Bước ngoặt trong đời sống chính trị Nhật Bản

Việc bà Sanae Takaichi trở thành Thủ tướng Nhật Bản đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình dân chủ và hiện đại hóa của đất nước Nhật Bản. Sau nhiều năm vận hành được đánh giá là ổn định nhưng mang xu hướng bảo thủ, xã hội Nhật Bản đang đứng trước yêu cầu đổi mới sâu rộng về tư duy lãnh đạo, phương thức điều hành và mô hình phát triển quốc gia. 

Việc một nhân vật nữ giới được lựa chọn vào vị trí quyền lực cao nhất trong đảng cầm quyền cho thấy, trong nội bộ Đảng Dân chủ tự do (LDP), xu hướng cải tổ và thích ứng với thời đại đã bắt đầu trở nên rõ nét.

Theo giới chuyên gia, đây là kết quả của sự chuyển biến trong nhận thức chính trị khi năng lực và bản lĩnh cá nhân dần được đặt cao hơn yếu tố về giới. 

Trên thực tế, bà S. Takaichi là một trong những chính trị gia kỳ cựu của Đảng LDP, từng đảm nhiệm nhiều trọng trách quan trọng, như Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông, Bộ trưởng An ninh kinh tế - những vị trí đòi hỏi tầm nhìn quản trị và kỷ luật hành chính cao. 

Với phong cách làm việc quyết đoán, lập trường rõ ràng và sự am hiểu sâu về cơ chế vận hành nhà nước, bà được xem là hình mẫu kết hợp giữa bản lĩnh chính trị và kỷ cương công vụ - những giá trị cốt lõi trong văn hóa chính trị Nhật Bản.

Tuy nhiên, thành công của bà S. Takaichi không chỉ phụ thuộc vào năng lực cá nhân, mà còn nằm ở khả năng dung hòa lợi ích giữa các phe phái trong LDP. Trên cương vị thủ tướng, bà phải đối diện với bài toán duy trì đồng thuận nội bộ, củng cố niềm tin cử tri và bảo đảm tính kế thừa của chính sách - những yếu tố quyết định sự bền vững của chính phủ mới.

Nếu xử lý tốt những vấn đề khởi đầu, bà S. Takaichi có thể mở ra một cách tiếp cận mới trong quản trị quốc gia - kết hợp giữa nguyên tắc và linh hoạt, giữa kế thừa và đổi mới. Đây có thể xem là tín hiệu tích cực đối với tiến trình hiện đại hóa hệ thống chính trị Nhật Bản.

Từ biểu tượng giới đến động lực cải cách

Sự kiện bà S. Takaichi chính thức nhậm chức Thủ tướng Nhật Bản không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng về bình đẳng giới, mà còn khơi dậy kỳ vọng về một phong cách lãnh đạo mang tinh thần đổi mới và tính thực tiễn cao.

Trên phương diện quản trị, thách thức lớn là hiện thực hóa tinh thần cải cách bằng kết quả cụ thể. Sau nhiều năm đối mặt với tình trạng trì trệ, lạm phát thấp và dân số già hóa, nền kinh tế Nhật Bản đang đòi hỏi một chiến lược phát triển mang tính đột phá, đặt trọng tâm vào đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và kinh tế xanh.

Bà S. Takaichi từng công bố khái niệm Sanaenomics - một phiên bản điều chỉnh của chính sách Abenomics - với trọng tâm là đầu tư mạnh vào công nghệ bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), quốc phòng, năng lượng tái tạo và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ. 

Mục tiêu của chính sách này là tái khởi động động lực tăng trưởng và bảo đảm an ninh kinh tế trong kỷ nguyên cạnh tranh công nghệ. Bên cạnh đó, chính sách tài khóa và quản lý nợ công cũng sẽ là thước đo năng lực điều hành của bà S. Takaichi.

Về đối ngoại, Nhật Bản được kỳ vọng duy trì đường lối “độc lập, chủ động, thực dụng”, củng cố vai trò trong cấu trúc an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Nhật Bản vẫn coi Mỹ là trụ cột an ninh chủ chốt, song đồng thời tăng cường đối thoại với Trung Quốc, Hàn Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). 

Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc ngày càng gay gắt, một Nhật Bản ổn định, tự chủ và có vai trò kiến tạo trong duy trì hòa bình, ổn định khu vực sẽ là yếu tố then chốt bảo đảm cân bằng chiến lược.

Nhìn tổng thể, kỳ vọng của dư luận đối với bà S. Takaichi vượt lên vấn đề giới. Nếu chính phủ mới có thể chuyển hóa tinh thần đổi mới thành hành động, biến biểu tượng thành động lực cải cách thực chất, Nhật Bản sẽ có cơ hội định hình một mô hình lãnh đạo hiện đại - nơi năng lực, hiệu quả và tầm nhìn trở thành nền tảng của quyền lực chính trị.

Cân bằng giữa truyền thống và yêu cầu đổi mới

Bên cạnh cơ hội khẳng định vai trò lãnh đạo, bà S. Takaichi cũng phải đối mặt với nhiều thách thức nội tại xuất phát từ cấu trúc quyền lực và đặc trưng văn hóa chính trị của Nhật Bản. 

Trong suốt 7 thập niên qua, LDP là đảng cầm quyền có cơ chế tổ chức theo phe phái phức tạp, nơi các nhóm chính trị tồn tại đan xen về lợi ích và ảnh hưởng. Việc dung hòa giữa các nhóm quyền lực, bảo đảm ổn định nội bộ, đồng thời thúc đẩy cải cách là bài toán khó đối với bất kỳ nhà lãnh đạo nào.

Một trở ngại khác đến từ nền văn hóa chính trị bảo thủ, vốn giúp Nhật Bản duy trì trật tự và kỷ luật, nhưng lại có thể kìm hãm tiến trình đổi mới. Quan điểm truyền thống của bà S. Takaichi về vai trò phụ nữ trong gia đình, cải cách xã hội và chính sách nhập cư đã gây nên những tranh luận khác biệt. 

Điều này đặt ra yêu cầu bà S. Takaichi phải thể hiện khả năng dung hòa giữa bảo tồn giá trị truyền thống và thúc đẩy hiện đại hóa, tránh để những lập trường vốn có trở thành rào cản cho cải cách và hội nhập quốc tế.

Trên thực tế, nền hành chính Nhật Bản mặc dù được đánh giá là một trong những bộ máy hiệu quả hàng đầu thế giới, song đang dần bộc lộ những giới hạn về năng lực thích ứng trước yêu cầu của chuyển đổi số và toàn cầu hóa. 

Giới chuyên gia cho rằng, chỉ khi cải cách thể chế và tái cấu trúc bộ máy công quyền được triển khai một cách thực chất, có trọng tâm và gắn với trách nhiệm chính trị rõ ràng, Nhật Bản mới có thể duy trì vị thế cạnh tranh và năng lực quản trị quốc gia trong giai đoạn phát triển mới. 

Theo đó, bản lĩnh lãnh đạo của bà S. Takaichi được thể hiện ở khả năng khơi dậy tinh thần cải tiến với việc kế thừa truyền thống, kết hợp hài hòa giữa tính ổn định của thể chế và tư duy đổi mới trong điều hành quốc gia.

Về đối ngoại, Nhật Bản cần tiếp tục điều chỉnh chiến lược an ninh và kinh tế đối ngoại nhằm thích ứng chủ động, linh hoạt trước những biến động sâu sắc của môi trường quốc tế. 

Duy trì và củng cố liên minh chiến lược với Mỹ vẫn là trụ cột bảo đảm an ninh và ổn định khu vực, song đồng thời tăng cường năng lực tự chủ quốc phòng, mở rộng đối thoại và hợp tác thực chất với các đối tác trong khu vực, sẽ giúp Nhật Bản nâng cao vị thế, mở rộng dư địa chiến lược và khẳng định vai trò kiến tạo trong cấu trúc khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang định hình.

Bà S. Takaichi từng bày tỏ ủng hộ việc sửa đổi Hiến pháp hòa bình nhằm làm rõ địa vị pháp lý của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, đồng thời thúc đẩy thành lập Cơ quan Tình báo quốc gia với mục tiêu tăng cường năng lực phòng thủ và bảo đảm an ninh quốc gia trong bối cảnh mới. 

Tuy nhiên, nếu định hướng này không được triển khai thận trọng, gắn với tham vấn và đối thoại khu vực, có thể gây ra những hệ lụy ngoài mong muốn đối với môi trường an ninh Đông Bắc Á. 

Vì vậy, duy trì sự hài hòa giữa sức mạnh răn đe và ngoại giao đối thoại được cho là yếu tố then chốt trong việc định hình chính sách an ninh - đối ngoại của Nhật Bản dưới thời kỳ bà S. Takaichi.

Sự kiện bà Sanae Takaichi trở thành Thủ tướng Nhật Bản đánh dấu một bước chuyển có ý nghĩa quan trọng trong đời sống chính trị Nhật Bản, thể hiện xu hướng vận động và thích ứng của nền chính trị vốn đề cao tính ổn định. 

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định, ý nghĩa của dấu mốc này sẽ chỉ được khẳng định khi những cam kết đổi mới được cụ thể hóa bằng hành động thiết thực, góp phần củng cố vị thế, bản lĩnh và sức sống mới của Nhật Bản trong thời kỳ chuyển động mạnh mẽ của khu vực và thế giới./.