Hội nhập quốc tế trong đào tạo báo chí - truyền thông: Nhu cầu cấp thiết

Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, môi trường báo chí - truyền thông hiện đại đã vượt qua ranh giới quốc gia. Những vấn đề như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh mạng, di cư, xung đột, bình đẳng giới,... trở thành chủ đề mang tính toàn cầu, đòi hỏi nhà báo và chuyên gia truyền thông không chỉ hiểu sâu bối cảnh trong nước mà còn phải có khả năng tiếp cận, phân tích, xử lý và phản ánh các vấn đề ở tầm khu vực và thế giới.

Trong khi đó, các nền tảng truyền thông kỹ thuật số, đặc biệt là mạng xã hội, báo mạng điện tử bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, nền tảng phát trực tuyến,... khiến sản phẩm báo chí ngày càng mang tính xuyên biên giới. 

Người làm báo hiện đại phải có khả năng làm việc trong các môi trường truyền thông đa quốc gia, biết cách kể chuyện với công chúng quốc tế và tuân thủ chuẩn mực nghề nghiệp mang tính toàn cầu.

Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều chương trình đào tạo báo chí - truyền thông ở Việt Nam vẫn còn thiên về lý thuyết hoặc đào tạo theo định hướng nội địa, thiếu các nội dung mang tính toàn cầu hóa. Sự thiếu hụt trải nghiệm học thuật quốc tế khiến sinh viên ít có cơ hội va chạm với những mô hình tư duy mới, phương pháp nghiên cứu chuẩn quốc tế và đặc biệt là thiếu sự tự tin khi bước vào thị trường lao động toàn cầu. 

Vì vậy, việc thúc đẩy hội nhập quốc tế trong đào tạo không chỉ là cập nhật kiến thức hiện đại mà còn là bước chuẩn bị cho sinh viên có thể đóng góp tích cực trong nền báo chí - truyền thông thế giới đang vận động không ngừng.

Không gian học thuật quốc tế: Nơi giao thoa tri thức và văn hóa

Hội thảo học thuật quốc tế là nơi sinh viên có thể tiếp cận với những nhà nghiên cứu, chuyên gia và thực hành truyền thông từ nhiều quốc gia. Không chỉ đơn thuần là tiếp thu kiến thức, hội thảo còn là nơi sinh viên rèn luyện tư duy phản biện, học cách diễn đạt quan điểm trước công chúng đa văn hóa và hình thành các kết nối học thuật.

Qua việc tham dự và trình bày tại hội thảo, sinh viên được trải nghiệm quy trình xây dựng luận điểm, tổng hợp tài liệu, phản biện có tổ chức - những kỹ năng then chốt trong nghề báo và truyền thông. 

Ngoài ra, việc học hỏi trực tiếp từ những nghiên cứu mới nhất giúp sinh viên cập nhật các xu hướng truyền thông quốc tế như truyền thông dữ liệu, báo chí giải pháp, truyền thông môi trường, trí tuệ nhân tạo trong truyền thông...

Trình bày tại hội thảo quốc tế là môi trường lý tưởng để sinh viên rèn luyện kỹ năng tiếng Anh học thuật - điều kiện không thể thiếu trong bối cảnh toàn cầu. Sinh viên học cách trình bày vấn đề súc tích, logic, hấp dẫn bằng ngôn ngữ thứ hai, từ đó nâng cao năng lực diễn đạt - một kỹ năng nền tảng trong nghề báo. 

Hơn nữa, thông qua giao lưu với bạn bè quốc tế, sinh viên cũng phát triển khả năng giao tiếp đa văn hóa, học cách lắng nghe và ứng xử phù hợp với các giá trị và chuẩn mực khác nhau - điều rất cần thiết để làm truyền thông hiệu quả trong môi trường quốc tế.

Viết và xuất bản bài báo quốc tế: Con đường xây dựng năng lực nghiên cứu truyền thông

Viết bài báo để xuất bản trên các tạp chí khoa học quốc tế không đơn thuần là viết một tiểu luận thông thường. Đó là quá trình phát triển tư duy học thuật: từ đặt câu hỏi nghiên cứu, xác lập mục tiêu, lựa chọn phương pháp phù hợp đến xử lý và thảo luận dữ liệu. 

Sinh viên phải học cách viết đúng định dạng học thuật, trích dẫn theo chuẩn quốc tế (APA, MLA...), biết cách thể hiện ý tưởng rõ ràng, khách quan và thuyết phục. Quá trình này giúp sinh viên chuyển mình từ người học bị động sang người tạo lập tri thức - điều mà bất kỳ nền giáo dục hiện đại nào cũng hướng tới.

Bài báo quốc tế, dù được viết dưới hình thức độc lập hay đồng tác giả với giảng viên, chính là sản phẩm hội nhập học thuật rõ ràng nhất. Một bài báo được xuất bản đồng nghĩa với việc sinh viên đã trải qua quy trình phản biện chặt chẽ, được công nhận trong cộng đồng học thuật và có thể đóng góp tiếng nói vào các thảo luận khoa học toàn cầu. 

Không chỉ vậy, việc sở hữu một hoặc vài bài báo quốc tế sẽ là lợi thế đáng kể khi sinh viên ứng tuyển học bổng sau đại học, các chương trình trao đổi quốc tế, hoặc xin việc tại các tổ chức truyền thông, báo chí có yếu tố nước ngoài.

Ở các nước trong khu vực, sinh viên được khuyến khích tham gia vào nghiên cứu khoa học và xuất bản quốc tế. Ví dụ, Đại học Quốc gia Singapore đang thúc đẩy sinh viên ngành truyền thông tham gia nhóm nghiên cứu sinh viên, gửi bài đến hội thảo như ICA, IAMCR, hay các tạp chí như Asian Journal of Communication; Đại học Mahidol (Thái Lan) đã tổ chức rất nhiều lớp học tích hợp viết bài nghiên cứu, cuối kỳ sinh viên có thể nộp bản thảo đến các hội thảo quốc tế trong khu vực ASEAN hoặc gửi bài báo quốc tế dưới sự hướng dẫn của giảng viên.

Tại Việt Nam, một số trường như Học viện Ngoại giao, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Đại học Văn Lang, Đại học RMIT Việt Nam,... đã bắt đầu triển khai các lớp học nâng cao kỹ năng viết học thuật bằng tiếng Anh, tổ chức hội thảo cấp khoa, cấp trường dành riêng cho sinh viên, khuyến khích sinh viên tham gia các diễn đàn học thuật như Truyền thông như xúc tác phát triển (CDC), ASEAN Youth Forum, Youth4Climate, hay các hội nghị truyền thông trẻ toàn cầu. 

Tại Học viện Ngoại giao, trong những năm gần đây, rất nhiều bài báo quốc tế do các bạn sinh viên viết đã được đăng tại các tạp chí uy tín trên thế giới như tạp chí hạng Q1 Diễn ngôn và Xã hội (Discourse and Society), Nghiên cứu truyền thông nữ quyền (Feminist Media Studies)...

Những định hướng phát triển: Gắn giảng dạy với hội thảo quốc tế và xuất bản học thuật

Đào tạo báo chí - truyền thông trong bối cảnh hội nhập quốc tế cần được định hướng trở thành một hệ sinh thái học thuật năng động, trong đó hội thảo khoa học và xuất bản quốc tế đóng vai trò trụ cột. Các cơ sở đào tạo không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức, mà cần xây dựng năng lực nghiên cứu độc lập, khả năng sản xuất tri thức mới cho giảng viên và sinh viên.

Đầu tiên, cần đưa hoạt động nghiên cứu và công bố quốc tế thành tiêu chí đánh giá học thuật trong chương trình đào tạo; khuyến khích sinh viên tham gia viết bài và thuyết trình tại các hội thảo quốc tế ngay từ bậc đại học. 

Thứ hai, việc tổ chức định kỳ các hội thảo quốc tế ngay tại cơ sở đào tạo sẽ tạo điều kiện hình thành môi trường học thuật chuẩn quốc tế, kết nối với các mạng lưới nghiên cứu toàn cầu. 

Song song, cần tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng các nhóm nghiên cứu đồng hướng, hỗ trợ xuất bản bằng tiếng Anh trên các tạp chí uy tín. Đây là chiến lược mang tính nền tảng nhằm đưa hoạt động đào tạo báo chí - truyền thông tại Việt Nam tiến gần hơn với chuẩn mực học thuật toàn cầu./.