Tăng cường hợp tác giữa 3 nước

Trong Tuyên bố về Tầm nhìn chung, được công bố sau hội nghị, lãnh đạo 3 nước Mỹ, Nhật Bản và Philippines đã khẳng định mối quan hệ bền chặt giữa 3 nước trong lịch sử, sự chia sẻ tầm nhìn và các giá trị chung, khẳng định mục tiêu hợp tác trên cơ sở bình đẳng nhằm thúc đẩy an ninh và thịnh vượng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và thế giới.

Hợp tác trong lĩnh vực kinh tế được lãnh đạo 3 nước đề cập đến đầu tiên. Ba nhà lãnh đạo cam kết thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn diện, lâu dài ở cả 3 nước và khu vực; ủng hộ sự tiến triển Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF) nhằm nâng cao khả năng phục hồi, tính bền vững, tính toàn diện, sự công bằng và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế mỗi nước. 

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos hoan nghênh phái đoàn đầu tư và thương mại của Tổng thống Mỹ Joe Biden tới Philippines cùng khoản đầu tư hơn 1 tỷ USD của Mỹ vào khu vực tư nhân nhằm giúp thúc đẩy nền kinh tế sáng tạo, chuyển đổi năng lượng sạch và khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của Philippines. Tổng thống F. Marcos đánh giá cao nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của Nhật Bản đầu tư vào Philippines trong năm tài chính 2022 - 2023 đã vượt mức cam kết được đưa ra trong Tuyên bố chung Nhật Bản - Philippines năm 2023.

Cuộc họp đầu tiên giữa các bộ trưởng thương mại và công nghiệp 3 nước đã diễn ra cùng ngày nhằm thúc đẩy chương trình nghị sự chung. Ba nước cam kết tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các dự án hợp tác kinh tế đang diễn ra và các dự án trong tương lai nhằm đưa Philippines trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao.

Tuyên bố chung cũng công bố việc hình thành Hành lang Luzon - một dự án hợp tác trong khuôn khổ Đối tác về hành lang đầu tư và cơ sở hạ tầng toàn cầu ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Hành lang kinh tế Luzon sẽ hỗ trợ kết nối giữa Vịnh Subic, Clark, Manila và Batangas ở Philippines. 

Thông qua hành lang này, các khoản vốn từ Mỹ, Nhật Bản sẽ được đầu tư vào các dự án kết cấu hạ tầng, bao gồm đường sắt, cảng biển, chuỗi cung ứng năng lượng sạch, sản xuất nông nghiệp, nâng cấp cảng dân sự tại Vịnh Subic. Ba nước dự định phối hợp tổ chức một sự kiện nhằm thúc đẩy đầu tư vào Hành lang Luzon bên lề Diễn đàn Doanh nghiệp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương dự kiến tổ chức ở Thủ đô Manila (Philippines) vào tháng 5 tới.

Ba bên cũng cam kết hợp tác phát triển các công nghệ quan trọng và mới nổi, nhất là trong lĩnh vực mạng lưới viễn thông. Riêng về chất bán dẫn, Mỹ, Nhật Bản dự kiến theo đuổi sáng kiến phát triển lực lượng lao động trong ngành bán dẫn mới, qua đó sinh viên từ Philippines sẽ được đào tạo tại các trường đại học hàng đầu của Mỹ và Nhật Bản với mục tiêu bảo đảm chuỗi cung ứng chất bán dẫn cho các nước này. 

Sáng kiến này góp phần thúc đẩy mở rộng đầu tư vào chất bán dẫn ở Philippines nhằm tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng giữa 3 quốc gia.

Về ứng phó với biến đổi khí hậu và chuỗi cung ứng năng lượng sạch, 3 nước cam kết thực hiện hành động khẩn cấp trong thập niên này để giảm lượng phát thải khí nhà kính phù hợp với giới hạn nóng lên toàn cầu và đẩy nhanh nỗ lực xây dựng nền kinh tế sạch, đồng thời lưu ý đến đặc thù quốc gia khác nhau; tăng cường hợp tác ba bên về phát triển lực lượng lao động hạt nhân dân sự thông qua đối thoại ba bên trong năm 2024 để thúc đẩy chương trình năng lượng hạt nhân dân sự của Philippines.

Đáng chú ý, trong lĩnh vực hòa bình và an ninh, Tuyên bố chung nêu rõ Tổng thống J. Biden tái khẳng định các cam kết liên minh vững chắc của Mỹ với cả Nhật Bản và Philippines, những cam kết đã giúp bảo vệ hòa bình và an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong nhiều thập niên qua. 

Ba nước nhấn mạnh cam kết vững chắc đối với quyền tự do hàng hải và hàng không, cũng như tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền chủ quyền của các quốc gia trong vùng đặc quyền kinh tế phù hợp với luật pháp quốc tế, được phản ánh trong Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Tuyên bố cũng đề cập đến các diễn biến gần đây ở Biển Đông và kêu gọi các bên tuân thủ phán quyết ngày 12-7-2016 của Tòa án Trọng tài trong vụ kiện của Philippines.

Tuyên bố chung cũng nhấn mạnh đến lĩnh vực hợp tác hàng hải giữa 3 nước, bao gồm việc cung cấp tàu Cảnh sát biển cho Philippines và lập kế hoạch tiến hành cuộc tập trận 3 bên trên biển và các hoạt động hàng hải khác ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương để cải thiện khả năng tương tác và thúc đẩy an ninh, an toàn hàng hải. Ba nước còn đề cập đến tình hình an ninh và các điểm nóng hiện nay ở khu vực và trên thế giới, bao gồm tình hình hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, cuộc chiến ở Ukraina.

Thắt chặt hợp tác trong khuôn khổ song phương

Bên cạnh khuôn khổ ba bên, hợp tác song phương giữa Mỹ và 2 đối tác Nhật Bản và Philippines cũng đạt được những kết quả quan trọng. Trong hội nghị giữa Tổng thống J. Biden với Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, 2 nhà lãnh đạo đã đưa ra tuyên bố chung, trong đó nhấn mạnh tăng cường củng cố liên minh thông qua thúc đẩy hàng loạt lĩnh vực hợp tác, thể hiện bước nâng cấp quan trọng của liên minh Mỹ - Nhật Bản kể từ khi được thiết lập từ năm 1951 đến nay.

Nếu như trong tuyên bố chung 3 nước, vấn đề hợp tác kinh tế được đặt lên hàng đầu thì trong tuyên bố chung Mỹ - Nhật Bản, vấn đề hợp tác quân sự, an ninh lại được đặt lên trước tiên. Hai nước khẳng định liên minh Mỹ - Nhật Bản chính là nền tảng của hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. 

Tổng thống J. Biden nhắc lại cam kết của Mỹ trong việc bảo vệ Nhật Bản theo Điều V của Hiệp ước liên minh Mỹ - Nhật Bản bằng việc sử dụng đầy đủ các khả năng, bao gồm cả năng lực hạt nhân. Tổng thống J. Biden tái khẳng định rằng Điều V áp dụng đối với quần đảo Senkaku (hay còn gọi là quần đảo Điếu Ngư). 

Thủ tướng F. Kishida nhấn mạnh cam kết của Nhật Bản trong việc củng cố khả năng phòng thủ của nước này, đồng thời tăng cường phối hợp chặt chẽ với Mỹ theo Hiệp ước liên minh. Bên cạnh đó, các lĩnh vực hợp tác khác cũng được hai bên nhất trí thúc đẩy, bao gồm hợp tác chinh phục không gian.

Trong tuyên bố về cuộc gặp song phương giữa Tổng thống J. Biden và Tổng thống F. Macos, Tổng thống J. Biden cam kết củng cố liên minh vững chắc Mỹ - Philippines theo Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ - Philippines, trong đó mở rộng áp dụng đối với các cuộc tấn công vào lực lượng vũ trang, tàu công cộng, máy bay của Philippines, bao gồm cả lực lượng cảnh sát biển của nước này ở khu vực Thái Bình Dương và bất cứ nơi nào ở Biển Đông. 

Bên cạnh đó, Mỹ và Philippines còn tổ chức hội nghị giữa người đứng đầu ngành ngoại giao, quốc phòng và cố vấn an ninh quốc gia của 2 nước (hội nghị 3+3). Theo đó, Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Quốc phòng và Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ đã gặp những người đồng cấp Philippines. 

Hai bên tái khẳng định tầm nhìn chung về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, đồng thời thảo luận cách thức tăng cường phối hợp giải quyết những thách thức chung ở Biển Đông. 

Mỹ nhấn mạnh quyết tâm tăng cường hỗ trợ cho việc hiện đại hóa lực lượng vũ trang Philippines nhằm cải thiện khả năng tương tác và góp phần đạt được các mục tiêu an ninh chung.

Có thể nói, trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, Hội nghị thượng đỉnh ba bên Mỹ, Nhật Bản và Philippines, cũng như các cuộc gặp thượng đỉnh song phương vẫn diễn ra cho thấy những chuyển động hết sức quan trọng trong quan hệ quốc tế. 

Kết quả các cuộc gặp sẽ có tác động lớn tới tình hình khu vực và có thể gây ra những phản ứng khác nhau, làm gia tăng các cuộc cạnh tranh, đối đầu giữa các nước không có cùng quan điểm, khiến tình hình khu vực ngày càng căng thẳng trong thời gian tới./.