Với lịch sử hợp tác lâu đời, đặc biệt là hơn 50 năm qua, quan hệ Việt Nam - Pháp chứng kiến nhiều sự kiện, nhiều thay đổi và đang đứng trước nhiều cơ hội hợp tác mới. Chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (từ ngày 25-5 đến 27-5-2025) không chỉ là sự kiện ngoại giao mang tính biểu tượng, mà còn là mốc son đánh dấu bước cụ thể hóa các cam kết chiến lược đã được xác lập giữa hai bên.

Nền tảng hợp tác chính trị - ngoại giao tin cậy, chiến lược

Cách đây 52 năm, sau khi Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết (năm 1973), Pháp là quốc gia đầu tiên ở khu vực Tây Âu thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam. 

Trong những năm 80 của thế kỷ XX, khi Việt Nam bị bao vây và cấm vận, Pháp là nước phương Tây duy nhất duy trì quan hệ với Việt Nam thông qua hợp tác khoa học - kỹ thuật và giao lưu văn hóa.

Năm 1993, chuyến thăm của Tổng thống Pháp Francois Mitterrand - nguyên thủ quốc gia Pháp và phương Tây đầu tiên đến Việt Nam kể từ năm 1975 - đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy quan hệ ngoại giao giữa 2 nước. 

Năm 2013, nhân kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, 2 nước ký kết quan hệ Đối tác chiến lược. Tháng 10-2024, trong chuyến thăm chính thức Pháp của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm, 2 nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, đưa Pháp trở thành quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) đầu tiên có quan hệ ở mức cao nhất với Việt Nam.

Về hợp tác trong khuôn khổ Liên minh Nghị viện Pháp ngữ (APF), Quốc hội Việt Nam là thành viên tích cực và hiện giữ chức Chủ tịch vùng châu Á - Thái Bình Dương của APF (bao gồm Việt Nam, Lào, Campuchia và một số quốc đảo ở Nam Thái Bình Dương). Quan hệ hợp tác giữa cơ quan lập pháp 2 nước ngày càng phát triển tích cực thông qua việc thường xuyên trao đổi, tiếp xúc cấp cao, trao đổi kinh nghiệm giữa các cơ quan của Quốc hội, các nhóm nghị sĩ hữu nghị nhằm tăng cường sự tin cậy, thúc đẩy quan hệ toàn diện trên các lĩnh vực.

Hai nước duy trì nhiều cơ chế trao đổi thường xuyên về chính trị, kinh tế, quốc phòng ở các cấp, nổi bật như Đối thoại Chiến lược an ninh quốc phòng giữa 2 Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng Việt Nam và Pháp; Đối thoại cấp cao thường niên về kinh tế do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam và Bộ trưởng Ngoại thương Pháp đồng chủ trì; Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng giữa 2 Bộ Quốc phòng...

Trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, Việt Nam và Pháp chia sẻ tầm nhìn về một thế giới đa cực và chủ nghĩa đa phương dựa trên tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng, công bằng, hợp tác cùng có lợi, phấn đấu vì hòa bình và phát triển bền vững. 

Hai nước khẳng định vai trò trung tâm của Liên hợp quốc và cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của mỗi nước. Đặc biệt, 2 nước ủng hộ giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc.

Những điểm sáng trong quan hệ song phương

Trên cơ sở nền tảng quan hệ chính trị - ngoại giao tốt đẹp, việc tăng cường quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa 2 nước trên các lĩnh vực kinh tế - thương mại, đầu tư, hợp tác phát triển, giáo dục - đào tạo, quốc phòng - an ninh, y tế,... ngày càng hiệu quả.

Trong lĩnh vực thương mại, Pháp là đối tác thương mại hàng đầu và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam trong EU. Năm 2024, kim ngạch thương mại song phương đạt 5,42 tỷ USD, tăng 12,9% so với năm 2023 (4,81 tỷ USD); trong đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Pháp đạt 3,4 tỷ USD. Trong 4 tháng đầu năm 2025, thương mại song phương đạt 1,79 tỷ USD, tương đương 33% của cả năm 2024.

Về hợp tác đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và viện trợ phát triển chính thức (ODA), Pháp đứng thứ 16/147 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 700 dự án FDI còn hiệu lực, tổng số vốn đăng ký đạt 3,95 tỷ USD. Trong khi đó, Việt Nam có 20 dự án đầu tư tại Pháp với tổng số vốn đăng ký đạt 38,93 triệu USD. 

Đặc biệt, Pháp là nhà tài trợ châu Âu song phương ODA hàng đầu cho Việt Nam và Việt Nam đứng thứ 2 trong các nước hưởng ODA của Pháp (giai đoạn 1993 - 2022, cung cấp và cho vay ưu đãi 16,7 tỷ euro; trung bình 100 triệu euro/năm, tập trung vào các lĩnh vực hạ tầng, chuyển giao công nghệ, nông nghiệp, công nghiệp xanh và tài chính).

Trong hợp tác giáo dục - đào tạo, hằng năm, Chính phủ Pháp dành khoảng 80 suất học bổng cho sinh viên Việt Nam sang học tập tại Pháp trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách học bổng của Pháp tập trung chủ yếu cho các chương trình đào tạo ở bậc học thạc sĩ và tiến sĩ. 

Trong vòng 10 năm qua, số lượng sinh viên Việt Nam du học tại Pháp tăng khoảng 40%. Pháp là quốc gia có số lượng du học sinh Việt Nam lớn thứ 3 trên thế giới, với trên 7.000 sinh viên.

Về hợp tác quốc phòng - an ninh, Pháp là quốc gia phương Tây đầu tiên thiết lập quan hệ quốc phòng với Việt Nam từ năm 1991. Từ đó đến nay, hợp tác trong lĩnh vực này giữa 2 nước có nhiều phát triển. 

Trên cơ sở Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ hợp tác quốc phòng Việt Nam - Pháp giai đoạn 2018 - 2028 và Thỏa thuận về hợp tác quốc phòng Việt Nam - Pháp sửa đổi, hợp tác quốc phòng giữa 2 nước đạt nhiều kết quả tích cực, như trao đổi đoàn; cơ chế đối thoại, tham vấn; đào tạo; công nghiệp quốc phòng; quân y; chia sẻ ký ức lịch sử, khắc phục hậu quả chiến tranh; gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc; tham vấn, ủng hộ lẫn nhau trên các diễn đàn, cơ chế đa phương, nhất là các cơ chế do Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) dẫn dắt.

Trong lĩnh vực y tế, 2 nước hiện có khoảng 30 dự án hợp tác đào tạo y học và cận y học như đào tạo bác sĩ nội trú tại các bệnh viện Pháp. Gần 3.000 bác sĩ Việt Nam được thực tập tại các bệnh viện Pháp và hợp tác giữa Viện Pasteur Paris và Viện Pasteur Việt Nam.

Hợp tác giữa các địa phương trở thành nét đặc thù và là điểm sáng trong quan hệ Việt Nam - Pháp kể từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX. Đến nay, đã có 38 địa phương các cấp của Pháp và 18 tỉnh, thành phố Việt Nam tham gia hợp tác theo cơ chế này với 240 dự án hợp tác phi tập trung giữa địa phương 2 nước.

Triển vọng hợp tác Việt Nam - Pháp thời gian tới

Thực tiễn 52 năm quan hệ hợp tác đã minh chứng Pháp là đối tác quan trọng, giàu tiềm năng đối với Việt Nam. Ngược lại, Pháp đánh giá cao Việt Nam với vị thế là một trong những nước có ảnh hưởng lớn trong ASEAN. 

Với quá trình hội nhập quốc tế và hành lang pháp lý ngày càng đồng bộ cùng với những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, tiềm năng, lợi thế của Việt Nam và sự quyết tâm của chính phủ 2 nước, mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam - Pháp trong thời gian tới được đánh giá sẽ có sự bứt phá mạnh mẽ.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, quan hệ giữa 2 nước cũng đối mặt với một số thách thức, như yêu cầu khắt khe đối với sản phẩm nhập khẩu vào thị trường Pháp, khoảng cách địa lý xa dẫn đến chi phí vận chuyển cao, sự hạn chế về công nghệ, trình độ nhân lực, trình độ quản lý, sự thông hiểu pháp luật quốc tế... Những yếu tố này ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của hàng hóa của Việt Nam.

Để thúc đẩy quan hệ phát triển sâu rộng hơn nữa, 2 nước cần cụ thể hóa mong muốn và nhu cầu hợp tác thông qua các trọng tâm sau:

Một là, thắt chặt hơn nữa tình đoàn kết, hữu nghị thông qua các cuộc tiếp xúc, trao đổi cấp cao nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau. Triển khai mạnh mẽ các cơ chế và thỏa thuận, song song với việc tạo điều kiện thuận lợi gặp gỡ, tìm hiểu cơ hội hợp tác chung, thúc đẩy hợp tác hơn nữa trong các lĩnh vực quốc phòng - an ninh, văn hóa, giáo dục - đào tạo,... vì lợi ích của 2 nước.

Hai là, đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, chuỗi cung ứng, khuyến khích doanh nghiệp 2 nước mở rộng hợp tác. Tiếp tục hợp tác, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương; thúc đẩy những nội dung hợp tác mới. 

Tăng cường hợp tác nhằm khai thác tối đa những lợi ích từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA). Ngoài ra, phát triển những dự án hợp tác mới liên quan đến việc sử dụng năng lượng một cách hiệu quả, như các dự án giao thông bền vững, thành phố phát triển bền vững, quy hoạch đô thị, năng lượng tái tạo...

Ba là, đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực gìn giữ hòa bình, an ninh hàng hải, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Bốn là, đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ mũi nhọn, như trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số, nông nghiệp công nghệ cao, y tế, công nghệ xanh và năng lượng tái tạo. 

Khuyến khích các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của 2 nước kết nối, trao đổi chuyên gia, chia sẻ dữ liệu và cùng triển khai các dự án nghiên cứu chung. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ tiên tiến từ Pháp sang Việt Nam, nhằm nâng cao năng lực nội tại và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Năm là, tiếp tục cập nhật kịp thời các lĩnh vực hợp tác phù hợp với sự quan tâm và năng lực của các địa phương; đổi mới hình thức hợp tác theo các điều kiện, hoàn cảnh mới; thu hút thêm đối tác tham gia, như các doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ,... để mở rộng và nâng cao chất lượng hợp tác. 

Tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho kiều bào của 2 nước sinh sống, lao động và học tập trên lãnh thổ của nhau, phù hợp với luật pháp 2 nước; chú trọng hơn nữa những lĩnh vực hợp tác hai bên có thế mạnh.

Tóm lại, với sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau, với nhu cầu hợp tác cùng phát triển của 2 quốc gia trong bối cảnh năng động của tiến trình hội nhập thế giới, cũng như với tiềm năng phát triển của 2 nước, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Pháp sẽ có nhiều động lực mới để phát triển toàn diện, vững chắc hơn nữa trong tương lai, vì lợi ích của nhân dân 2 nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển thịnh vượng trong khu vực cũng như trên thế giới./.