Biến đổi khí hậu đang trở thành thách thức mang tính toàn cầu, tác động sâu rộng tới mô hình phát triển, an ninh năng lượng và an sinh xã hội của các quốc gia. Trong bối cảnh kinh tế thế giới phục hồi chậm, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng, yêu cầu thúc đẩy hợp tác quốc tế trong ứng phó với biến đổi khí hậu ngày càng trở nên cấp thiết. Thực tiễn đó đòi hỏi cộng đồng quốc tế cần hành động quyết liệt hơn, củng cố lòng tin, huy động hiệu quả nguồn lực và hoàn thiện thể chế, nhằm thúc đẩy tiến trình phát triển xanh, bền vững và bao trùm trên phạm vi toàn cầu.

Hợp tác quốc tế - nền tảng ứng phó với biến đổi khí hậu

Ở cấp độ quản trị toàn cầu, hợp tác quốc tế trong ứng phó với biến đổi khí hậu ngày càng khẳng định vai trò then chốt, trở thành cơ chế điều phối lợi ích và thúc đẩy hành động chung của nhân loại trước những biến động môi trường ngày càng phức tạp. 

Tính chất xuyên quốc gia của biến đổi khí hậu khiến mọi nỗ lực riêng lẻ khó đạt hiệu quả, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia trên cơ sở công bằng, cùng hành động và chia sẻ trách nhiệm phù hợp với năng lực, điều kiện phát triển của mỗi nước. 

Hợp tác khí hậu phản ánh tinh thần đoàn kết quốc tế, thể hiện năng lực quản trị toàn cầu - yếu tố có ý nghĩa quyết định đối với hiệu quả ứng phó với biến đổi khí hậu trong thế kỷ XXI.

Trong 3 thập niên qua, hệ thống hợp tác khí hậu quốc tế từng bước được hình thành và hoàn thiện, phản ánh tiến trình thể chế hóa nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu. 

Những dấu mốc quan trọng như Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) năm 1992, Nghị định thư Kyoto năm 1997 và Thỏa thuận Paris năm 2015 tạo nền tảng pháp lý cho quản trị khí hậu toàn cầu, xác lập mục tiêu kiểm soát mức tăng nhiệt độ trung bình của Trái đất không vượt quá 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. 

Các diễn đàn quốc tế gần đây tiếp tục khẳng định yêu cầu hành động dựa trên cơ sở khoa học, đề cao công bằng khí hậu, tăng cường phối hợp chính sách giữa các quốc gia và củng cố cơ chế thực thi cam kết theo hướng minh bạch, hiệu quả, trách nhiệm.

Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP-30) diễn ra từ ngày 10 đến 21-11-2025 tại thành phố Belém (Brazil) - khu vực có vai trò đặc biệt trong cân bằng sinh thái toàn cầu. 

Các nội dung thảo luận tập trung vào việc mở rộng quy mô tài chính khí hậu, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực thích ứng cho các quốc gia đang phát triển và tăng cường bảo vệ hệ sinh thái rừng nhiệt đới. 

Việc lựa chọn Belém - trung tâm của rừng Amazon - làm địa điểm tổ chức mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện nhận thức ngày càng cao của cộng đồng quốc tế về mối liên hệ hữu cơ giữa bảo vệ hệ sinh thái và ứng phó biến đổi khí hậu. 

Sự kiện này cho thấy tiến trình hợp tác khí hậu toàn cầu đã bước sang giai đoạn hành động thực chất, hướng tới mô hình phát triển xanh, công bằng và bền vững, đồng thời khẳng định quyết tâm chung của các quốc gia trong việc củng cố lòng tin, chia sẻ trách nhiệm và hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Củng cố lòng tin, chia sẻ trách nhiệm

Khoảng cách giữa cam kết và hành động vẫn là thách thức lớn trong tiến trình hợp tác khí hậu toàn cầu, phản ánh những hạn chế về cơ chế chia sẻ trách nhiệm và phân bổ nguồn lực. Các quốc gia đang phát triển - nhóm chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu - vẫn gặp không ít khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật. 

Trong khi đó, nguồn tài chính khí hậu do các nước phát triển cam kết mới đạt một phần so với mục tiêu đề ra, cho thấy sự chưa tương xứng trong thực hiện nghĩa vụ quốc tế, làm suy giảm hiệu quả hợp tác cũng như niềm tin giữa các bên tham gia.

Để khắc phục tình trạng đó, các chuyên gia cho rằng, việc củng cố lòng tin chiến lược thông qua hành động thực chất, nhất quán và minh bạch đóng vai trò hết sức quan trọng. 

Các nước phát triển cần thể hiện vai trò dẫn dắt thông qua đẩy mạnh cắt giảm phát thải sâu hơn, bảo đảm cam kết tài chính bền vững, đồng thời thúc đẩy chuyển giao công nghệ xanh cho các nước đang phát triển. 

Các nước đang phát triển cần chủ động hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực quản trị, sử dụng hiệu quả nguồn lực và bảo đảm minh bạch trong thực thi cam kết khí hậu.

Việt Nam là một trong những quốc gia đang phát triển chủ động, tích cực trong ứng phó với biến đổi khí hậu, thể hiện qua việc triển khai các cam kết giảm phát thải và thúc đẩy chuyển đổi xanh. Đồng thời, Việt Nam tăng cường hợp tác quốc tế nhằm huy động tài chính, tiếp nhận công nghệ sạch và phát triển nguồn nhân lực, qua đó khẳng định vai trò và trách nhiệm trong tiến trình hợp tác khí hậu toàn cầu.

Bên cạnh đó, cần tăng cường hợp tác khu vực và mở rộng liên kết đa phương giữa Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G-20), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cùng các định chế tài chính toàn cầu khác.

Cách tiếp cận này góp phần hình thành “hệ sinh thái hợp tác khí hậu”, trong đó nguồn lực công và nguồn lực tư nhân được huy động đồng bộ, tạo hiệu ứng lan tỏa cho các mô hình phát triển xanh.

Đồng thời, việc chuẩn hóa dữ liệu, xây dựng hệ thống chỉ số thống nhất và tăng cường cơ chế giám sát độc lập sẽ nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả thực thi cam kết, qua đó củng cố niềm tin và thúc đẩy gắn kết trong hợp tác quốc tế về khí hậu.

Từ hành động khí hậu đến phát triển xanh bền vững

Theo giới chuyên gia, hợp tác quốc tế về khí hậu đang định hình xu thế chuyển đổi mô hình phát triển toàn cầu theo hướng xanh, tuần hoàn và bao trùm. Nhiều quốc gia coi chuyển đổi xanh là động lực tăng trưởng mới, bảo đảm sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái. 

Thực tiễn cho thấy, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu gắn liền với tiến trình phát triển, trở thành nội dung cốt lõi có ý nghĩa quyết định đối với mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn hiện nay.

Trong lĩnh vực năng lượng, đầu tư vào điện gió, điện Mặt trời, hydro xanh, lưu trữ năng lượng và hạ tầng truyền tải thông minh đang được đẩy mạnh trên phạm vi toàn cầu. Các nước phát triển khuyến khích khu vực tư nhân tham gia thông qua cơ chế tài chính ưu đãi và mô hình hợp tác công - tư, đồng thời hỗ trợ chuyển giao công nghệ năng lượng sạch cho các nước đang phát triển. 

Ở lĩnh vực công nghiệp, tiêu chuẩn phát thải carbon ngày càng trở thành rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế, buộc doanh nghiệp phải đổi mới công nghệ sản xuất, nâng cao hiệu suất năng lượng và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.

Tài chính xanh giữ vai trò trung tâm trong tiến trình chuyển đổi. Các định chế tài chính quốc tế đang từng bước hoàn thiện khung phân loại hoạt động xanh, chuẩn mực báo cáo bền vững và cơ chế định giá rủi ro khí hậu, định hướng dòng vốn vào các dự án thân thiện môi trường. 

Việc phát triển thị trường carbon, mở rộng phát hành trái phiếu xanh và xây dựng quỹ chuyển đổi năng lượng góp phần đa dạng hóa nguồn vốn, giảm thiểu gánh nặng ngân sách nhà nước và thúc đẩy khu vực tư nhân tham gia sâu hơn vào kinh tế xanh.

Khoa học - công nghệ là nhân tố quyết định đối với hiệu quả ứng phó biến đổi khí hậu. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data) và công nghệ dự báo hiện đại giúp kiểm soát phát thải, quản lý năng lượng và nâng cao khả năng thích ứng trước hiện tượng thời tiết cực đoan. 

Cùng với đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, có năng lực đổi mới và tư duy quản trị xanh trở thành yếu tố nền tảng bảo đảm sự phát triển bền vững.

Biến đổi khí hậu được cho là yếu tố định hình lại trật tự phát triển toàn cầu. Ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu là yêu cầu mang tính chiến lược, gắn kết trực tiếp với an ninh phát triển và ổn định xã hội của mỗi quốc gia. 

Việc tăng cường hợp tác quốc tế, phát huy vai trò của các thể chế đa phương và thúc đẩy chuyển giao công nghệ xanh sẽ góp phần hình thành hệ thống quản trị khí hậu minh bạch, công bằng và bền vững.

Đối với Việt Nam, ứng phó với biến đổi khí hậu là định hướng chiến lược lâu dài, thể hiện trách nhiệm quốc tế và tầm nhìn phát triển lấy con người làm trung tâm. Việt Nam kiên định mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, chủ động tham gia sâu vào các cơ chế hợp tác quốc tế về khí hậu, đồng thời hoàn thiện thể chế về tăng trưởng xanh, phát triển năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và thị trường carbon. 

Những nỗ lực này khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, phù hợp với xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu, qua đó đóng góp thiết thực vào tiến trình hợp tác quốc tế vì mục tiêu phát triển bền vững./.