Làn sóng công nhận Nhà nước Palestine

Thời gian gần đây, hàng loạt quốc gia châu Âu đã công bố chính thức công nhận Nhà nước Palestine, như Na Uy, Tây Ban Nha, Ireland và Slovenia công nhận Nhà nước Palestine (năm 2024). Ngày 21-9-2025, Anh và Bồ Đào Nha công nhận Nhà nước Palestine. Ngày 22-9-2025, tại Đại Hội đồng Liên hợp quốc, thêm nhiều quốc gia chính thức công nhận Nhà nước Palestine, gồm Pháp, Bỉ, Luxembourg, Malta, Công quốc Monaco. 

Tại Hội nghị quốc tế của Liên hợp quốc về vấn đề Palestine do Pháp và Saudi Arabia chủ trì, các nước đã có sự dịch chuyển về nhận thức trong việc công nhận Nhà nước Palestine: “quốc gia Palestine không nên là kết quả của hòa bình, mà phải là điều kiện tiên quyết để có hòa bình”. Nói cách khác, độc lập của Palestine cần được coi là một quyền vốn có, chứ không phải là phần thưởng.

Palestine coi đây là thắng lợi ngoại giao lớn, củng cố vị thế chính trị trên trường quốc tế. Israel phản đối quyết liệt, cảnh báo rằng động thái này sẽ chỉ làm gia tăng căng thẳng, cản trở đàm phán hòa bình. Mỹ - đồng minh then chốt của Israel - cho rằng, việc công nhận Palestine vào thời điểm hiện nay là “không phù hợp”, bởi Dải Gaza đang trong tình trạng chiến tranh và các cuộc đàm phán chưa có tiến triển thực chất.

Trong khi đó, tình hình tại Dải Gaza ngày càng trở nên tồi tệ. Tính đến đầu tháng 10-2025, chiến dịch tấn công của Israel vào Dải Gaza đã khiến gần 70.000 người chết, gần 160.000 người bị thương. Khủng hoảng nhân đạo trầm trọng khiến cộng đồng quốc tế gia tăng sức ép kêu gọi chấm dứt bạo lực. Chính trong bối cảnh đó, quyết định công nhận Nhà nước Palestine của một số nước châu Âu đã có tác động nhất định tới vấn đề Palestine.

Lịch sử vấn đề Palestine

Năm 1947, Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết xóa bỏ quyền ủy trị của Anh ở Palestine và chia cắt vùng đất Palestine thành 2 quốc gia độc lập, của người Arab và người Do Thái. Ngày 14-5-1948, Nhà nước Do Thái được thành lập lấy tên là Israel. 

Sau đó, chiến tranh Arab - Israel lần thứ nhất nổ ra. Israel quyết định phản công và mở rộng lãnh thổ kiểm soát, chiếm Tây Jerusalem và một số khu vực ban đầu được chỉ định thuộc Nhà nước Palestine.

Sau nhiều năm giao tranh, Israel giành quyền kiểm soát Dải Gaza và nhiều vùng lãnh thổ Bờ Tây cùng với Đông Jerusalem vào năm 1967. Năm 1988, Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) chính thức tuyên bố thành lập Nhà nước Palestine độc lập, lấy thủ đô là Đông Jerusalem. 

Tuyên bố này được nhiều quốc gia công nhận, chủ yếu là các nước đang phát triển và thuộc Phong trào Không liên kết. Tuy nhiên, các cường quốc phương Tây, đặc biệt là Mỹ và phần lớn các nước châu Âu, vẫn do dự.

Đối với Liên minh châu Âu (EU), lập trường lâu nay là ủng hộ giải pháp “hai nhà nước” - Israel và Palestine cùng tồn tại trong hòa bình. Trong các vấn đề toàn cầu tương tự, EU nhấn mạnh giá trị luật pháp quốc tế, quyền tự quyết của các dân tộc và giải pháp hòa bình. 

Tuy nhiên, việc chuyển từ lập trường “ủng hộ nguyên tắc” sang hành động “công nhận chính thức” luôn bị giới hạn bởi những tính toán chính trị và lo ngại về phản ứng của Israel cũng như Mỹ. Do đó, quyết định công nhận Palestine của một số nước châu Âu có thể coi là bước chuyển lớn so với lập trường vốn thận trọng trước đây.

Nguyên nhân làn sóng công nhận diễn ra mạnh mẽ

Trước hình ảnh hàng nghìn người Palestine, trong đó có nhiều phụ nữ và trẻ em thiệt mạng ngay cả khi đang nhận lương thực tiếp tế, đã khiến phong trào phản đối Israel lan rộng khắp châu Âu. 

Nhiều thành phố lớn tại châu Âu liên tục chứng kiến các cuộc tuần hành, kêu gọi chính phủ có hành động thiết thực để bảo vệ người dân Palestine. Áp lực từ dư luận buộc các chính phủ phải thay đổi cách tiếp cận, từ “quan sát” sang “hành động”.

Hơn nữa, các nước châu Âu cũng muốn khẳng định vai trò địa-chính trị độc lập hơn trước Mỹ. Trong nhiều năm qua, EU thường bị chỉ trích là “theo chân Mỹ” trong vấn đề Trung Đông. Bằng việc công nhận Palestine, một số nước muốn thể hiện tiếng nói riêng, dựa trên lợi ích và giá trị độc lập. 

Đây cũng là cách để châu Âu nâng cao uy tín trong vai trò trung gian hòa giải, bởi một khi Nhà nước Palestine được công nhận, EU sẽ có điều kiện và cơ sở để tiếp tục thể hiện vai trò trung gian hòa giải mạnh mẽ hơn.

Quan điểm bất đồng trong nội bộ EU

Liên minh châu Âu vốn tự hào là “cường quốc chuẩn tắc” (normative power), đặt trọng tâm vào luật pháp quốc tế, nhân quyền và hòa bình. Thế nhưng, khi đối diện với vấn đề Palestine - Israel, EU vẫn bộc lộ sự thiếu thống nhất trong quan điểm, khiến các quyết sách chung trở nên hạn chế.

Trong số 27 quốc gia thành viên EU, đã có nhiều nước Đông Âu và Bắc Âu công nhận Palestine từ thời Chiến tranh lạnh, khi chịu ảnh hưởng từ Liên Xô hoặc muốn thể hiện sự ủng hộ đối với phong trào giải phóng dân tộc. 

Tuy nhiên, cuộc chiến ở Dải Gaza đã làm thay đổi phản ứng của các nước, khiến nhiều nước châu Âu công nhận Nhà nước Palestine. Làn sóng các quốc gia phương Tây tuyên bố chính thức công nhận Nhà nước Palestine phản ánh sự lo ngại ngày càng gia tăng về tình hình chiến sự, cũng như cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ hiện nay ở Dải Gaza.

Tuy nhiên, Israel vẫn có các đồng minh trong EU, đặc biệt là Hungary, Séc và Đức. Đức duy trì quan điểm công nhận Nhà nước Palestine đơn phương vào lúc này có thể làm suy yếu khả năng nối lại đàm phán hòa bình. Giới lãnh đạo Đức nhấn mạnh rằng “an ninh của Israel là lợi ích quốc gia cơ bản”, do đó mọi bước đi ngoại giao vẫn cần tính toán thận trọng.

Sự bất đồng này khiến EU khó đưa ra lập trường chung, bên cạnh việc làm suy yếu khả năng phát huy vai trò thống nhất trong chính sách đối ngoại, cũng phản ánh bản chất dân chủ và phức tạp của EU: các quốc gia thành viên vừa phải cân nhắc lợi ích quốc gia, vừa chịu ràng buộc bởi mục tiêu chung cũng như mâu thuẫn giữa giá trị và lợi ích. 

Về mặt giá trị, hầu hết các nước EU đều công khai ủng hộ quyền tự quyết của người Palestine, phản đối chính sách định cư của Israel và nhấn mạnh luật pháp quốc tế. Nhưng về mặt lợi ích, nhiều nước vẫn cần duy trì quan hệ an ninh, kinh tế và công nghệ chặt chẽ với Israel, vốn là một đối tác quan trọng trong lĩnh vực năng lượng, quốc phòng và đổi mới sáng tạo.

Tác động của làn sóng công nhận Nhà nước Palestine

Làn sóng công nhận Nhà nước Palestine của các nước châu Âu tạo ra tác động đa chiều. Trước hết, về hình ảnh và vị thế quốc tế, các quốc gia đi tiên phong được đánh giá là những quốc gia có lập trường phù hợp với luật pháp quốc tế. Điều này giúp các quốc gia nâng cao uy tín trong cộng đồng quốc tế, đặc biệt ở các nước đang phát triển và thế giới Hồi giáo.

Trên bình diện khu vực, quyết định của châu Âu đã làm thay đổi phần nào cục diện ngoại giao. Các quốc gia Arab coi đây là sự ủng hộ quan trọng từ phương Tây, tạo thêm niềm tin để thúc đẩy các sáng kiến hòa bình. Đồng thời, gửi thông điệp tới Mỹ rằng quan điểm của Mỹ không còn độc quyền chi phối toàn bộ các nước phương Tây trong vấn đề Palestine. 

Điều này phản ánh sự thay đổi từ lập trường “ủng hộ nguyên tắc” sang “hành động chính thức”, cho thấy châu Âu mong muốn khẳng định vai trò độc lập hơn trong các vấn đề toàn cầu. Về lâu dài, làn sóng công nhận Palestine từ châu Âu có thể tác động đến các nước khác, tạo thế cân bằng mới trong quan hệ quốc tế.

Tuy nhiên, tình hình của Dải Gaza trở nên phức tạp hơn. Israel phản ứng gay gắt, coi động thái công nhận Nhà nước Palestine là hành động “thù địch ngoại giao” và đáp trả bằng cách gia tăng tấn công quân sự. Thực tế, sau các tuyên bố công nhận Nhà nước Palestine, chiến sự tại Dải Gaza không giảm nhiệt, thậm chí còn leo thang. 

Trong tương lai, nếu có thêm nhiều nước châu Âu tiếp tục công nhận Nhà nước Palestine, EU hoàn toàn có thể trở thành một trung gian hòa giải đáng tin cậy, đóng góp tích cực vào nỗ lực kiến tạo hòa bình ở Trung Đông. 

Mặc dù con đường phía trước còn nhiều trở ngại, nhưng bước đi ngoại giao này đã mở ra hy vọng mới cho tiến trình chấm dứt một trong những cuộc xung đột dai dẳng nhất thế giới./.