Mặc dù giữ vai trò trụ cột của trật tự phương Tây trong suốt nhiều thập niên, song quan hệ “đồng minh đặc biệt” Mỹ - Anh vẫn đối diện với không ít thách thức, làm suy giảm lòng tin chiến lược.

Trong bối cảnh thế giới diễn biến phức tạp, khó lường, chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Mỹ Donald Trump tới Anh (từ ngày 16 đến ngày 18-9-2025) mở ra giai đoạn mới trong quan hệ giữa 2 cường quốc bên bờ Đại Tây Dương; qua đó, khẳng định vị trí trung tâm của liên minh Mỹ - Anh trong chiến lược định hình “luật chơi” toàn cầu mới.

Đồng minh chiến lược

Quan hệ Mỹ - Anh từ lâu được xem là “liên minh đặc biệt”, hình thành trên nền tảng giá trị dân chủ, luật pháp và lợi ích chiến lược chung. Hai bên phối hợp chặt chẽ về quốc phòng - an ninh từ các cuộc chiến tranh thế giới, qua thời kỳ Chiến tranh lạnh đến cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu. 

Tuy nhiên, khoảng 1 thập niên gần đây, quan hệ này đối mặt với không ít thách thức, thậm chí xuất hiện những “rạn nứt”. Việc Anh rời Liên minh châu Âu (EU) nhằm theo đuổi mức độ độc lập cao hơn về thương mại và đối ngoại khiến vị thế “cửa ngõ” vào châu Âu của Anh đối với Mỹ suy giảm tương đối. 

Bên cạnh đó, sự khác biệt trong cách tiếp cận chính sách giữa các Thủ tướng Anh, cùng việc chính quyền Tổng thống D. Trump nhiệm kỳ đầu theo đuổi chiến lược “nước Mỹ trên hết”, phần nào phủ bóng lên quan hệ đồng minh.

Từ bất đồng về thuế quan, biến đổi khí hậu đến chính sách đối với Trung Quốc và Nga, hợp tác quốc phòng - an ninh Mỹ - Anh cũng ghi nhận dấu hiệu “rạn nứt”. Anh quan ngại việc Mỹ giảm mức độ cam kết quốc tế có thể làm suy yếu nền tảng an ninh chung, trong khi Mỹ cho rằng Anh cần thể hiện rõ hơn vai trò trong chia sẻ gánh nặng chi phí an ninh.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cục diện thế giới biến động, tính bất định và bất ổn an ninh gia tăng, cả Mỹ và Anh đều nhận thức rằng sự gắn kết xuyên Đại Tây Dương là trụ cột không thể thay thế trong cấu trúc an ninh - chính trị toàn cầu cũng như đối với sự phát triển của mỗi nước, qua đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải “nâng cấp” quan hệ đồng minh Mỹ - Anh. 

Ngay sau khi Tổng thống D. Trump trở lại nắm quyền nhiệm kỳ thứ hai, Thủ tướng Anh Keir Starmer đã thực hiện chuyến thăm Mỹ và chuyển lời mời “chưa có tiền lệ” của Nhà vua Charles III mời Tổng thống D. Trump thăm cấp Nhà nước tới Anh lần thứ hai. 

Quan hệ hai bên bước vào giai đoạn “nồng ấm” hơn khi Anh trở thành quốc gia đầu tiên đạt thỏa thuận thuế quan với Mỹ và Tổng thống D. Trump 2 lần thăm Anh trong vòng hơn 2 tháng. 

Nếu trước đây liên minh Mỹ - Anh chủ yếu dựa trên hợp tác an ninh - quân sự, hiện nay hai bên mở rộng sang lĩnh vực công nghệ và chuỗi cung ứng chiến lược, nhằm vừa thích ứng với cục diện đa cực đang hình thành, vừa duy trì vai trò dẫn dắt của phương Tây.

Chuyến thăm “chưa có tiền lệ”

Chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống D. Trump tới Anh (tháng 9-2025) là sự kiện ngoại giao đặc biệt, không chỉ trong quan hệ song phương mà còn với toàn bộ liên kết xuyên Đại Tây Dương. Đây là lần thứ hai ông D. Trump được mời thăm cấp Nhà nước tại Anh - tiền lệ hiếm thấy đối với nguyên thủ Mỹ - qua đó, thể hiện mức độ coi trọng lẫn nhau và tín hiệu củng cố quan hệ. 

Nhiều đánh giá cho rằng, chuyến thăm không chỉ mang tính nghi thức, mà còn mở ra khuôn khổ hợp tác kinh tế - công nghệ - an ninh toàn diện hơn so với hơn 1 thập niên qua. Kết quả được thể hiện ở 3 hướng đột phá lớn.

Quan hệ Mỹ - Anh còn được “neo” bởi các thể chế hợp tác sâu, như Five Eyes (tình báo) và AUKUS (năng lực dưới biển), cùng Tuyên bố Đại Tây Dương (năm 2023) liên kết chuỗi cung ứng và tiêu chuẩn công nghệ với an ninh quốc gia...

Thứ nhất, củng cố trục liên kết xuyên Đại Tây Dương. Trong bối cảnh an ninh - kinh tế - chính trị toàn cầu biến động, chuyến thăm của Tổng thống D. Trump được nhìn nhận như bước củng cố “liên minh đặc biệt” Mỹ - Anh.

Tín hiệu từ các cuộc tiếp xúc cấp cao cho thấy Mỹ ưu tiên hợp tác sâu hơn với Anh. Một số phân tích xem đây là điều chỉnh trong cách tiếp cận “nước Mỹ trên hết” theo hướng coi trọng đối tác chiến lược, với Anh giữ vai trò nổi bật.

So với nhiệm kỳ trước khi xu hướng bảo hộ gây khó cho đồng minh tiếp cận thị trường Mỹ, lần này Mỹ thể hiện khuynh hướng tăng cường phối hợp với các đối tác thân cận để củng cố vị thế toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu ổn định và thịnh vượng ở hai bờ Đại Tây Dương.

Thứ hai, tăng cường hợp tác khoa học - công nghệ, kinh tế - thương mại và đầu tư. Hai bên ký kết Thỏa thuận Thịnh vượng công nghệ (TPD) với quy mô ước đạt khoảng 350 tỷ USD, mở dòng vốn vào công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán lượng tử và năng lượng hạt nhân dân dụng. Anh cam kết mua hơn 80 tỷ USD từ các doanh nghiệp công nghệ và quốc phòng Mỹ trong vòng 5 năm, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn do Mỹ dẫn dắt để giảm phụ thuộc vào châu Á. 

Tập đoàn Dược phẩm và Vaccine GSK (Anh) công bố đầu tư 30 tỷ USD cho lĩnh vực nghiên cứu và phát triển (R&D) ứng dụng AI tại Mỹ. Ở chiều ngược lại, các tập đoàn công nghệ Microsoft, Google, Nvidia (Mỹ),... dự kiến đầu tư khoảng 42 tỷ USD vào Anh, tập trung vào phát triển hạ tầng đám mây, AI và siêu máy tính. 

Trong khuôn khổ TPD, hai bên mở rộng nghiên cứu AI trong y tế, điện toán lượng tử và phối hợp để Anh chấm dứt phụ thuộc nhiên liệu hạt nhân từ Nga kể từ cuối năm 2028. TPD không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn có ý nghĩa chiến lược, góp phần định hình không gian công nghệ, kinh tế, an ninh năng lượng cho Anh và Mỹ trong thập niên tới.

Thứ ba, hợp tác quốc phòng - an ninh. Hai bên không chỉ tiếp tục phối hợp trong các khuôn khổ đa phương, nòng cốt là Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), mà còn tăng cường hợp tác song phương thông qua đẩy mạnh R&D chung, củng cố nền công nghiệp quốc phòng mỗi nước và duy trì lợi thế ở các công nghệ mới nổi. 

Bộ Quốc phòng Anh ký kết thỏa thuận hợp tác trị giá 0,54 tỷ USD với Tập đoàn Công nghệ Google nhằm thúc đẩy đổi mới vận hành. Cơ quan Đổi mới quốc phòng Mỹ (DIU) và Tổ chức Đổi mới quốc phòng Anh (UKDI) ký kết ý định chung về quan hệ đối tác đổi mới thế hệ mới, tập trung thử nghiệm nguyên mẫu các công nghệ quan trọng, mới nổi từ khu vực tư nhân.

Triển vọng quan hệ “liên minh đặc biệt”

Chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống D. Trump tới Anh không chỉ đem đến kết quả trước mắt, mà còn mở ra triển vọng chiến lược cho liên minh Mỹ - Anh trong giai đoạn mới. Trong bối cảnh tình hình thế giới biến động phức tạp, liên minh Mỹ - Anh tiếp tục được đánh giá giữ vai trò trung tâm đối với trật tự xuyên Đại Tây Dương và được định hướng triển khai theo 3 phương hướng.

Một là, tiếp tục xem nhau là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại, tăng cường phối hợp, chia sẻ quan điểm, chủ trương trong các vấn đề chiến lược, có ý nghĩa quyết định tới an ninh, ổn định và phát triển tại mỗi nước.

Hai là, đẩy mạnh hình thành các liên kết và chuỗi cung ứng kinh tế, thương mại và khoa học - công nghệ, xây dựng chuỗi cung ứng chiến lược, độc lập, tự chủ trong các ngành then chốt, như bán dẫn, năng lượng tái tạo và AI. Một “liên minh công nghệ phương Tây” không chỉ giúp củng cố sức mạnh tập thể của các nước phương Tây cùng chí hướng, mà còn thúc đẩy tạo khuôn khổ “luật chơi” mới, ngăn chặn sự lấn át từ các cường quốc bên ngoài, củng cố vai trò hạt nhân của Mỹ, Anh và vị thế của phương Tây trong trật tự thế giới đa cực đang hình thành.

Ba là, tái định hình quan hệ Mỹ - châu Âu trong bối cảnh mới. Trên cơ sở quan hệ “liên minh đặc biệt”, Mỹ sẽ tiếp tục thông qua vai trò cầu nối của Anh để đưa hàng hóa, công nghệ Mỹ tiếp cận sâu hơn vào thị trường châu Âu, đồng thời thông qua Anh để cùng chia sẻ các sáng kiến, phương hướng “nâng cấp” NATO và sáng kiến hợp tác quốc phòng - an ninh chung./.