Kể từ khi đoàn tàu cao tốc CRH do Trung Quốc sản xuất bắt đầu vận hành thử nghiệm năm 2007, đánh dấu ngành đường sắt Trung Quốc bước vào thời đại tàu cao tốc mới, đến nay nước này đã xây dựng được hơn 46.000km đường sắt cao tốc, tăng 392,2% so với cuối năm 2012.

Những cái nhất

Phó Chủ nhiệm Ban Phát triển và Cải cách của Tập đoàn Đường sắt quốc gia Trung Quốc, ông Lý Kính Vĩ cho biết kể từ Đại hội đại biểu toàn quốc khóa XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc, việc xây dựng đường sắt cao tốc của Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng, với trung bình 3.000km đường sắt cao tốc mới mỗi năm. Nước này đã xây dựng thành công mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất và hiện đại nhất thế giới.

Mạng lưới đường sắt cao tốc của Trung Quốc có quãng đường vận hành dài nhất trên thế giới. Hiện tại, quãng đường hoạt động của đường sắt cao tốc của Trung Quốc vượt quá 46.000km, chiếm hơn 70% tổng số chiều dài đường sắt cao tốc của thế giới. Hơn 10 tuyến mới trong số đó, với chiều dài trên 2.000km, đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng. 

Việc mở rộng nhanh chóng mạng lưới đường sắt cao tốc không chỉ cải thiện sự thuận tiện trong giao thông, mà còn tạo động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế khu vực, đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa. 

Trong đó, số ki-lô-mét khai thác đường sắt cao tốc với tốc độ 300 - 350km/giờ là 20.000km, chiếm 43%, số ki-lô-mét khai thác của đường sắt cao tốc với tốc độ 200 - 250km/giờ là 26.000km, chiếm 57%.

Hiện nay, mạng lưới đường sắt cao tốc của Trung Quốc cũng có tốc độ vận hành thương mại nhanh nhất thế giới. Hiện tại, trên tuyến đường sắt cao tốc Bắc Kinh - Thượng Hải, Bắc Kinh - Thiên Tân, Bắc Kinh - Trương Gia Khẩu và các tuyến khác, tàu cao tốc Phục Hưng (Fuxing) đã đạt tốc độ tối đa 350km/h. 

Trung Quốc là quốc gia duy nhất trên thế giới đạt được tốc độ vận hành thương mại đường sắt cao tốc 350km/h, với lượng vận chuyển hành khách có ngày lên đến hơn 20 triệu lượt.

Mạng lưới đường sắt cao tốc của Trung Quốc có mức độ bao phủ thuộc hàng cao nhất trên thế giới. Từ rừng sâu tới bờ biển, đường sắt cao tốc của Trung Quốc băng qua biển, qua núi, qua sông, tỏa đi mọi hướng, đã bao phủ 96% các thành phố có dân số hơn 500.000 người trên khắp Trung Quốc. 

Đáng chú ý, công nghệ đường sắt tiên tiến đã giúp Trung Quốc thiết kế, xây dựng và đưa vào sử dụng tuyến đường sắt cao tốc xuyên biển đầu tiên Phúc Châu - Chương Châu với tốc độ thiết kế 350km/h vào tháng 9-2023.

Cuối tháng 12-2024, Tập đoàn Đường sắt quốc gia Trung Quốc đã trình làng mẫu tàu cao tốc nhanh nhất thế giới CR450, với tốc độ vận hành 400km/giờ, đánh dấu một bước đột phá lớn trong “Dự án đổi mới khoa học và công nghệ CR450”. 

Sự ra mắt mẫu tàu cao tốc này sẽ giúp nâng cao đáng kể trình độ đổi mới khoa học và công nghệ đường sắt cũng như khả năng tự chủ về khoa học và công nghệ của Trung Quốc, đồng thời củng cố và mở rộng hơn nữa vị thế dẫn đầu thế giới của nước này về công nghệ đường sắt cao tốc.

“Đầu tàu” thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

Mạng lưới đường sắt cao tốc của Trung Quốc đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Trung Quốc, điều này chủ yếu được phản ánh trong 4 khía cạnh:

Thứ nhất, mạng lưới đường sắt cao tốc rút ngắn đáng kể khoảng cách thời gian và không gian, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại của người dân. Trung Quốc là đất nước rộng lớn, đường sắt cao tốc giúp làm giảm đáng kể khoảng cách thời gian và không gian, đồng thời tăng cường kết nối giữa các khu vực. 

So với trước khi khai thông tuyến đường sắt cao tốc, thời gian chạy tàu giữa Bắc Kinh và Thượng Hải đã được rút ngắn từ khoảng 12 tiếng xuống mức nhanh nhất là 4 tiếng 18 phút, thời gian chạy tàu từ Bắc Kinh đến Quảng Châu được rút ngắn từ khoảng 21 tiếng xuống mức nhanh nhất là 7 tiếng 16 phút. 

Hình thức đi du lịch ở Trung Quốc nhờ đó cũng trải qua những thay đổi sâu sắc, và “ngồi tàu cao tốc ngắm Trung Quốc” đã trở thành trải nghiệm thú vị của rất nhiều du khách.

Thứ hai, mạng lưới đường sắt cao tốc tăng cường kết nối liên khu vực và thúc đẩy phát triển hài hòa giữa các vùng. Đường sắt cao tốc đã tăng cường trao đổi giữa các khu vực phía Đông, Trung, Tây và Đông Bắc, thúc đẩy hiệu quả sự phát triển hội nhập của các khu vực của Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc, đồng bằng sông Trường Giang, Khu Vịnh lớn Quảng Đông - Hồng Kông - Ma Cao (Trung Quốc) và các khu vực khác, tăng cường kết nối giữa các khu vực đô thị, thúc đẩy hội nhập đô thị và nông thôn, thúc đẩy hiệu quả sự phát triển đồng bộ của kinh tế và xã hội khu vực. 

Ví dụ, việc khai trương và đưa vào sử dụng tuyến đường sắt liên tỉnh vành đai phía Nam thành phố Quảng Châu - Phật Sơn và Phật Sơn - Đông Quản của tỉnh Quảng Đông không chỉ rút ngắn thời gian di chuyển giữa các điểm đến trên toàn tuyến mà còn hình thành một “huyết mạch giao thông” trải dài qua 5 thành phố, thúc đẩy mạnh mẽ việc trao đổi kinh tế thương mại trong Khu Vịnh lớn, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, tài chính...

Thứ ba, mạng lưới đường sắt cao tốc thúc đẩy sự phát triển các ngành nghề dọc theo tuyến đường. Đường sắt cao tốc đã thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế du lịch và sinh ra các ngành nghề mới và mô hình mới như “đường sắt cao tốc + du lịch”. 

Sau khi mở tuyến đường sắt cao tốc Trương Gia Giới - Cát Thủ - Hoài Bắc, lượng khách du lịch đổ về các khu danh lam thắng cảnh của những địa phương mà tuyến đường sắt này đi qua như Trương Gia Giới, Phượng Hoàng cổ trấn tăng mạnh.

Thứ tư, mạng lưới đường sắt cao tốc được kết nối tốt đã làm cho hiệu quả hoạt động của toàn xã hội cao hơn, tổ chức lại các yếu tố sản xuất thuận tiện hơn, tạo động lực mới cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Trung Quốc. Việc phát triển nhanh quãng đường vận hành đường sắt cao tốc giúp Trung Quốc thúc đẩy đầu tư và ổn định tăng trưởng.

Các dự án xây dựng đường sắt cao tốc có mức đầu tư lớn, chuỗi công nghiệp dài, độ lan tỏa rộng và hiệu ứng kéo theo mạnh mẽ. Với khoản đầu tư 100 triệu nhân dân tệ (khoảng 13,7 triệu USD) vào đường sắt cao tốc có thể trực tiếp kéo theo khoản đầu tư khoảng 300 triệu nhân dân tệ vào các ngành liên quan như luyện kim, xây dựng và chế tạo, tạo ra hơn 2.200 việc làm. 

Bên cạnh đó, một tổ hợp tàu Phục Hưng có hơn 40.000 bộ phận và linh kiện, có thể kéo theo hơn 600 doanh nghiệp phụ trợ cấp một và hơn 1.500 nhà cung cấp cấp hai, tạo thành hiệu ứng kích thích công nghiệp gấp 5 lần. Hiệu ứng vượt trội của đầu tư đường sắt cao tốc cũng giúp Trung Quốc ổn định đầu tư và ổn định tăng trưởng.

Nỗ lực trở thành mạng lưới đường sắt an toàn

Phó Chủ nhiệm Ban Vận tải của Tập đoàn Đường sắt quốc gia Trung Quốc, ông Lục Hải Châu cho biết, so với các tuyến đường sắt khác trên thế giới, đường sắt của Trung Quốc có đặc điểm là quãng đường hoạt động dài, tốc độ cao, mật độ vận chuyển cao, tổ chức và môi trường vận hành giao thông phức tạp, trách nhiệm an toàn và áp lực an toàn cũng lớn hơn.

Tập đoàn Đường sắt quốc gia Trung Quốc luôn tuân thủ nguyên tắc đặt con người và an toàn tính mạng lên hàng đầu, chú trọng phát triển chất lượng cao, an toàn cao và nhấn mạnh phòng ngừa và kiểm soát rủi ro. 

Kể từ năm 2012, ngành đường sắt Trung Quốc đã chi gần 1.000 tỷ nhân dân tệ (hơn 141 tỷ USD) để bảo đảm sản xuất, vận hành an toàn. 

Ngành này sử dụng rộng rãi các công nghệ tiên tiến như cảnh báo sớm động đất, phòng ngừa và giảm nhẹ thiên tai..., đẩy nhanh việc xây dựng hệ thống bảo đảm an toàn đường sắt hiện đại, có độ tin cậy cao, nghiên cứu và phát triển một số hệ thống giám sát và phát hiện toàn diện chuyên nghiệp, xây dựng các hệ thống phòng, ngừa và giảm nhẹ thiên tai khác để bảo đảm sự vận hành ổn định, liên tục, an toàn đường sắt.

Kể từ năm 2012, không có tai nạn giao thông đường sắt lớn nào xảy ra ở Trung Quốc. Năm 2023, tổng số vụ tai nạn giao thông đường sắt và tử vong ở nước này giảm lần lượt 75% và 79% so với năm 2012, trở thành tuyến đường sắt an toàn nhất thế giới.

Theo Tập đoàn Đường sắt quốc gia Trung Quốc, những thành công trên của ngành đường sắt nước này là nhờ việc tập hợp được các nguồn lực vượt trội của các doanh nghiệp xương sống, trường đại học, viện nghiên cứu và các đơn vị khác, cũng như khả năng quản lý mạng lưới đường sắt, cùng với việc duy trì sự ổn định và liên tục của quy hoạch đường sắt...

Có thể nói, đường sắt cao tốc là một loại công nghệ giao thông mới, mạng lưới rộng lớn của nó đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng tiếp cận khu vực, lưu lượng hành khách, dòng chảy thương mại và luồng thông tin mà nó tạo ra cũng đẩy nhanh sự hình thành của dòng chảy kinh tế khu vực dọc theo các tuyến đường sắt cao tốc. 

Trong thời gian tới, mạng lưới đường sắt cao tốc sẽ tiếp tục là “đầu tàu” phục vụ và hỗ trợ hiện đại hóa kiểu Trung Quốc, củng cố và phát triển hơn nữa lợi thế hàng đầu thế giới của đường sắt Trung Quốc, đồng thời đóng góp cho sự phát triển của đường sắt thế giới./.