Bước phát triển đột phá

Sự ra đời của máy bay không người lái đã khai sinh mô hình giao hàng không phận tầm thấp, khắc phục hạn chế cố hữu của mạng lưới vận chuyển và giao hàng truyền thống vốn phụ thuộc vào vận tải đường bộ, đường biển và đường không. Sự phát triển mang tính bùng nổ của thương mại điện tử đặt ra yêu cầu đối với một hình thức giao hàng phi truyền thống, tập trung vào rút ngắn thời gian giao hàng. 

Phương thức giao hàng hỏa tốc trong vòng 1 - 2 giờ bằng các phương tiện giao thông truyền thống không chỉ mất chi phí cao mà còn không khả dụng trong điều kiện giờ cao điểm hoặc thời tiết bất thường. Bên cạnh đó, việc ứng dụng máy bay không người lái còn được cho là sẽ giảm bớt lượng khí phát thải, hướng tới mô hình giao hàng xanh, thân thiện với môi trường.

Máy bay không người lái sử dụng trong ngành giao hàng có thể có quy mô khác nhau từ nhỏ, vừa đến lớn. Ví dụ, Wing và Zipline là 2 công ty giao hàng bằng máy bay không người lái hàng đầu với mô hình hoạt động khác nhau. 

Là công ty tự động hóa có trụ sở ở California (Mỹ), Zipline phát triển mạng lưới các máy bay không người lái tự động để vận chuyển những sản phẩm từ vật tư y tế thiết yếu đến hàng tiêu dùng. Ban đầu Zipline phát triển các máy bay không người lái vận chuyển tầm xa để vận chuyển vật tư y tế tại các khu vực xa xôi ở các quốc gia châu Phi như Rwanda và Ghana. 

Với tốc độ bay lên tới 110km/h, các máy bay không người lái của Zipline có thể hoàn thành chặng bay khứ hồi theo định vị trong phạm vi 290km. Khi đến gần điểm giao hàng, các máy bay sẽ hạ thấp độ cao và thả mặt hàng như máu, vaccine hoặc vật tư thiết yếu khác bằng dù.

Trong khi đó, Wing tập trung vào mô hình vận chuyển chặng cuối, cung cấp dịch vụ giao hàng nhanh chóng, thuận tiện và thân thiện với môi trường. Là một công ty con của Alphabet (Mỹ), Wing vận chuyển hàng hóa đa dạng đến các gia đình theo quy trình đặt hàng - chuẩn bị hàng - bay tự động - giao hàng chính xác - quay lại và sạc pin. 

Khác với Zipline, Wing sử dụng các máy bay không người lái có trọng lượng nhẹ, kích thước nhỏ chạy bằng pin có khả năng cất cánh và hạ cánh theo phương thẳng đứng. Wing chủ yếu hoạt động ở một số khu vực của Mỹ, Australia và Phần Lan. Ở Mỹ, Wing hợp tác với Walmart để giao các mặt hàng như rau, củ, quả, đồ dùng thiết yếu của gia đình từ các siêu thị đến những địa chỉ ở khu vực Dallas-Fort Worth.

Hoạt động của các công ty như Zipline hay Wing đã tạo ra cuộc cách mạng trong ngành giao hàng, đồng thời mở ra cơ hội mở rộng phạm vi và lĩnh vực giao hàng. Giao hàng bằng máy bay không người lái trở thành hiện thực nhờ một loạt công nghệ như hệ thống dẫn đường và định vị. 

Các máy bay không người lái dựa vào một loạt công nghệ để biết chính xác chúng đang ở đâu và cần bay đến đâu như hệ thống vệ tinh dẫn đường toàn cầu (GNSS), công nghệ cảm biến và tránh va chạm, quản lý giao thông cho thiết bị không người lái, trí tuệ nhân tạo, hệ thống an toàn và dự phòng. 

Để giao hàng đến địa chỉ chính xác trong khu dân cư, các máy bay không người lái sử dụng các công nghệ hiệu chỉnh so sánh dữ liệu vệ tinh của máy bay với dữ liệu từ một trạm mặt đất cố định, nhờ vậy khắc phục được các lỗi khí quyển và bảo đảm máy bay đến đúng địa điểm giao hàng.

Giao hàng bằng máy bay không người lái trong giai đoạn đầu có nhiều thuận lợi do mật độ máy bay trong không phận thấp chưa nhiều. Khi không phận tầm thấp trở nên đông đúc hơn, việc phát triển nền tảng quản lý giao thông cho phương tiện không người lái càng phải tinh vi hơn. 

Đây là các hệ thống phần mềm điều phối các chuyến bay của máy bay không người lái, cung cấp dịch vụ lập kế hoạch bay, cấp phép không phận, chống xung đột giao thông để ngăn ngừa va chạm tiềm tàng trên không và nhận diện điều kiện thời tiết vận hành. 

Việc phát triển dịch vụ giao hàng bằng máy bay không người lái đòi hỏi mạng lưới truyền thông và kết nối thông suốt, các công nghệ hỗ trợ đáng tin cậy và trình độ quản lý phức tạp. Chính vì vậy, mặc dù có những bước phát triển vượt bậc và những lợi ích không thể phủ nhận nhưng giao hàng bằng máy bay không người lái vẫn còn đối diện nhiều thách thức.

Còn nhiều thách thức

Thị trường giao hàng bằng máy bay không người lái được dự báo sẽ có sự tăng trưởng nhanh chóng trong thập niên tiếp theo, chuyển từ phạm vi hoạt động trong một số địa điểm và lĩnh vực hạn chế thành phương thức vận chuyển phổ biến trong chuỗi cung cấp.

Bắc Mỹ hiện nay là thị trường lớn nhất nhờ những thử nghiệm và ứng dụng táo bạo của các công ty công nghệ, công ty thương mại điện tử và công ty vận chuyển lớn như Alphabet, Amazon, Walmart, DHL và UPS. 

Thị trường thương mại điện tử phát triển là nền tảng quan trọng để Cục Hàng không liên bang (FAA) Mỹ hướng tới chuẩn hóa hoạt động bay ngoài tầm nhìn thẳng (BVLOS). Châu Á - Thái Bình Dương là thị trường dự kiến sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, nền tảng công nghệ thông tin và các chính sách của chính phủ như ở Trung Quốc. Tuy nhiên, thách thức đặt ra về sự đồng bộ và tối ưu hóa các điều kiện hoạt động an toàn.

Trong khi đó, tại châu Âu, hoạt động của máy bay không người lái trong lĩnh vực giao hàng cần tuân theo các khuôn khổ pháp lý chung của Cơ quan An toàn hàng không Liên minh châu Âu (EASA). Do đó, một số quốc gia như Phần Lan, Iceland và Thụy Sĩ đã sớm triển khai dịch vụ giao đồ ăn, thuốc men và hàng hóa tiêu dùng bằng máy bay không người lái trong khi các quốc gia khác trong giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm. 

Mối quan tâm lớn nhất là bảo đảm an toàn, phòng ngừa rủi ro công cộng trong cân bằng với lợi ích của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Các nhà quản lý cần chắc chắn rằng, các máy bay giao hàng không người lái không bị can thiệp, gây ra những nguy cơ tiềm tàng về an ninh, đặc biệt trong bối cảnh các xung đột leo thang.

Một thách thức khác đối với giao hàng bằng máy bay không người lái là chi phí. Trong giai đoạn đầu, chi phí giao hàng bằng máy bay không người lái sẽ cao hơn so với các phương thức giao hàng truyền thống. Một khảo sát năm 2022 tại Mỹ cho thấy, mới có 41% số người dân Mỹ sẵn sàng trả thêm chi phí cho việc giao hàng bằng máy bay không người lái trong khi phần lớn còn lại chưa sẵn sàng. 

Do đó, việc giao hàng bằng máy bay không người lái vẫn đang thuộc phân khúc cao cấp, hướng tới mang lại trải nghiệm đặc biệt cho những khách hàng có khả năng chi trả cao và ưu tiên tốc độ giao hàng. Chi phí này có thể giảm xuống theo thời gian, khi các nền tảng công nghệ và vận hành trở nên dễ tiếp cận hơn.

Kỷ nguyên của giao hàng bằng máy bay không người lái đã bắt đầu và câu hỏi không còn là có hay không nữa, mà là khi nào và như thế nào. Thương mại điện tử, hạ tầng công nghệ, sự phát triển của các dịch vụ vận chuyển, nhu cầu ngày càng cao của khách hàng là những động lực thúc đẩy chính. 

Mặc dù không thể trở nên phổ biến trong ngắn hạn nhưng ngành giao hàng toàn cầu bằng máy bay không người lái sẽ phát triển, không chỉ giới hạn trong phạm vi giao hàng ở một khu vực, trong một quốc gia mà còn hứa hẹn khả năng vận chuyển không biên giới, mang lại những lợi ích thiết thực cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng./.