Có 88% số sinh viên được khảo sát tại Viện Công nghệ Tecnologico de Monterrey (Mexico) cho rằng, kết quả học tập của họ đã được cải thiện đáng kể từ tháng 8 đến tháng 10-2024, sau khi sử dụng AI tạo sinh. 

Những lợi ích được đề cập bao gồm cải thiện khả năng viết bài luận và thuyết trình, triển khai tóm tắt, giải quyết các bài toán phức tạp và chuẩn bị cho kỳ thi. Hơn nữa, 30% cho biết họ đã giảm đáng kể thời gian dành cho các nhiệm vụ phức tạp.

Không cấm AI nhưng quản lý

Các công cụ AI đã được tích hợp vào chương trình giảng dạy của Trường Kinh doanh EGADE thuộc Viện Tecnologico de Monterrey để khám phá, cải thiện trải nghiệm học tập của sinh viên. Mục tiêu của trường EGADE đề ra là thúc đẩy sự đổi mới, chuẩn bị cho công việc tương lai của sinh viên, thúc đẩy sáng tạo trong xử lý vấn đề và cấp quyền truy cập vào các nguồn giáo dục tiên tiến. 

Các nguồn lực AI được sử dụng gồm ChatGPT, Grammarly, Gamma.app, Fliki.ai, Wolfram Alpha, Consensus, Quillbot, Jenni.ai, Google Bard, DALLE và Custom GPT.

Các khảo sát cho thấy rằng, những công cụ như ChatGPT và Wolfram Alpha giúp giải quyết vấn đề và tổ chức học thuật dễ dàng hơn. Sinh viên kinh doanh thường gặp khó khăn khi áp dụng các mô hình dự đoán và lập trình tuyến tính. 

AI có thể hỗ trợ đáng kể cho những trường hợp này, cung cấp các giải pháp có hướng dẫn và giúp hiểu các khái niệm phức tạp. Tương tự, các công cụ AI cho phép sinh viên tối ưu hóa các hoạt động của mình, cải thiện hiệu quả và quản lý thời gian tốt hơn, do đó có thể cải thiện thành tích học tập.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia của Tecnologico de Monterrey nhấn mạnh rằng, các công cụ này phải được quản lý nhằm tránh sự phụ thuộc vào công nghệ, gian lận học thuật và mất khả năng tư duy phản biện. AI nên bổ sung cho việc học, chứ không phải thay thế việc học. 

Nhiều giáo viên của Viện đã phải triển khai các chiến lược như thi vấn đáp, các vấn đề ứng dụng và đánh giá cá nhân có lập luận để bảo đảm rằng AI không thay thế nỗ lực của sinh viên. Nó khuyến khích sinh viên giải thích lý lẽ của mình, bảo vệ ý tưởng của mình và điều chỉnh thông tin thay vì sao chép nó. 

Ngoài ra, một số giáo viên quản lý việc sử dụng AI bằng phần mềm phát hiện như Turnitin, Copyleaks và SciSpace, cùng những phần mềm khác, để tránh sự phụ thuộc quá mức. Chìa khóa không phải là cấm AI mà là tích hợp AI một cách hiệu quả để nâng cao việc học mà không ảnh hưởng đến sự phát triển của tư duy tự chủ.

Bổ sung nhưng không thay thế phương pháp giảng dạy

Mặc dù có nhiều ưu điểm, AI trong giáo dục đại học vẫn tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Một thách thức chính là sự phụ thuộc vào công nghệ. Có 34% số sinh viên được khảo sát bày tỏ lo ngại rằng, việc sử dụng quá mức AI có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập độc lập và tư duy phản biện của họ.

Nỗi sợ này không phải là vô căn cứ. Những sinh viên giao nhiều nhiệm vụ hơn cho các hệ thống tự động có nguy cơ mất đi các kỹ năng giải quyết vấn đề và phân tích phản biện thiết yếu. Một số nghiên cứu đã cảnh báo về nhu cầu cân bằng giữa tự động hóa với phương pháp giảng dạy truyền thống, bảo đảm rằng AI bổ sung nhưng không thay thế phương pháp giảng dạy.

Một phát hiện quan trọng khác của cuộc khảo sát cho thấy, 55% số sinh viên nhận ra rằng AI tạo ra có thể ảnh hưởng đến tính toàn vẹn trong học tập. Mối lo ngại này nằm ở khả năng sử dụng sai các công cụ này, bao gồm tự động tạo bài luận và giải quyết các bài kiểm tra mà sinh viên không cần phải nỗ lực.

Giáo viên là ai trong thời đại AI?

Trong thời đại AI, vai trò của giáo viên phải phát triển từ việc chỉ truyền đạt kiến thức sang tạo điều kiện cho học tập phản biện và phản xạ. Trong khi các thuật toán có thể cá nhân hóa nội dung và cung cấp phản hồi ngay lập tức, chúng không thể hiểu được cảm xúc, động lực hoặc thách thức của học sinh. 

Do đó, giáo viên phải tập trung vào việc hướng dẫn sử dụng AI một cách phù hợp, dạy học sinh cách đặt câu hỏi, phân tích và đối chiếu thông tin do các hệ thống này tạo ra, do đó thúc đẩy việc học dựa trên tư duy phản biện và tính tự chủ về mặt trí tuệ.

Ngoài ra, giáo viên phải chuẩn bị cho học sinh hiểu được những hạn chế và thành kiến của thuật toán, duy trì thái độ phản biện đối với công nghệ. Giáo dục nên vượt ra ngoài việc sử dụng các công cụ AI để bao gồm đào tạo về đạo đức kỹ thuật số, giải thích cách các mô hình AI có thể củng cố các thành kiến đã tồn tại từ trước và lý do tại sao sự tin tưởng mù quáng vào các hệ thống này có thể gây rủi ro. 

Theo cách này, giáo viên trở thành người hướng dẫn thiết yếu giúp học sinh cân bằng việc sử dụng AI với việc phát triển các kỹ năng không thể thay thế của con người, chẳng hạn như sự sáng tạo và sự đồng cảm.

Còn không tính công bằng trong giáo dục?

Một thách thức quan trọng khác là quyền truy cập công bằng vào AI. Mặc dù công nghệ này có thể cải thiện giáo dục đại học, nhưng nó có thể gia tăng tình trạng bất bình đẳng hiện có. 

Không phải tất cả các trường đại học và sinh viên đều có quyền truy cập vào các công cụ AI tiên tiến, do đó tạo ra sự phân chia kỹ thuật số giữa những người được hưởng lợi từ những đổi mới này và những người không được hưởng lợi.

Nhiều chuyên gia của Viện Công nghệ Tecnologico de Monterrey cảnh báo rằng, nếu các tổ chức giáo dục không thiết lập cơ chế bảo đảm tiếp cận công bằng với AI, những sinh viên có ít nguồn lực hơn có thể bị loại khỏi những lợi thế mà công nghệ này mang lại. 

Để giảm thiểu rủi ro này, cần xây dựng các chính sách toàn diện để bảo đảm rằng các công nghệ này có sẵn cho tất cả người học, bất kể hoàn cảnh kinh tế, xã hội.

AI trong giáo dục đại học là một công cụ mạnh mẽ có tiềm năng lớn, nhưng các chính sách đạo đức và khuôn khổ quản lý phù hợp phải đi kèm với việc triển khai công nghệ này. Công nghệ này phải được sử dụng một cách công bằng, minh bạch và theo cách bổ sung cho các phương pháp giảng dạy truyền thống.

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá tác động của AI đối với các ngành học mang tính định tính hơn, chẳng hạn như khoa học xã hội và nhân văn, nơi hiệu quả của nó vẫn chưa chắc chắn. Ngoài ra, cần nghiên cứu thêm về tác động lâu dài của nó đối với giáo dục, đặc biệt là về tính tự chủ về trí tuệ và sự phát triển của tư duy phản biện.

Trí tuệ nhân tạo có khả năng cách mạng hóa giáo dục, nhưng việc áp dụng nó phải được thực hiện một cách thận trọng. Chìa khóa sẽ là tìm ra sự cân bằng giữa công nghệ và phương pháp giảng dạy truyền thống, bảo đảm rằng AI không thay thế vai trò của con người mà nâng cao vai trò của con người./.