Tiềm năng hỗ trợ giám sát chất lượng thực phẩm

Trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ trong thời đại công nghệ số, AI đã và đang được các quốc gia đưa vào ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống và với một vấn đề cấp thiết, chưa bao giờ hết nhức nhối như vấn nạn thực phẩm bẩn, AI đóng vai trò là nhân tố mới, có thể hỗ trợ con người trong việc kiểm soát và tuân thủ vệ sinh an toàn thực phẩm. 

Lấy ví dụ về thị giác máy tính hay “Computer Vision” - một lĩnh vực nằm trong phát triển AI với các kỹ thuật xử lý hình ảnh và nhận dạng mẫu để phân tích và giải thích tự động các dữ liệu trực quan.

Để AI có thể làm được điều này, các nhà khoa học cần đưa rất nhiều thuật toán phức tạp để giúp AI học, hiểu dữ liệu và phân tích dữ liệu với độ chính xác cao. 

Hệ thống thị giác máy tính giúp con người phân tích hình ảnh để kiểm tra kích thước, màu sắc, hình dạng sản phẩm; phát hiện và loại bỏ các chất gây ô nhiễm như nấm mốc hay các vật thể lạ mà mắt người dễ bỏ sót, giúp bảo đảm an toàn thực phẩm; theo dõi bao bì và hỗ trợ công nhân tuân thủ quy trình an toàn, từ đó giúp quy trình sản xuất trở nên tự động hóa, tăng năng suất và tránh lãng phí.

Bên cạnh thị giác máy tính, các nhà khoa học còn ứng dụng AI kết hợp với cảm biến thông minh thời gian thực để kiểm soát chất lượng thực phẩm. 

AI được tích hợp các thuật toán phức tạp để giám sát các chỉ số quan trọng trong vệ sinh an toàn thực phẩm như nhiệt độ, độ ẩm, áp suất và mùi, hỗ trợ con người nhận diện các dấu hiệu bất thường. 

Nhờ việc các cảm biến phân tích và theo dõi liên tục, AI có thể đưa ra các cảnh báo sớm, đưa ra giải pháp để con người khắc phục kịp thời, từ đó tối ưu hóa quy trình và nâng cao chất lượng sản phẩm. Các quốc gia đang sử dụng AI để quản lý chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc thực phẩm và phát hiện gian lận nếu có.

Với khả năng phân tích khối lượng dữ liệu khổng lồ từ hóa đơn, vận chuyển, chứng nhận an toàn thực phẩm, đặc biệt khi kết hợp với blockchain, thông tin liên quan đến sản phẩm và quy trình sản xuất trở nên minh bạch và rõ ràng. 

Lấy ví dụ cụ thể như trường hợp Nestle - công ty thực phẩm và nước giải khát hàng đầu thế giới - đã hợp tác với chuỗi thương hiệu siêu thị Walmart áp dụng hệ thống AI - Blockchain Hyperledger Fabric cho rau củ quả tại Mỹ, thời gian truy xuất nguồn gốc rau củ đã giảm từ 7 ngày xuống chỉ còn 2,2 giây. 

Với sự hỗ trợ của AI, việc truy xuất nguồn gốc của sản phẩm từ các chuỗi bán lẻ đã trở nên đơn giản hơn bao giờ hết.

Ngoài ra, một số quốc gia phát triển đã ứng dụng công nghệ quang phổ cận hồng ngoại (NIR) kết hợp với AI trong ngành công nghiệp thực phẩm. 

Công nghệ NIR là phương pháp phân tích không xâm lấn dựa trên nguyên lý quang học, cho phép xác định nhanh chóng các tính chất hóa học và vật lý của các chất. 

Đối với việc quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm, NIR đóng vai trò phân tích nhanh và chính xác các thành phần của thực phẩm cũng như các chỉ số chất lượng, bên cạnh việc đánh giá bên ngoài như thị giác máy tính và cảm biến thời gian thực. 

Phương pháp NIR đã chứng minh được điểm mạnh khi được áp dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm, bao gồm bảo toàn tính nguyên vẹn của sản phẩm, tốc độ ra kết quả nhanh giúp kiểm soát chất lượng sản phẩm, bảo đảm tính xác thực, thân thiện với môi trường và hỗ trợ giám sát quá trình sản xuất, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Thách thức trong tương lai

Với các công nghệ được tích hợp cùng với sự đi lên của khoa học công nghệ, AI thực sự là thứ vũ khí mới giúp con người giải quyết vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. 

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dấu hỏi được đặt ra về độ tin cậy của AI trong công nghiệp thực phẩm - một ngành đặc thù đóng vai trò quan trọng trong đời sống con người. 

Mặc dù AI đã và đang đem lại những thay đổi mang tính đột phá trong ngành thực phẩm, vấn đề bảo đảm tính an toàn và đạo đức đóng vai trò quan trọng. 

Người tiêu dùng có quyền được biết chất lượng thực phẩm và quy trình sản xuất sản phẩm mà họ bỏ tiền ra mua, vậy sẽ thế nào nếu như thực phẩm đã đạt chứng nhận an toàn để đến tay người dùng, nhưng thực tế sản phẩm đó lại gây hại cho sức khỏe con người do vẫn còn tồn dư hóa chất nào đó? 

Trách nhiệm khi AI cho ra kết quả sai sẽ thuộc về ai, nhà sản xuất hay nhà cung ứng? Hiện nay AI vẫn còn là một lĩnh vực mới trong ngành thực phẩm, các cơ chế pháp lý liên quan vẫn còn rất nhiều thiếu sót, khiến cả người tiêu dùng và các nhà sản xuất thực phẩm nghi ngờ về chất lượng thực phẩm.

Vấn nạn thực phẩm bẩn luôn là bài toán lớn đối với các doanh nghiệp sản xuất và nhà cung ứng chân chính, bởi thực phẩm là mặt hàng thiết yếu trong đời sống con người. 

Thực phẩm sạch hay thực phẩm bẩn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, không chỉ là quy trình sản xuất, mà còn là đạo đức con người đặt vào trong những sản phẩm đó. 

Truyền thống ngành thực phẩm dựa vào các chuyên gia kiểm định và các công đoạn thanh tra thủ công, dù AI có thể rút ngắn thời gian và cho ra kết quả chính xác hơn con người, AI chỉ nên dừng lại là một “công cụ hỗ trợ” các công đoạn kiểm nghiệm chất lượng, quyết định cuối cùng để thực phẩm sạch đến tay người tiêu dùng phụ thuộc vào đạo đức con người./.