiêu ban đầu về thúc đẩy “hợp tác giữa Mỹ và ASEAN” bị chệch hướng. 

Tám trong số 10 nước ASEAN, cũng như Hàn Quốc và Nhật Bản - những quốc gia đã cử phái đoàn tham dự cuộc họp tại Malaysia - sẽ phải đối mặt với mức thuế quan cao của Mỹ bắt đầu từ ngày 1-8-2025.

Một số chuyên gia phân tích cho rằng, các vấn đề như xung đột Nga - Ukraina, vấn đề Trung Đông và thậm chí cả cuộc chiến thuế quan thương mại gần như chi phối toàn bộ cục diện ngoại giao của chính quyền D. Trump. 

Mặc dù Tổng thống D. Trump tuyên bố coi trọng chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương sau khi nhậm chức, nhưng trên thực tế, việc thúc đẩy chiến lược này vẫn chưa mang lại hiệu quả. 

Chính sách đối ngoại của Tổng thống D. Trump có xu hướng khó đoán định, do vậy không thể đưa ra định hướng chính sách rõ ràng cho các nước Đông Nam Á và chuyến thăm của ông M. Rubio trở nên khó khăn hơn. 

Điều này không chỉ là gây ra sự mâu thuẫn trong mục tiêu chính sách, mà còn phản ánh những hạn chế trong thực thi chiến lược.

So với chuyến thăm châu Á đầu tiên của cựu Ngoại trưởng Mỹ Rex Wayne Tillerson trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống D. Trump (2017 - 2021), diễn ra 1 tháng rưỡi sau khi ông D. Trump nhậm chức, chuyến thăm đầu tiên của Ngoại trưởng Mỹ M. Rubio diễn ra muộn hơn khoảng 4 tháng. 

Hơn nữa, so với các chuyến thăm châu Á đầu tiên của các ngoại trưởng trước đây, lịch trình của ông M. Rubio đã bị “thu hẹp” và ông đã hủy bỏ kế hoạch ban đầu là thăm Nhật Bản và Hàn Quốc, điều này cũng thu hút sự quan tâm từ cộng đồng quốc tế.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, khu vực châu Á - Thái Bình Dương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ cuộc chiến thuế quan của Tổng thống D. Trump. Mặc dù Mỹ đã áp dụng thời hạn hoãn thuế 90 ngày, các nền kinh tế đang phát triển phụ thuộc nhiều vào thương mại vẫn phải đối mặt với mức thuế cao do Mỹ áp đặt. 

Bên cạnh đó, chính quyền Tổng thống D. Trump cũng cảnh báo sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với các đối tác thương mại như Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia - những đồng minh địa - chính trị quan trọng của Mỹ tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Một số chuyên gia phân tích cho rằng, “cú đánh mạnh” của chính quyền Tổng thống D. Trump vào các nước châu Á - Thái Bình Dương về vấn đề thuế quan đã dẫn đến lo ngại rằng, liệu Mỹ còn coi trọng các đồng minh ở châu Á - Thái Bình Dương nữa hay không. 

Mặc dù tại buổi họp báo với giới truyền thông tại Hội nghị ASEAN ở Malaysia, ông M. Rubio cho biết, mức thuế quan áp dụng cho các nước châu Á có thể vẫn “thuận lợi hơn” so với các khu vực khác trên thế giới. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán với hầu hết các nước tham gia tại đây vẫn diễn ra với kết quả còn bỏ ngỏ.

Phát biểu tại cuộc họp với các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, Ngoại trưởng M. Rubio khẳng định, Mỹ cam kết duy trì hiện diện và tăng cường các mối quan hệ chiến lược tại châu Á - Thái Bình Dương. Ông nhấn mạnh rằng, khu vực châu Á - Thái Bình Dương là trọng tâm cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Mỹ. 

Mỹ sẽ không bao giờ từ bỏ các đối tác này, bởi mục tiêu của Mỹ là tái khẳng định cam kết đối với khu vực, không chỉ vì lợi ích an ninh mà còn vì sự thịnh vượng lâu dài của nước Mỹ. Đồng thời, Ngoại trưởng M. Rubio bác bỏ nhận định của một số phương tiện truyền thông quốc tế cho rằng Mỹ sẽ bị phân tâm bởi các cuộc khủng hoảng ở các khu vực khác trên thế giới.

Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích nhận định, chiến lược của Mỹ tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương vẫn còn mơ hồ. Chiến lược châu Á - Thái Bình Dương của chính quyền Tổng thống D. Trump vẫn chưa có bước chuyển biến rõ ràng. Điều này cho thấy mặc dù chuyến thăm của Ngoại trưởng M. Rubio có ý nghĩa biểu tượng, nhưng trên thực tế lại chưa thúc đẩy hiệu quả các mục tiêu chiến lược của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. 

Hiện nay, chính quyền Tổng thống D. Trump quan tâm nhiều hơn tới các chính sách thương mại và thuế quan, khiến mối quan hệ giữa Mỹ và các nước Đông Nam Á trở nên phức tạp hơn. 

Trước những diễn biến trên, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN bày tỏ quan ngại trước căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng và sự bất ổn ngày càng lớn trong bối cảnh kinh tế quốc tế, đồng thời cho rằng các hành động đơn phương liên quan đến thuế quan có nguy cơ làm trầm trọng thêm sự phân mảnh kinh tế toàn cầu. Việc này có thể gây ra rạn nứt trong quan hệ đối tác truyền thống giữa Mỹ và ASEAN.

Có thể nói, thách thức trong chuyến công du lần này đối với Ngoại trưởng M. Rubio chính là vừa trấn an các đối tác về cam kết của Mỹ, vừa phải bảo vệ chính sách thuế của Tổng thống D. Trump. Mặc dù chuyến thăm chưa có sự đánh dấu mạnh mẽ, nhưng sau sự khởi đầu khó khăn này sẽ cần thêm thời gian để Ngoại trưởng M. Rubio khẳng định ở các diễn đàn ngoại giao quốc tế lớn khác./.