Kỳ 1: Vượt lên sức mình

Rất khó nhớ hết cảnh tượng trên đường đến trụ sở Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An. Đáy sông Nậm Nơn trơ trọi ngan ngát tảng đá trắng hếu. Những ngôi nhà ngói đỏ hai bên bờ sông xanh cây đã “bay” hết. Quốc lộ 16 nham nhở, sụt lở bỗng thu hẹp thành một lối nhỏ như đường hầm giữa hai bên là hai dãy đất bồi cao ngất. Những tấm tôn bị gió lốc vặn quăn. Liên tục những biển báo thủ công cắm bên tà luy âm và tà luy dương, đề chữ “nguy hiểm, đi chậm”...

Họp khẩn. Làm ngay

Ông Nguyễn Anh Đoài - Bí thư Đảng ủy xã Mỹ Lý - mở đầu về hậu họa trận lũ bằng một câu ngắn gọn: “Mỹ Lý là xã bị thiệt hại nặng nề nhất miền Tây Nghệ An”.

Xã có 12 bản vùng sâu, vùng xa thì cả 12 bản bị nước lũ tàn phá. Nước lũ trận này cũng bắt đầu từ thượng nguồn sông Nậm Nơn, nhưng mức tàn phá chưa từng thấy. Nó không khác gì “con ma rừng” dâng cực nhanh từ nửa mét đến hơn một mét dưới trời giông gió lúc 17h, ngày 22-7 khiến dân bản chạy trong nỗi khiếp sợ.

Đến 1h ngày hôm sau mưa ngừng, nước rút để lại một Mỹ Lý trơ trọi khi 221 ngôi nhà của bà con người Mông, Khơ Mú, Thái, Kinh chỉ còn những bãi bùn đất. Nhiều đoạn đường bị đứt gãy. Bốn bản vùng sâu giáp Lào bị cô lập. Đây là diễn biến căng thẳng nhất, thách thức lớn nhất đối với tập thể cán bộ xã Mỹ Lý.

Sở dĩ ông Đoài nhấn mạnh 2 từ “tập thể” là bởi sau lũ tất cả cán bộ, nhân viên, cả người bảo vệ trụ sở đều chung tay, mỗi người một việc giúp dân bản trụ vững trong cơn hoạn nạn.

Khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, Mỹ Lý là xã không sáp nhập, nhân sự chỉ vỏn vẹn 26 người. Trong khi đó, quy định xã không sáp nhập có 40 người, xã sáp nhập 60 người để đáp ứng công việc mới khi không còn cấp huyện. 

Ông Đoài quả quyết: “nhân sự ít nhưng không thể khoanh tay nhìn dân bản bơ vơ. Sáng ngày 23-7, Đảng ủy tổ chức cuộc họp khẩn gồm Ban phòng chống bão lụt cùng toàn thể cán bộ xã và đoàn thể, công an, biên phòng bàn cách ứng phó hậu họa trận lũ”.

Ngay sau cuộc họp, 2 tổ cơ động nhanh được thành lập. Tổ thứ nhất xuống 7 bản dọc sông, tiếp tục động viên, truyên truyền bà con cách khắc phục và đề phòng ác lũ có thể bất ngờ quay trở lại.

Cán bộ xã bàn bạc với Ban quản lý bản cắt cử người thay phiên theo dõi mực nước. Khi thấy nước dâng phải di dời dân đến trường học, trạm xá.

Tổ thứ hai chọn 1 trong 6 bản bị cô lập nhưng không có thông tin để tiếp cận mới biết dân bản lâm nạn như thế nào, từ đó tìm cách ứng phó kịp thời. Đó là bản Cha Nga, cách trung tâm xã 23 cây số đường rừng.

Đứng bên bờ sông lở, ông Đoài mở tấm bản đồ địa giới hành chính tỉnh Nghệ An rồi chỉ tay về phía dãy rừng giáp Lào xa mờ, nói: “Piêng Nhọt, Pèn Lợt, Xằng Trên, Yên Hòa, Xốp Dương và Cha Nga là 6 bản bị cô Lập. Đau nhất là bản Cha Nga ở đầu nguồn sông Nậm Nơn, hứng chịu nước lũ từ lưu vực bên Lào và miền Tây Nghệ An nên bị lũ tàn phá dữ dội và bị cô lập”.

Theo ông Đào Công Thịnh - Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mỹ Lý, trưởng đoàn tổ cơ động vào Cha Nga - 23 cây số đường rừng là đã cách trở lắm rồi nhưng giờ càng cách trở gấp bội vì đường bị đứt gãy, bị vùi lấp hoặc bị biến mất. Phải mất 8 giờ cắt rừng, mở đường hoặc bám vách đá mà đi mới tiếp cận được Cha Nga.

Khi tiếp cận mới biết dân bản trông chờ sự có mặt của cán bộ xã như thế nào. Bản có 93 nhà thì 36 nhà bị trôi hoàn toàn, nhưng từ người già đến trẻ nhỏ thấy cán bộ xã là mừng đến phát khóc. Bởi họ biết, nhà mất có thể tìm cách dựng lại nhưng mất mạng sống thì mất tất cả họ hàng, giống nòi.

Khi tổ cơ động của ông Thịnh vừa quay ra trụ sở xã thì Đảng ủy lại họp gấp để bàn việc vừa tiếp nhận hàng cứu trợ dưới xuôi lên vừa cử một tổ cơ động mới mang vác gạo, mì tôm, cá khô, thuốc chữa bệnh vào Cha Nga để tiếp sức, giúp bà con hồi sinh.

“Lần này, chúng tôi điều động lực lượng dân quân gồm 14 người, cử ông Kha Văn Hồng - Chỉ huy trưởng quân sự xã Mỹ Lý - làm trưởng đoàn”, ông Đoài cho hay. Vậy là, tổ cơ động khi lầm lũi trên đường rừng biến dạng, khi căng sức trèo lên sườn núi gồ ghề đá sắc với những bao tải hàng nặng trĩu trên vai, trên lưng. Ai cũng nhẫn nại vượt lên mệt nhọc, gian khổ. Bởi phía trước là sự hồi sinh của Cha Nga.

Mới đây, khi chúng tôi đến Mỹ Lý thực hiện phóng sự này thì cán bộ xã Mỹ Lý cũng vừa hoàn tất công việc mang quà ngày lễ 2-9 của Đảng và Chính phủ và tận bản Cha Nga trao cho 419 người dân. Tổ công tác này tuy ít người, gọn nhẹ hơn nhiều nhưng vẫn được cán bộ xã Mỹ Lý gọi tên “tổ cơ động nhanh” để bà con kịp đón mừng ngày lễ lớn của đất nước.

“Gồng gánh” công việc

Nói chuyện về hồi sinh sau lũ, ông Đoài tâm đắc với thực tế cán bộ xã càng gần dân nên càng hiểu dân, biết dân cần gì, cần như thế nào. Nhờ đó, công tác chỉ đạo diễn ra rất nhanh và chính xác. Tất cả những chỉ đạo này không chỉ để cấp dưới là cán bộ thôn bản làm, sau đó xã kiểm tra mà chính cán bộ xã phối hợp cán bộ thôn bản trực tiếp cùng thực hiện.

Ông Đoài nêu một kinh nghiệm mới: “do chịu trách nhiệm chính yếu tại địa phương nên cán bộ xã hòa đồng vào cuộc sống người dân một cách tự nhiên. Chỉ khác, cán bộ xã mang thêm trách nhiệm tiếp nhận chỉ đạo của tỉnh vào tình hình thực tế của xã để định hướng việc làm cụ thể, đáp ứng đúng nhu cầu đời sống của người dân”.

Nhu cầu đời sống cần kíp nhất của dân bản Mỹ Lý sau lũ là chỗ ở, trạm xá và trường học. Hiện trạm xá đã được dựng tạm trong trụ sở Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã cùng với nhà Công an xã. Đây là 2 ngôi nhà lắp ghép, mỗi nhà 3 gian thuộc dự án của Bộ Công an.

Trường Tiểu học Mỹ Lý 2 ở bản Xằng Trên và trường mầm non ở bản Xốp Dương cũng đang được dự án của Bộ Công an xây dựng. Riêng chỗ ở của dân đang được cán bộ xã phối hợp ban quản lý thôn bản tìm đất, thuê máy san bằng đất đá. 

Ông Lương Văn Bảy - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mỹ Lý - nói về một may mắn: “sau khi chúng tôi báo cáo, đề xuất về nhu cầu nhà ở của người dân sau lũ về tỉnh thì nhận được thông tin mới là Bộ Công an có dự án tặng hàng trăm nhà lắp ghép cho các vùng bị thiệt hại sau lũ ở tỉnh Nghệ An. Trong đó, Mỹ Lý có 100 nhà, trị giá 100 triệu đồng/nhà”.

Cũng theo ông Bảy, Mỹ Lý có 80 hộ gia đình đăng ký dựng nhà lắp ghép nhưng hiện tại chỉ có 36 gia đình còn đất để dựng lên 36 nhà. Vậy, công việc tiếp theo của lãnh đạo xã là triển khai việc tìm đất cho dân, trong đó chú trọng công tác dân vận để vận động nhà còn dư mặt bằng cho người không có đất mượn để dựng nhà.

Ông Bảy nói: “công việc khó khăn này nếu không có động lực mới từ chính quyền địa phương 2 cấp thì khó đáp ứng kịp nhu cầu sau lũ của dân bản”.

Riêng cái khó về thiếu hụt nhân sự được ông Đoài và ông Bảy đưa ra hướng xử lý bằng... sự quyết tâm. Đó là: “hiện xã thiếu 16 cán bộ theo quy định nhưng tỉnh chưa bổ sung kịp nên anh em cùng nhau “gồng gánh” công việc. 

Các ban đảng, đoàn thể, chính quyền đều phải “tăng ca” mới mong đáp ứng được yêu cầu công việc, trong đó có những công việc thiết yếu như đầu tư xây dựng cơ bản; giải quyết các thủ tục hồ sơ đất đai; các chế độ chính sách; hoạt động văn hoá và tài chính. Công việc nào cũng rất cần thiết”./.

Kỳ 2: Khi Bí thư Đảng ủy xã nhắn tin cho Bí thư Tỉnh ủy

“Lần đầu tiên trong đời làm cán bộ, tôi là cấp dưới nhưng mạnh dạn nhắn tin cho Bí thư Tỉnh ủy vì diễn biến lũ dâng dồn dập, căng thẳng quá. Không ngờ, Bí thư gọi điện lại ngay. Cuộc gọi gấp, gọn nhưng đủ sức động viên anh em cán bộ xã Nhôn Mai vững vàng bám trụ, xử lý những công việc cấn kíp để bảo vệ người dân trong và sau trận lũ lịch sử”, ông Mạc Văn Nguyên - Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai, tỉnh Nghệ An - mở đầu bằng tâm sự đầy tự tin.