Chiến lược của Nga: Bão hòa lưới phòng không, chiến tranh tiêu hao

Chiến lược drone của Nga thể hiện khá rõ ràng, tập trung vào mô hình sản xuất hàng loạt để duy trì chiến tranh mài mòn. Moscow sử dụng 2 loại drone chính: loại lớn, tầm xa để tấn công hạ tầng hậu phương; và các drone chiến thuật, giá rẻ để gây thiệt hại trực tiếp ở tiền tuyến, làm gián đoạn hậu cần.

Các drone Shahed-136/131 (hay Geran-2) đóng vai trò là vũ khí bão hòa phòng không và tấn công hạ tầng quan trọng. Nga đang đẩy mạnh sản xuất nội địa loại drone bản sao của Iran này tại các cơ sở như Alabuga (Tatarstan), với mục tiêu đạt hàng nghìn chiếc mỗi năm (từ tháng 1 đến tháng 9-2024 họ sản xuất 5.760 chiếc). 

Geran-2 được thiết kế với cánh tam giác, động cơ piston, hệ thống dẫn đường kometa chống nhiễu, có thể mang 40kg vũ khí. Với giá ước tính chỉ 20.000 - 70.000 USD mỗi chiếc, Shahed là công cụ kinh tế để tấn công mục tiêu xa 900 - 2.000km. Mặc dù tỷ lệ bị bắn hạ cao (lên tới 90%), nhưng Nga sử dụng Geran-2 kèm với “chim mồi” Gerbera - hàng nhái có hình dáng giống Geran-2 nhưng rẻ hơn nhiều - để tấn công bão hòa, buộc Ukraina phải sử dụng số lượng lớn tên lửa phòng không đắt tiền hơn nhiều, làm kiệt quệ nguồn lực phòng không của Kyiv.

Ở tiền tuyến, Nga triển khai mạnh mẽ drone Lancet và FPV Drones. Lancet - drone cánh cố định, có giá khoảng 35.000 USD và tầm bắn 70 - 110km (biến thể mới) - được tích hợp công nghệ AI/ML để thực hiện các cuộc tấn công chính xác vào các thiết bị giá trị cao như xe tăng, hệ thống pháo binh và kho đạn. Nga sử dụng hàng nghìn Lancet mỗi tháng.

Các FPV Drones nội địa hóa (như Molniya-2, Chernika-2), có giá thành chỉ khoảng 500 USD, đang được sản xuất hàng loạt với mục tiêu 2 triệu chiếc/năm vào năm 2025. Những chiếc quadcopter này, thường mang theo đầu đạn 1,5 - 3,5kg, được dùng để thực hiện các cú đánh chí mạng vào bộ binh và xe cộ trong phạm vi 10km. Chúng đóng góp tới 70% thiệt hại thiết bị và người được ghi nhận, khiến Ukraina cũng phải sử dụng hàng nghìn thiết bị đánh chặn tương đương.

Phía Nga còn có hệ thống trinh sát chủ lực Orlan-10/30 (có giá khá đắt, khoảng 100.000 USD) làm nhiệm vụ hỗ trợ, cung cấp thông tin mục tiêu cho các cuộc tấn công chính xác; các UAV làm “mồi nhử” và UAV gây nhiễu hoặc bảo vệ khác. Được sự hỗ trợ linh kiện, vật liệu (như cáp quang) từ các đồng minh, Nga đã đạt mục tiêu sản xuất drone hàng loạt phục vụ chiến tranh và thành lập lực lượng chiến đấu không người lái.

Ukraina: Đột phá bất đối xứng, ưu tiên giá rẻ

Theo các phân tích quân sự, UAV/FPV giá rẻ của Ukraina gây ra 60 - 70% thiệt hại cho các thiết bị và nhân mạng của Nga ở tiền tuyến. Sự phổ biến của các vũ khí giá rẻ này đã mở rộng “vùng tiêu diệt” từ 10km lên đến 25km, buộc các đơn vị Nga phải phân tán, hạn chế di chuyển quy mô lớn và thúc đẩy một cuộc chạy đua công nghệ khốc liệt giữa các biện pháp tấn công và phòng thủ điện tử.

Ukraina đang chống đỡ áp lực từ Nga bằng cách thiết lập một ngành công nghiệp drone phi tập trung với hơn 500 nhà cung cấp, phân bổ hơn 2,5 tỷ USD (2024 - 2025) để sản xuất hàng loạt thiết bị dễ thay thế. Kyiv nhắm đến mục tiêu sản xuất tham vọng: 2,5 - 5 triệu chiếc FPV/năm vào năm 2025.

Các FPV sản xuất nội địa (KH-S7, Vampire), có giá chỉ 200 - 1.000 USD, là xương sống của các đòn tấn công tiền tuyến. Chúng được trang bị các mô-đun AI cho khả năng nhận dạng mục tiêu và khả năng chống nhiễu bằng công nghệ nhảy tần hoặc dùng cáp quang với tầm hoạt động 40 - 50km. Mục tiêu của Ukraina là phá hủy các khí tài quân sự Nga trị giá hàng triệu USD với chi phí rất thấp.

Ngoài ra, Ukraina vẫn tiếp tục sử dụng rộng rãi các drone thương mại như DJI Mavic (giá 2.000 USD) cho nhiệm vụ trinh sát (ISR) ở tiền tuyến. Loại drone dân dụng này đến từ Trung Quốc, rất dễ mua, nhưng hiệu quả hạn chế do dễ bị phá sóng và giá cũng tương đối cao so với drone cảm tử khác.

Ukraina tận dụng cả Baba Yaga - một loại thiết bị chuyển đổi từ drone nông nghiệp, có nhiều cánh quạt và có khả năng mang trọng lượng lớn. Loại drone này đóng vai trò như máy bay ném bom tầm xa với chi phí tiết kiệm.

Điểm đột phá lớn nhất của Ukraina nằm ở phương tiện không người lái trên mặt nước (USV). Các drone cảm tử hải quân như Sea Baby và Magura V5/V7 (giá 20.000 USD), được trang bị công nghệ Speedboat và Starlink, mang theo đầu đạn 100kg, đã tạo ra một cuộc chiến hải quân bất đối xứng. Chúng đã phá hủy và làm hư hại nghiêm trọng nhiều tàu chiến Nga thuộc Hạm đội Biển Đen, buộc Moscow phải điều chỉnh hoạt động và rút lui các tàu lớn khỏi các cảng gần tiền tuyến.

Ukraina cũng đang mở rộng chiến lược bằng các drone tầm xa cánh cố định như Lyutyy, Bober, AQ-400 Scythe, được cho là các biến thể từ Bayraktar nổi tiếng của Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng có tầm bay lên đến 3.000km, đủ xa để thực hiện các cuộc tấn công chiến lược vào các mục tiêu giá trị cao sâu bên trong lãnh thổ Nga, như nhà máy lọc dầu và sân bay quân sự. Ngoài ra, trong lực lượng của họ còn có các drone đánh chặn và vận tải.

Bức tranh về cuộc chiến của những cỗ máy

Drone đã hoàn toàn biến đổi diện mạo chiến tranh, mở rộng phạm vi chiến thuật, hạn chế khả năng cơ động của các lực lượng lớn, đẩy mạnh tác chiến tiêu hao với chi phí thấp.

Cả Nga và Ukraina đều đang chạy đua tích hợp công nghệ cao. Nga được đánh giá là đang dẫn trước về chiến tranh điện tử (EW), tạo ra các hành lang chống drone dọc theo đường tiếp vận. Ukraina vượt trội về tốc độ đổi mới, sử dụng USV và tích hợp AI để tăng cường khả năng tự động hóa và chống nhiễu. Tuy nhiên, cả hai bên đều phụ thuộc vào chuỗi cung ứng linh kiện toàn cầu.

Triển vọng đến năm 2025 cho thấy quy mô sản xuất có thể đạt tổng cộng 10 triệu drone mỗi năm, nếu hai bên nhận được đủ hỗ trợ từ các đồng minh. Điều này củng cố mô hình chiến tranh tương lai, nơi số lượng và khả năng tự hành của drone giá rẻ sẽ quyết định sự an toàn của con người trên chiến trường.

Cuộc chiến drone tại Ukraina có thể sẽ là mốc đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên chiến tranh với các phương tiện đắt tiền, và mở ra một kỷ nguyên mới nơi các mối nguy hiểm trên chiến trường có thể không đến từ binh lính đối phương và gần như không thể lường trước./.