Từ giác độ đối tượng mà nhìn nhận, vấn đề thực phẩm bẩn, phòng ngừa và ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn liên quan trực tiếp đến 3 diện đối tượng khác nhau là nhà nước, doanh nghiệp và người dân. 

Từ giác độ kinh tế và thương mại mà suy xét, vấn đề ấy động chạm trực tiếp đến sản xuất và lưu thông, nhập khẩu và xuất khẩu, chuỗi cung ứng và quản lý hành chính ở mọi nơi. 

Từ đó có thể thấy, trách nhiệm về phòng ngừa và ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn không phải chỉ là của riêng ai mà đều thuộc về nhà nước, doanh nghiệp và người dân với bản chất trách nhiệm như nhau, nhưng nội hàm cụ thể của trách nhiệm khác nhau.

Vai trò quyết định

Trách nhiệm của nhà nước trong công cuộc này trước hết là xây dựng hệ thống luật pháp, quy định, cơ chế pháp lý cần thiết, thích hợp cho việc bảo đảm an toàn thực phẩm, có đủ hiệu lực trên thực tế để có thể ngăn ngừa thực phẩm bẩn và chế tài mọi hành vi của bất kỳ ai gây nên tình trạng hay trường hợp thực phẩm bẩn. 

Nhà nước phải làm việc này và phải đi đầu trong công cuộc ứng phó thực phẩm bẩn để định hướng nhận thức, hành động cho doanh nghiệp, người dân, toàn bộ xã hội về phòng ngừa và chế tài tình trạng thực phẩm bẩn. 

Nhà nước khích lệ nhận thức, ý thức, văn hóa của toàn xã hội, doanh nghiệp, người dân trong xã hội về an toàn thực phẩm, nhưng đồng thời phải xác định rõ ràng, cụ thể trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp và người dân đối với công cuộc ứng phó thực phẩm bẩn.

Bên cạnh việc xây dựng, hoàn thiện, kịp thời điều chỉnh hay bổ sung hoặc ban hành luật pháp mới, chính sách mới về bảo đảm an toàn thực phẩm, nhà nước phải đảm trách việc thanh tra, giám sát, quản lý trực tiếp và xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm. 

Trên thế giới có không ít quốc gia coi trọng việc bảo đảm an toàn thực phẩm đến mức mọi vi phạm đều có thể bị quy kết thành phạm tội hình sự với khung hình phạt không hề nhẹ. 

Trách nhiệm của nhà nước còn là tổ chức việc vận động, tuyên truyền, khích lệ doanh nghiệp, người dân nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tham gia trực tiếp và đóng góp hiệu quả vào công cuộc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn.

Trong chuyện ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn, nếu chỉ có ý chí chính trị không thôi thì chưa thể đủ, nếu đã có luật pháp mà không tổ chức triển khai thực thi và giám sát thực thi luật pháp cũng chưa thể đủ. 

Để ứng phó hiệu quả vấn nạn thực phẩm bẩn còn cần có kiến thức và kỹ năng, kinh nghiệm và công nghệ liên quan. Nhà nước đóng vai trò rất quyết định trong việc cung ứng những tiền đề cần thiết này. 

Trách nhiệm không thể thiếu của nhà nước còn là phân cấp, phân quyền và ràng buộc trách nhiệm ở các cơ quan công quyền trong hệ thống tổ chức bộ máy quyền lực của nhà nước để thực thi chức năng quản lý nhà nước, quản lý và kiểm soát về chuyên môn những công đoạn công việc liên quan đến việc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn. 

Chỉ như thế mới có thể tránh được tình trạng chồng lấn trách nhiệm, quyền hạn không rõ ràng, đùn đẩy công việc, gây bất cập và sai sót, để tồn tại những kẽ hổng về pháp luật và yếu kém về quản lý. 

Công cuộc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn trong khuôn khổ quốc gia chỉ có thể thành công khi doanh nghiệp và người dân có đủ sự tin cậy vào việc nhà nước thực hiện trách nhiệm của nhà nước, đi đầu và dẫn dắt công cuộc bảo đảm an toàn thực phẩm.

Trách nhiệm xuyên suốt

Doanh nghiệp chịu trách nhiệm cao nhất trong công cuộc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn, bởi doanh nghiệp trực tiếp sản xuất hay cung ứng thực phẩm đến người tiêu dùng. 

Ở đây cần phải hiểu khái niệm “doanh nghiệp” theo nghĩa rộng của nó, tức là bao hàm tất cả những tổ chức hay cá nhân cung ứng thực phẩm ra thị trường và tới người tiêu dùng. Tuy nhiên, phần cung ứng thực phẩm của cá nhân chỉ chiếm tỷ trọng rất nhỏ. 

Trách nhiệm của doanh nghiệp ở đây là bảo đảm chất lượng thực phẩm và đáp ứng đầy đủ mọi quy định, tiêu chuẩn, tiêu chí về an toàn thực phẩm. 

Để thực hiện trách nhiệm này, doanh nghiệp trước hết phải tuân thủ đầy đủ, nghiêm chỉnh mọi quy định liên quan của pháp luật, chính quyền nhà nước, trong đó đặc biệt phải có sự xác nhận của chính quyền về bảo đảm tiêu chuẩn, tiêu chí của an toàn thực phẩm cho mọi công đoạn của quá trình sản xuất và lưu thông, cung ứng và lưu kho, xuất nhập khẩu và buôn bán sỉ lẻ. 

Doanh nghiệp có trách nhiệm kiểm soát chất lượng sản phẩm xuyên suốt từ công đoạn đầu tiên đến công đoạn cuối cùng của toàn bộ quá trình sản xuất và kinh doanh. 

Trách nhiệm của doanh nghiệp còn là cung cấp đầy đủ thông tin về nguồn gốc, chất lượng vật tư và sản phẩm, bảo đảm tính minh bạch, trung thực trong nghĩa vụ cung cấp thông tin này. 

Ở đây, việc truy xuất nguồn gốc đóng vai trò đặc biệt quan trọng và doanh nghiệp có trách nhiệm xây dựng hệ thống, quy trình truy suất nguồn gốc vật tư và sản phẩm để luôn có thể xác thực mức độ đáng được tin cậy về bảo đảm an toàn thực phẩm.

Người dân trong tư cách là người tiêu dùng trực tiếp là đối tượng chính được thụ hưởng thành quả của an toàn thực phẩm, đồng thời cũng là nạn nhân chính và trước hết của vấn nạn thực phẩm bẩn. 

Trách nhiệm của người dân trong công cuộc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn trước hết là nâng cao ý thức tự bảo vệ chính mình trước tác động và hệ lụy tai hại của thực phẩm bẩn, nâng cao nhận thức về thực phẩm bẩn để nhận diện và tránh thực phẩm bẩn. 

Trên phương diện này, người dân càng cảnh giác và hành động đúng, thực phẩm bẩn càng có ít cơ hội có thể lưu thông, tồn tại trên thị trường. 

Để có được năng lực thích hợp, người dân phải học và nỗ lực tiếp thu kiến thức mới liên quan đến thực phẩm, an toàn thực phẩm; đến vấn nạn thực phẩm bẩn và cách thức, cũng như trách nhiệm của các bên liên quan về ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn.

Người dân có thể đóng góp tích cực, hữu hiệu vào công cuộc ứng phó vấn nạn thực phẩm bẩn bằng cách thể hiện quan điểm, thái độ rõ ràng, hành động kiên quyết đối với thực phẩm bẩn và những doanh nghiệp cung ứng thực phẩm bẩn. 

Người dân có trách nhiệm thay đổi thói quen tiêu dùng khi cần thiết, chọn những sản phẩm, dịch vụ bảo đảm tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, tẩy chay những thực phẩm bẩn, chủ động tố giác các hành vi vi phạm khi phát hiện thấy và cùng chung tay với nhà nước và doanh nghiệp đẩy lùi vấn nạn thực phẩm bẩn./.