Đồng bào dẫn lối du khách

Khi ánh nắng còn lưỡng lự trên đỉnh đồi, mây lững lờ ngang chừng núi, chúng tôi đặt chân lên con đường nhỏ hình chữ S, hai bên đường là những thửa ruộng bậc thang xanh mướt, dẫn lối vào bản Đôn, xã Thành Lâm, huyện Bá Thước - một bản làng nhỏ nép mình dưới tán rừng xanh, với những nếp nhà sàn lợp lá cọ ẩn hiện trong làn mây mỏng.

Dưới chân một ngôi nhà sàn truyền thống có tuổi đời gần 70 năm, chúng tôi gặp ông Hà Huy Giáp - Bí thư chi bộ, Trưởng bản Đôn. Đón khách bằng nụ cười, ánh mắt ấm áp, ông hồ hởi: bản Đôn nằm trong vùng đệm của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông - một trong những khu rừng nguyên sinh lớn và đa dạng sinh học bậc nhất Bắc Trung Bộ - có khoảng 80 hộ dân, với trên 90% đồng bào dân tộc Thái. 

Là địa bàn sinh sống chủ yếu của đồng bào dân tộc Thái, bản Đôn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống phong phú như những nếp nhà sàn mộc mạc mà ấm cúng, ẩm thực đậm đà bản sắc núi rừng, thổ cẩm, nhạc cụ dân tộc, lễ hội và đặc biệt là nghệ thuật múa xòe, hát khặp, đánh chiêng... Những giá trị đó đang được người dân phát huy, tạo nên mô hình du lịch sinh thái - văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc Thái.

Qua lời kể của ông Giáp và một số người dân trong bản Đôn, chúng tôi được biết, ngày trước, bà con sống dựa vào nương rẫy, làm ăn quanh năm mà vẫn nghèo. Từ khi làm du lịch cộng đồng, đời sống đổi khác. Có khách, có thu nhập, có cơ hội. Nhà sàn được sửa lại, thanh niên biết làm hướng dẫn viên, có người còn học tiếng Anh để đón khách Tây. Từ chỗ chỉ có 1 - 2 hộ làm homestay vào năm 2015, đến nay, bản Đôn đã có trên 30 hộ làm du lịch, trong đó có 15 hộ có khả năng phục vụ khách quốc tế. 

Người dân bản Đôn không chỉ cung cấp dịch vụ lưu trú, mà còn chủ động tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho du khách như hướng dẫn khách đi bộ khám phá rừng Pù Luông; trải nghiệm dệt thổ cẩm, nấu ăn, tắm lá thuốc của người Thái; tổ chức biểu diễn văn nghệ dân gian, múa xòe, múa sạp vào buổi tối; tham quan ruộng bậc thang mùa lúa chín, làng nghề truyền thống.

Điều đáng ghi nhận là người dân không “du lịch hóa” một cách máy móc, mà luôn ý thức bảo tồn nét văn hóa nguyên gốc, tạo sự khác biệt cho sản phẩm du lịch. Song, bảo tồn văn hóa không có nghĩa là “đóng băng” truyền thống, mà biết hiện đại hóa các yếu tố văn hóa để phù hợp với thị hiếu du khách, nhưng vẫn giữ được nét bản sắc riêng. Chẳng hạn, cải tiến nhà sàn có nhà vệ sinh sạch sẽ, giữ kiến trúc gỗ truyền thống nhưng thêm tiện nghi hiện đại.

Ông Giáp khẳng định, thành công của bản Đôn xuất phát từ sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền và Đảng bộ huyện Bá Thước. Ban đầu, nhiều người dân hoài nghi về khả năng làm du lịch, nhưng sau khi được tham gia các lớp tập huấn do chính quyền tổ chức, được tuyên truyền cho thấy rõ hiệu quả kinh tế từ những hộ làm du lịch sớm, cộng đồng dân cư đã tích cực tham gia. 

Song song, cấp ủy, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc. Bên cạnh đó, để thúc đẩy phát triển du lịch, nâng cao đời sống của người dân hơn nữa, Nghị quyết Đảng bộ huyện lần thứ XXIII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra các mục tiêu về phát triển du lịch rõ ràng. Đến nay, các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết cơ bản đều được cụ thể hóa và đạt được những kết quả tích cực.

Ông Lê Văn Sơn - Ủy viên Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận huyện Bá Thước - cho biết: thay đổi nhận thức và nâng cao ý thức chủ động của người dân về phát triển du lịch cộng đồng là một trong những yếu tố quan trọng nhất làm nên thành công của bản Đôn, của Pù Luông. Bản Đôn thành công cũng là nhờ xây dựng mô hình quản lý du lịch cộng đồng dân chủ, minh bạch, tổ chức quản lý du lịch rõ ràng, thống nhất, dân chủ. 

Thông qua Ban Quản lý du lịch cộng đồng bản Đôn, với sự tham gia của đại diện các hộ dân, trưởng bản, chi hội phụ nữ, thanh niên..., Ban chủ động điều phối hoạt động du lịch, tiếp nhận khách, phân công phục vụ, thu - chi tài chính rõ ràng, công khai. Việc phân công, chia sẻ lợi ích và xử lý mâu thuẫn đều minh bạch, có quy chế cụ thể.

Cần sự phối hợp chặt chẽ

Từ trên khu nghỉ dưỡng The Palm Puluong Homestay & Restaurant nằm ở trung tâm bản Đôn, ngay trên tuyến đường 15C - nơi có thể thu trọn vẻ đẹp kỳ vĩ của núi rừng Tây Thanh Hóa vào tầm mắt, bà Bùi Thị Hoa - Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Bá Thước - tự hào cho biết: du lịch tại huyện Bá Thước đã có những bước phát triển đột phá trong những năm gần đây, trở thành một hướng đi quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Bá Thước vẫn còn gặp nhiều thách thức như: thiếu hụt nguồn nhân lực có chuyên môn; hạn chế trong công tác quảng bá, kết nối thị trường, cũng như chưa khai thác hết tiềm năng các nguồn lực hiện có; việc bảo tồn văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch cũng gặp nhiều khó khăn do sự thay đổi của lối sống hiện đại; việc khai thác du lịch đôi khi ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, cảnh quan thiên nhiên. 

Bên cạnh đó, hệ thống chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng vẫn chưa hoàn thiện, còn thiếu các cơ chế khuyến khích cụ thể, các quy định hiện hành chủ yếu tập trung vào du lịch quy mô lớn, chưa có những chính sách chuyên biệt cho du lịch cộng đồng.

Để đưa du lịch cộng đồng vùng Pù Luông phát triển, vươn xa hơn, theo bà Hoa, cần đặc biệt lưu ý các giải pháp huy động nguồn lực phát triển du lịch cộng đồng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong thực hiện.

Từ chính quyền địa phương, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ, thu hút đầu tư vào du lịch cộng đồng. Đẩy mạnh quy hoạch du lịch gắn với bảo tồn văn hóa, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ tài nguyên. Đầu tư nâng cấp hạ tầng du lịch, thực hiện các chương trình xúc tiến, quảng bá du lịch một cách chuyên nghiệp, tận dụng nền tảng số và truyền thông hiện đại.

Từ phía doanh nghiệp, cần tăng cường hợp tác với chính quyền và người dân để mở rộng mô hình du lịch cộng đồng. Chú trọng đầu tư vào công nghệ, phát triển nền tảng số để quảng bá và bán sản phẩm du lịch trực tuyến; hỗ trợ đào tạo, nâng cao tay nghề cho lao động địa phương bảo đảm chất lượng dịch vụ du lịch. Đẩy mạnh các chương trình du lịch bền vững, cam kết bảo vệ môi trường và bảo tồn văn hóa.

Từ phía người dân, tích cực tham gia vào các mô hình du lịch cộng đồng, chủ động nâng cao chất lượng dịch vụ; không ngừng học hỏi, nâng cao kỹ năng kinh doanh, quản lý du lịch, để có thể làm chủ mô hình du lịch của mình; xây dựng các hợp tác xã du lịch cộng đồng nhằm tạo sức mạnh liên kết, hỗ trợ nhau trong phát triển du lịch; đồng thời, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn cảnh quan và bảo tồn văn hóa bản địa.

Đứng dưới cung đường chữ S dẫn lối vào bản Đôn, chúng tôi ngước nhìn những homestay nằm cheo leo giữa triền núi, mái nhà lẫn vào màu xanh cây rừng. Giữa thiên nhiên hùng vĩ ấy, những công trình của con người không phá vỡ cảnh quan, mà như được ghép thêm vào một cách khiêm nhường, nhẹ nhàng. Pù Luông nên thơ, đẹp mộc mạc, như chưa từng bị chạm vào bởi sự ồn ào của du lịch đại trà. 

Ông Sơn chia sẻ: “huyện xác định làm du lịch nhưng không đánh đổi bằng mọi giá. Khi quy hoạch, hay làm homestay, từng cái cây, phiến đá, khe suối đều được cân nhắc giữ lại. Nhà sàn xây mới phải bảo đảm không phá thế núi, không chặt hạ rừng. Cái khó là làm sao hài hòa giữa phát triển và bảo tồn, nhưng nếu làm được, Pù Luông sẽ giữ được cái hồn riêng, không nơi nào có”. 

Câu nói ấy khiến chúng tôi thêm tin, vẻ đẹp của Pù Luông và những danh thắng nổi bật mà Bá Thước sở hữu như thác Hiêu, thác Muốn,... cùng những bản làng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc như bản Hiêu, bản Đôn, bản Kho Mường, không chỉ đến từ sự ưu đãi của thiên nhiên, mà còn từ ý thức giữ gìn văn hoá tryền thống và trân trọng từng tấc đất, từng gốc cây, phiến đá của những con người đang sống, làm việc và bảo vệ mảnh đất này từng ngày./.