Đối mặt tử thần

Một ngày tháng 4-2024 ở Montevideo (Uruguay), trước các phóng viên, người đàn ông 88 tuổi thông báo rằng bác sĩ đã phát hiện một khối u trong thực quản của ông. “Tình trạng khá nguy hiểm, với tôi còn phức tạp gấp đôi vì tôi mắc bệnh tự miễn khiến việc xạ trị và phẫu thuật trở nên khó khăn”. Ông già này là Jose Mujica (còn được biết đến với cái tên El Pepe), cựu Tổng thống Uruguay. 

Tháng 5 vừa qua, ông bước sang tuổi 89 (ông sinh ngày 20-5-1935). Ông từng được cả thế giới biết đến với hình ảnh một vị nguyên thủ quốc gia sống giản dị đến mức nghèo nàn, hầu hết tiền lương mang cho người nghèo, còn bản thân thì lái một chiếc xe Volkswagen cũ kỹ chỉ vì chú chó của ông quen với chiếc xe đó.

Raquel Panone - bác sĩ của ông - cho biết khối u là ác tính, nhưng chưa di căn. Việc xạ trị sẽ bắt đầu sớm. Bản thân ông Mujica đón nhận điều này không quá nặng nề: “đây không phải là lần đầu tiên tử thần đến gần tôi. Lần này có vẻ như ông ta đã cầm sẵn lưỡi hái, và chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra”.

Quả thực trong cuộc đời, ông Mujica đã nhiều lần đối mặt tử thần. Cựu du kích quân này mang trên người 6 vết thương, ngồi tù 14 năm, trong đó có 2 năm biệt giam. Ông phải từ bỏ các hoạt động chính trị để lui về sống ẩn dật trong đại dịch COVID-19 do hệ thống miễn dịch suy yếu khiến ông luôn gặp nguy hiểm. Nhưng sau tất cả những lần đối mặt đó, tử thần vẫn bỏ qua ông.

Ông Mujica tuyên bố, bệnh ung thư sẽ không thể ngăn cản ông sống vì những lý tưởng của mình. Ông nói: “tôi muốn truyền đạt cho tất cả những người trẻ rằng cuộc sống thật tươi đẹp, nhưng nó cũng có lúc khô cạn và bạn gục ngã. Vấn đề là hãy bắt đầu lại mỗi khi bạn vấp ngã, và nếu có sự tức giận, hãy biến nó thành hy vọng”.

El Pepe - vị tổng thống nghèo mà không nghèo

Khi còn tại vị, Tổng thống Mujica từng tiến hành các chính sách cực kỳ cấp tiến. Uruguay là nhà nước đầu tiên ở khu vực Nam Mỹ - nơi dân cư chủ yếu là người Công giáo - cho phép phá thai. Ông còn bãi bỏ cả lệnh cấm cần sa với lý do “vấn đề nghiêm trọng hơn cần sa là ma túy”. Sự táo bạo quá mức này có thể là một lý do khiến liên minh cánh tả của ông bị cánh hữu lật đổ trong cuộc bầu cử năm 2019.

Tương phản với một số chính sách quá cấp tiến, ông Mujica lại nổi tiếng và được yêu mến vì lối sống khiêm tốn, giản dị. Ngay khi mới nhậm chức, ông đã tuyên bố rằng bản thân chỉ cần 1/10 trong số tiền lương 12.500 USD hằng tháng là đủ, và trong suốt nhiệm kỳ ông dành 90% số tiền lương làm từ thiện hoặc ủng hộ các hoạt động xã hội. 

Ông một mực sống tại ngôi nhà ở ngoại ô thành phố Montevideo, vốn là tài sản của vợ ông, chứ không chịu chuyển đến ở trong Dinh Tổng thống. Chỉ có 2 cảnh sát bảo vệ nhà riêng của ông. Trong tủ quần áo, chỉ có 1 bộ lễ phục duy nhất cho các cuộc gặp chính thức.

Con đường ông đi làm là đường đất, ông tự lái chiếc xe Volkswagen đời 1987.Năm 2014, một tỷ phú Arab đề nghị mua chiếc xe cũ của ông với giá 1,4 triệu USD, nhưng ông từ chối vì cần nó để chở chú chó 3 chân của mình. Khi rời ghế tổng thống, ông từ chối nhận lương hưu vì cho rằng khoản tiền này là thừa. Ông và vợ tự trồng hoa trong nhà kính để bán, đó là nguồn sống của họ.

Ông không phản đối tiêu dùng, nhưng cho rằng tài nguyên của Trái đất là hữu hạn, nên ông phản đối sự lãng phí. Được tặng danh hiệu “tổng thống nghèo nhất”, ông cũng không phiền. 

Ông nói: “tôi không cảm thấy mình nghèo. Người nghèo là người luôn phải làm việc cật lực để kiếm tiền cho cuộc sống của họ. Họ không lúc nào có đủ tiền, họ luôn cần nhiều tiền hơn nữa đến nỗi không có cả thời gian cho bản thân, cũng như cho chính cuộc sống”.

Với những ai cho rằng, một tổng thống có phong cách sống quá mức tiết kiệm và giản dị chưa chắc đã giỏi trong việc điều hành và đưa đất nước phát triển, thì họ đã nhầm. Trong thời gian tại vị, ông Mujica đã giảm được một nửa tỷ lệ thất nghiệp ở Uruguay. 

Hiện nay, tỷ lệ thất nghiệp tại đây vẫn thuộc loại thấp nhất Nam Mỹ. Số người sống dưới mức nghèo khổ cũng được giảm đáng kể. Giá cả hàng hoá thiết yếu được kiểm soát tốt, nhà nước trả tiền cho giáo dục, và mỗi học sinh đều được cấp một máy tính miễn phí.

Chính quyền của ông Mujica mạnh tay diệt trừ tham nhũng, bắt buộc các quan chức phải công khai tài sản và thu nhập. Ông Mujica tuyên bố: “mục tiêu của tôi là giúp đỡ những người không được bảo vệ và dễ bị tổn thương, để bảo đảm có ít bất công hơn ở Uruguay”.

Bằng cách đó, dù ông Mujica đã không còn là tổng thống, nhưng Uruguay vẫn đang được coi là Thụy Sĩ của Nam Mỹ, là một trong những quốc gia có nền kinh tế phát triển nhất, dân chủ nhất, hoà bình nhất, ít tham nhũng nhất, có chính phủ điện tử phát triển nhất. Đất nước bé xíu chỉ có 3,4 triệu dân này đứng thứ hai châu lục về mức độ tự do kinh tế và bình đẳng thu nhập.

Liên minh cánh tả mà ông Mujica từng lãnh đạo rất quan tâm đến bệnh trạng của ông vào thời điểm này. Tháng 10 tới đây, Uruguay sẽ tổ chức bầu cử tổng thống, và liên minh đang dẫn trước một chút so với liên minh trung hữu cầm quyền (theo một số kết quả khảo sát). 

Ngay cả bệnh tật của ông Mujica và cách ông đối diện với nó, cũng như triết lý sống của ông, đều có sức hút lôi kéo cử tri đến với liên minh cánh tả. Bình luận về ông Mujica, Yamandu Orsi - một ứng viên tổng thống của liên minh cánh tả - nói: “Pepe đã cho chúng ta hiểu rõ cách mà ta phải trân trọng cuộc sống”./.