Bước ngoặt trong quản trị

Hàn Quốc bắt đầu hành trình xây dựng chính phủ điện tử từ cuối thập niên 90 của thế kỷ XX khi nhận thấy sự trì trệ và chậm chạp trong xử lý hành chính có thể cản trở sự phát triển của một nền kinh tế tri thức. 

Chính phủ Hàn Quốc khi đó coi công nghệ thông tin và truyền thông không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là trụ cột trong quản trị chính quyền địa phương theo hướng hiện đại hóa. 

Từ đó, một loạt chương trình cấp quốc gia được triển khai, trong đó có việc xây dựng chính quyền điện tử nhằm mang lại dịch vụ công nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả hơn cho người dân.

Điểm nổi bật của mô hình chính quyền điện tử ở Hàn Quốc nằm ở việc tích hợp dịch vụ công vào một cổng thông tin điện tử thống nhất, vận hành đồng bộ từ trung ương đến địa phương. 

Thông qua hệ thống Minwon24 được ra mắt năm 2002, người dân Hàn Quốc có thể thực hiện gần như toàn bộ thủ tục hành chính như đăng ký khai sinh, xin giấy phép xây dựng, nộp thuế, thậm chí là các dịch vụ an sinh xã hội mà không cần đến trụ sở hành chính. 

Điều này tạo nên bước ngoặt trong quản trị địa phương: thay vì phải xử lý thủ công với nhiều thủ tục phức tạp, hồ sơ được số hóa, xử lý theo thời gian thực, rút ngắn đáng kể thời gian và chi phí.

Chính quyền địa phương ở Hàn Quốc còn sử dụng dữ liệu số để nâng cao năng lực quản trị. Các thành phố lớn như Seoul, Busan, Incheon ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong quản lý giao thông, giám sát môi trường, điều hành dịch vụ y tế và an ninh công cộng. 

Hệ thống camera thông minh và cảm biến được lắp đặt khắp thành phố, cho phép chính quyền địa phương theo dõi tình trạng giao thông theo thời gian thực, dự báo tình huống tắc nghẽn, tai nạn và xử lý nhanh chóng. 

Điều này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ công mà còn tăng tính chủ động, linh hoạt của quản trị địa phương.

Một yếu tố quan trọng khác là cơ chế phối hợp giữa trung ương và địa phương. Hàn Quốc duy trì hệ thống dữ liệu liên thông, trong đó thông tin dân cư, đất đai, y tế, giáo dục đều được chuẩn hóa và chia sẻ giữa các cấp chính quyền. 

Điều này giúp hạn chế tình trạng trùng lặp, thất thoát hoặc sai lệch dữ liệu, đồng thời cho phép các địa phương đưa ra quyết định nhanh chóng dựa trên cơ sở dữ liệu cập nhật. 

Việc chuẩn hóa quy trình và công nghệ trên toàn quốc còn giúp người dân ở bất cứ địa phương nào cũng được hưởng dịch vụ công với chất lượng tương đồng.

Thành công của Hàn Quốc trong xây dựng chính quyền điện tử cấp địa phương là kết quả của việc trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm, đầu tư hạ tầng viễn thông rộng khắp, bài bản và chú trọng đào tạo cán bộ công chức. 

Chính quyền địa phương được giao quyền chủ động nhưng chịu sự giám sát và đánh giá thường xuyên từ trung ương thông qua các chỉ số đo lường mức độ sẵn sàng và hiệu quả của dịch vụ công trực tuyến, có thể kể đến Chỉ số Phát triển Chính phủ điện tử - EGDI hay Chỉ số Chính phủ số - DGI. 

Sự minh bạch trong đánh giá và cạnh tranh lành mạnh giữa các địa phương đã thúc đẩy quá trình cải cách diễn ra liên tục và bền vững.

Không ít thách thức

Ngoài những mặt tích cực trong quá trình phát triển, mô hình chính quyền điện tử ở Hàn Quốc cũng phải đối diện với không ít thách thức. Trước hết là vấn đề chi phí: việc đầu tư hạ tầng công nghệ, duy trì an ninh mạng và cập nhật liên tục các phần mềm tiêu tốn ngân sách lớn, đặc biệt ở các địa phương có nguồn lực hạn chế.

Ngoài ra, dù mức độ phổ cập Internet tại Hàn Quốc rất cao, vẫn tồn tại khoảng cách số giữa các nhóm dân cư, đặc biệt là người cao tuổi hoặc cư dân vùng nông thôn không được tiếp cận hoặc không thạo sử dụng các dịch vụ số. 

Điều này buộc chính quyền địa phương vừa phải đầu tư công nghệ, vừa triển khai các chương trình hỗ trợ, đào tạo công dân để không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa.

Một thách thức khác là vấn đề bảo mật và an toàn thông tin. Chính quyền địa phương Hàn Quốc khi triển khai các nền tảng điện tử phải đối diện với nguy cơ rò rỉ dữ liệu cá nhân, tin tặc tấn công hoặc việc sử dụng dữ liệu công không đúng mục đích. 

Khi chính phủ và địa phương mở rộng cơ chế “chính phủ mở” và công khai dữ liệu, bài toán đặt ra là vừa bảo đảm tính minh bạch, vừa phải bảo vệ quyền riêng tư của công dân. 

Những sự cố an ninh mạng từng xảy ra trong một số dịch vụ địa phương buộc chính quyền phải đầu tư nhiều hơn cho hệ thống phòng thủ và nâng cao nhận thức bảo mật trong toàn bộ bộ máy hành chính.

Cuối cùng, việc tích hợp dữ liệu và hệ thống giữa các cấp chính quyền cũng là một thách thức lớn. Hàn Quốc có nhiều bộ, ngành và chính quyền địa phương cùng tham gia cung cấp dịch vụ công, vì vậy cần có cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu liên thông. 

Trong giai đoạn đầu, sự phân mảnh dữ liệu và thiếu chuẩn hóa khiến người dân đôi khi phải truy cập nhiều cổng dịch vụ khác nhau. 

Chính phủ Hàn Quốc phải mất nhiều năm điều chỉnh mới dần hình thành được các nền tảng tập trung như Minwon 24 để bảo đảm tính thống nhất và giảm phiền hà cho công dân.

Kinh nghiệm cho Việt Nam

Việt Nam đã có nhiều bước tiến đáng kể trong triển khai dịch vụ công trực tuyến và xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, song thực tế vẫn còn khoảng cách giữa chính sách và hiệu quả thực thi ở cấp địa phương. 

Sự khác biệt về năng lực hạ tầng, nhân lực và quyết tâm của từng địa phương khiến chất lượng dịch vụ công điện tử không đồng đều. Từ kinh nghiệm Hàn Quốc, có thể rút ra một số bài học quan trọng cho Việt Nam trong tiến trình chuyển đổi số và cải cách quản trị địa phương.

Một là, cần xác định rõ rằng chính quyền điện tử không chỉ là ứng dụng công nghệ mà còn là một sự thay đổi căn bản trong phương thức quản trị. 

Cải cách quy trình, đơn giản hóa thủ tục phải đi trước, để công nghệ trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực trong quản trị chính quyền số.

Hai là, việc liên thông dữ liệu giữa các cấp chính quyền là yếu tố then chốt. Nếu dữ liệu giữa các địa phương và trung ương không được kết nối, chính quyền điện tử chỉ tồn tại ở mức hình thức. 

Bài học từ Hàn Quốc cho thấy, muốn có một hệ thống hiệu quả, cần chuẩn hóa và đồng bộ hóa dữ liệu từ cấp xã, phường đến cấp tỉnh, thành phố.

Ba là, cán bộ công chức địa phương cần được đào tạo bài bản về các kỹ năng sử dụng công nghệ số. 

Nếu đội ngũ cán bộ thiếu kỹ năng và tư duy số, hệ thống chính quyền điện tử sẽ khó có thể vận hành hiệu quả. Đào tạo liên tục, gắn trách nhiệm và quyền lợi của cán bộ với kết quả số hóa là yếu tố không thể thiếu.

Bốn là, cần coi sự hài lòng của người dân là thước đo chính cho thành công của quản trị điện tử. Các dịch vụ công số hóa phải thực sự thuận tiện, dễ tiếp cận và đáp ứng nhu cầu thực tiễn của người dân, chứ không chỉ dừng ở việc đạt chỉ tiêu báo cáo. 

Việt Nam cần chú trọng đến việc thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng miền, hỗ trợ người dân yếu thế trong việc tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, đồng thời xây dựng cơ chế bảo mật và an toàn dữ liệu vững chắc./.