Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 58 (AMM-58) và các Hội nghị Bộ trưởng liên quan được tổ chức tại Thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia) từ ngày 8 đến 11-7-2025, trong bối cảnh khu vực và thế giới tiếp tục biến động nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Với tinh thần đoàn kết, chủ động và thích ứng, Hội nghị khẳng định quyết tâm củng cố vai trò trung tâm của ASEAN, tăng cường nội lực và đóng góp tích cực vào xây dựng một khu vực hòa bình, ổn định, phát triển bền vững.

Đoàn kết nội khối, củng cố nội lực

Hội nghị AMM-58 diễn ra trong bối cảnh Đông Nam Á tiếp tục giữ vị trí chiến lược trong cấu trúc khu vực và toàn cầu, là nơi giao thoa lợi ích của nhiều quốc gia và trung tâm của các tiến trình hợp tác đa phương. 

Trước những chuyển động nhanh chóng, phức tạp của tình hình quốc tế và khu vực, việc duy trì đoàn kết, gắn kết và thống nhất giữa các nước thành viên tiếp tục được xem là yếu tố then chốt, bảo đảm để ASEAN phát huy hiệu quả vai trò trung tâm, chủ động tham gia định hình các cơ chế hợp tác vì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững.

Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo một lần nữa khẳng định cam kết kiên định với Hiến chương ASEAN, đề cao nguyên tắc đồng thuận, đối thoại xây dựng, tôn trọng lẫn nhau và tuân thủ luật pháp quốc tế. 

Việc giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập khu vực được xác định là định hướng xuyên suốt trong hợp tác nội khối, cũng như trong quan hệ đối ngoại của ASEAN.

Về tình hình Myanmar, các nước ASEAN bày tỏ quan tâm sâu sắc đến nỗ lực thúc đẩy ổn định lâu dài, thông qua tiến trình chính trị toàn diện, trên cơ sở đồng thuận và phù hợp với nguyện vọng của người dân. 

Hội nghị tái khẳng định cam kết thực hiện “Đồng thuận 5 điểm”, đồng thời thống nhất tăng cường hỗ trợ nhân đạo và khuyến khích đối thoại nhằm góp phần xây dựng lòng tin, thúc đẩy giải pháp bền vững, ổn định trong khuôn khổ hợp tác khu vực. ASEAN tiếp tục phát huy vai trò cầu nối, tạo điều kiện để các bên liên quan tiến tới đồng thuận chung, vì lợi ích của hòa bình và ổn định khu vực.

Bên cạnh đó, AMM-58 đánh giá cao những đóng góp thiết thực của các cơ chế hợp tác mở rộng, như ASEAN+1, ASEAN+3, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), trong việc củng cố lòng tin chiến lược, thúc đẩy hợp tác đa tầng, nấc và duy trì đối thoại vì mục tiêu phát triển bao trùm. 

ASEAN tiếp tục khẳng định vai trò chủ thể trong tiến trình này, kiên định nguyên tắc tôn trọng chủ quyền, tuân thủ luật pháp quốc tế và lấy hợp tác làm cơ sở nền tảng.

Trên cơ sở những thành quả đạt được, Hội nghị khẳng định quyết tâm củng cố nội lực, nâng cao khả năng thích ứng, chủ động đóng góp vào việc xây dựng một cấu trúc khu vực rộng mở, cân bằng, lấy ASEAN làm trung tâm, vì mục tiêu hòa bình, ổn định và phát triển bền vững của khu vực Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương. 

Đặc biệt, Hội nghị nhất trí kết nạp Đông Timor làm thành viên chính thức của ASEAN vào tháng 10-2025, đánh dấu bước tiến quan trọng trong lộ trình mở rộng không gian chiến lược cho khu vực.

Duy trì thế cân bằng chiến lược

Trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục tiềm ẩn nhiều bất ổn và biến động khó lường, AMM-58 xác định cần nâng cao năng lực tự cường và khả năng phục hồi thông qua củng cố nội lực, đẩy mạnh hội nhập sâu rộng và đa dạng hóa mô hình tăng trưởng. 

Theo đó, Hội nghị đặc biệt nhấn mạnh mục tiêu tăng cường liên kết kinh tế khu vực, phát triển chuỗi cung ứng bền vững, giảm thiểu phụ thuộc vào các nguồn bên ngoài và thúc đẩy thương mại nội khối trên nền tảng số hóa.

Các nhà lãnh đạo đánh giá cao việc triển khai Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và các cơ chế khu vực như Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), coi đây là nền tảng quan trọng để mở rộng không gian hợp tác kinh tế. 

Trên cơ sở đó, AMM-58 đề xuất cải thiện kết nối hạ tầng logistics, nâng cao chất lượng mạng lưới vận tải, khuyến khích đầu tư xanh, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh. Chuyển đổi số được xác định là một trong các ưu tiên chiến lược nhằm bảo đảm tăng trưởng bao trùm và bền vững. 

Hội nghị đề xuất xây dựng Khung pháp lý ASEAN về bảo vệ dữ liệu cá nhân, chuẩn hóa hạ tầng thanh toán điện tử và thúc đẩy công nhận lẫn nhau các chứng nhận kỹ thuật số giữa các quốc gia thành viên. 

Việc tiến tới hình thành thị trường kỹ thuật số ASEAN không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho lưu chuyển hàng hóa và dịch vụ, mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường cho người dân và doanh nghiệp, góp phần nâng cao sức cạnh tranh tổng thể của khu vực trong kỷ nguyên số.

Tham gia AMM-58, Đoàn đại biểu Việt Nam thể hiện vai trò chủ động, tích cực và sáng tạo, góp phần định hình chiến lược phát triển dài hạn của ASEAN theo định hướng thúc đẩy phục hồi kinh tế, bảo đảm tăng trưởng bền vững, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện và xây dựng cộng đồng lấy người dân làm trung tâm, lấy cộng đồng làm nền tảng, hướng tới một ASEAN phát triển bao trùm, tự cường và gắn kết.

Cùng với đó, ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh phi truyền thống tiếp tục là trọng tâm hợp tác của ASEAN. Hội nghị nhất trí tăng cường chia sẻ thông tin và dữ liệu về khí tượng, thủy văn, thiên tai; thiết lập cơ chế cảnh báo sớm và nâng cao khả năng ứng phó khẩn cấp trong toàn khối.

Việc thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên, cũng như bảo đảm an ninh lương thực, an ninh nguồn nước và an ninh năng lượng được đưa vào chương trình hành động dài hạn, phù hợp với Chiến lược tổng thể xây dựng Cộng đồng ASEAN (AC) sau năm 2025.

Thích ứng linh hoạt, nâng cao năng lực kiến tạo

Tuyên bố chung của hội nghị thể hiện quan điểm nhất quán và tiếng nói chung của ASEAN đối với các vấn đề chiến lược hiện nay. Trong đó, việc duy trì môi trường hòa bình, ổn định, tôn trọng luật pháp quốc tế tiếp tục là nguyên tắc xuyên suốt trong tiếp cận các vấn đề trên biển. 

Các nước thành viên ASEAN tái khẳng định vai trò và giá trị nền tảng của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sớm hoàn tất đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất, hiệu lực và phù hợp với luật pháp quốc tế.

Đáng chú ý, ASEAN thống nhất tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối tin cậy trong thúc đẩy hợp tác với các đối tác lớn, như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Liên minh châu Âu (EU),... trên cơ sở cùng có lợi, phát triển hài hòa, tôn trọng chủ quyền và cam kết cùng xây dựng khu vực hòa bình, ổn định, thịnh vượng. 

Các đối tác đều bày tỏ mong muốn tiếp tục đồng hành cùng ASEAN trong những lĩnh vực ưu tiên, như kết nối hạ tầng, y tế, giáo dục, đổi mới sáng tạo, an ninh mạng và phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ hợp tác mở rộng, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN nhất trí triển khai một số sáng kiến, như Hành lang xanh ASEAN, Chương trình Học bổng kỹ thuật số - xanh, Cơ chế phối hợp đào tạo cán bộ ngoại giao trẻ khu vực. 

Đây là những chương trình thiết thực, góp phần tăng cường hiểu biết lẫn nhau, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao và củng cố lòng tin chiến lược giữa các quốc gia thành viên ASEAN trong tiến trình xây dựng AC vững mạnh, gắn kết, tự cường.

Đặc biệt, AMM-58 khẳng định quyết tâm tiếp tục giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, nâng cao năng lực thích ứng và chủ động tham gia định hình các tiến trình hợp tác đa phương đang phát triển ngày càng sâu rộng. 

Với tầm nhìn chiến lược và sự đồng thuận cao trong nội khối, ASEAN cam kết phát triển theo hướng tự cường, sáng tạo và bao trùm, từng bước trở thành điểm tựa tin cậy, có trách nhiệm trong cấu trúc khu vực đang định hình.

Có thể thấy, AMM-58 đạt được những kết quả tích cực, thể hiện tinh thần đoàn kết, đồng thuận , minh chứng cho tính hiệu quả, chiều sâu và bản lĩnh chiến lược trong hoạt động đối ngoại đa phương của khối. 

Hội nghị góp phần củng cố môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực Đông Nam Á, truyền tải thông điệp về một ASEAN chủ động, trách nhiệm, sẵn sàng đảm nhận vai trò kiến tạo trong cấu trúc khu vực đang chuyển động hết sức nhanh chóng.

Từ nền tảng vững vàng được định hình tại AMM-58, các chuyên gia cho rằng, ASEAN có đầy đủ cơ sở để bước vào giai đoạn phát triển mới - giai đoạn của một cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết chặt chẽ về kinh tế và cùng chia sẻ trách nhiệm xã hội, vì mục tiêu hòa bình, ổn định, phát triển bền vững và thịnh vượng chung của khu vực cũng như cộng đồng quốc tế./.