Từ việc phân tích dữ liệu dân cư, tối ưu hóa giao thông, giám sát an ninh cho đến dự báo khủng hoảng kinh tế - xã hội, AI từng bước được lồng ghép vào hoạt động quản trị quốc gia. 

Cuộc đua này không chỉ phản ánh tham vọng của từng nước trong việc hiện đại hóa nền hành chính công, mà còn cho thấy bức tranh toàn cầu về sự chuyển mình mạnh mẽ của AI - nơi cơ hội và thách thức luôn song hành.

Trong nhiều năm trước, AI thường được gắn liền với thung lũng Silicon và Phố Wall - nơi Mỹ giữ vai trò tiên phong trong nghiên cứu và phát triển công nghệ này. 

Không chỉ khu vực tư nhân, các cơ quan liên bang Mỹ cũng tận dụng AI cho nhiều mục đích, từ tổng hợp phản hồi của cựu chiến binh về chất lượng dịch vụ cho đến dự báo các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. 

Ở cấp địa phương, Memphis (bang Tennessee) đã hợp tác với Google triển khai camera AI gắn trên xe cộ để phát hiện và phân loại ổ gà, giúp tăng hơn 75% khả năng xác định so với quy trình thủ công và tiết kiệm hàng chục nghìn giờ lao động mỗi năm.

Không chỉ ở Mỹ, một số quốc gia khác cũng đang chạy đua ứng dụng AI trong quản lý công. Tại Bồ Đào Nha, chatbot hỗ trợ AI giúp người dân vượt qua các rào cản hành chính; trong khi ở Estonia, các thuật toán hiện đại được triển khai nhằm nâng cao hiệu quả dịch vụ công và tối ưu hóa quản trị số. 

Những khác biệt về bối cảnh lịch sử, kinh tế và xã hội đã định hình cách tiếp cận AI của từng khu vực, quốc gia, mang lại cả thành công lẫn hạn chế, đồng thời cung cấp những bài học quý giá cho tiến trình toàn cầu này.

Trên cùng dòng chảy đó, Trung Quốc nổi lên là một trong những quốc gia thúc đẩy mạnh mẽ nhất việc đưa AI vào quản lý xã hội và phát triển kinh tế. 

Tại các đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Thâm Quyến, chính quyền đã triển khai các hệ thống camera thông minh, công cụ nhận diện khuôn mặt và nền tảng dữ liệu khổng lồ để quản lý giao thông, giám sát an ninh và hỗ trợ dịch vụ công. 

Ở lĩnh vực y tế, AI được sử dụng để phân tích hình ảnh chẩn đoán, tối ưu hóa quy trình khám, chữa bệnh trong các bệnh viện tuyến đầu. Không chỉ dừng ở thành phố, công nghệ này còn đang dần len lỏi về các vùng nông thôn. 

Các hệ thống AI hỗ trợ dự báo mùa vụ, quản lý dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi, hay giám sát chất lượng nguồn nước đã giúp nhiều địa phương nông thôn nâng cao năng suất nông nghiệp.

Đồng thời, các chương trình chính phủ cũng tận dụng AI để cải thiện tiếp cận giáo dục từ xa, mang lại cơ hội học tập công bằng hơn cho học sinh ở vùng sâu, vùng xa. 

Nhờ đó, AI tại Trung Quốc vừa mang tính biểu tượng của sự hiện đại hóa đô thị, vừa trở thành công cụ thực tiễn để thu hẹp khoảng cách phát triển giữa thành thị và nông thôn.

Không chỉ dừng lại ở từng quốc gia riêng lẻ, tầm nhìn toàn cầu về AI trong quản trị công cũng đang được đặt lên bàn thảo luận tại những diễn đàn quốc tế lớn. 

Trong một thế giới ngày càng số hóa, các chính phủ phải vừa theo kịp nhịp đổi mới công nghệ, vừa đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dân về dịch vụ nhanh chóng, hiệu quả và minh bạch hơn. 

Tuy nhiên, khu vực công vốn chậm hơn khu vực tư nhân trong việc phát triển và triển khai các công nghệ mới như AI.

Mạng lưới GovTech (công nghệ chính phủ) thuộc Diễn đàn Kinh tế thế giới ước tính rằng cơ hội trị giá tới 10 nghìn tỷ USD đang mở ra khi các chính phủ chịu áp lực phải hiện đại hóa hệ thống và nâng cao chất lượng phục vụ. 

Tại Hội nghị thường niên 2025 của Diễn đàn Kinh tế thế giới ở Davos (Thụy Sĩ), các chuyên gia đã thảo luận sâu về những xu hướng có thể định hình làn sóng chuyển đổi này. 

“Làm thế nào để hiểu, làm chủ và khai thác công nghệ là vấn đề quan trọng nhất mà chính phủ cần phải quan tâm hiện nay”, ông Tony Blair - cựu Thủ tướng Anh, nay là Chủ tịch điều hành Tổ chức phi lợi nhuận mang tên ông về thay đổi toàn cầu - nhấn mạnh trong bài phát biểu khai mạc phiên thảo luận “Chính phủ, kết nối lại”. 

Ông cho rằng, dù nhiều chính phủ chưa thực sự nắm bắt hết bản chất thay đổi mà AI mang lại, việc tìm ra cách khai thác công nghệ này một cách hợp lý sẽ có thể “biến đổi mọi thứ”.

Dù chuyển đổi số mang đến nhiều hứa hẹn về hiệu quả, tính minh bạch và tương tác nhân văn hơn giữa chính phủ và người dân, thực tế cho thấy quá trình này không hề suôn sẻ. 

Trước tiên, các hệ thống công nghệ thông tin cũ kỹ (legacy system) vẫn là rào cản lớn. 

Ở Anh, 30% hệ thống của chính phủ trung ương đã lỗi thời, trong khi hơn 20 hệ thống “rủi ro cao” vẫn chưa được nâng cấp do thiếu kinh phí. 

Một bình luận sâu sắc trong cộng đồng công chức mô tả vấn đề một cách chân thực: “nhiều người coi đó chỉ là một khoản chi phí, nhưng thực tế nó đang cản trở hiệu quả hoạt động và tiềm ẩn những rủi ro an ninh mạng nghiêm trọng”.

Ở một góc nhìn cụ thể khác, Google Cloud mới đây đã ký kết hợp tác cùng Chính phủ Anh để thay thế các hệ thống công nghệ thông tin cũ, gồm NHS và các hội đồng địa phương, với hy vọng giải phóng tới 45 tỷ USD giá trị tiềm năng từ việc hiện đại hóa này. 

Tiếp theo, chất lượng và sự phân mảnh của dữ liệu là câu chuyện nhức nhối. Nhiều hệ thống vẫn lưu trữ dữ liệu dưới dạng rời rạc, thiếu quản trị, khiến việc xây dựng mô hình AI, vốn cần dữ liệu sạch, đầy đủ, trở nên cực kỳ khó khăn. 

Thực trạng này khiến việc triển khai AI lan tỏa trở thành bài toán phức tạp, nhất là khi cần chuẩn hóa và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan.

Nguồn lực nhân sự chuyên môn cũng là nút thắt lớn. Theo báo cáo từ Ủy ban Công vụ Anh, 70% số cơ quan chính phủ gặp khó khăn trong tuyển dụng và giữ chân nhân sự có trình độ AI. 

TechUK cũng cho biết, khoảng 50% vị trí kỹ thuật số trong các chiến dịch tuyển dụng nhà nước không thể kiếm đủ người và 70% bộ phận báo cáo thiếu hụt kỹ năng nghiêm trọng. 

Bên cạnh đó, khảo sát từ THINK Digital Partners cho thấy, chỉ 47% số nhân viên công sở đủ nhanh nhạy số để thích ứng, còn 93% rất lo ngại khi chạm tới công nghệ mới như AI. 

Diễn đàn Kinh tế thế giới từng chỉ ra rằng, trong khi khu vực tư nhân khuyến khích thử nghiệm, chính phủ lại ít có cơ chế thưởng cho những cải tiến. 

Họ không dễ chấp nhận rủi ro và đổi mới, thậm chí đôi khi còn ngại nếu thương vụ thất bại. Điều này đôi khi còn khiến các sáng kiến truyền cảm hứng bị dập tắt trước khi tạo nên hiệu ứng lan tỏa.

Dù vậy, không thể phủ nhận rằng song song với những trở ngại, nhiều quốc gia đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc ứng dụng AI vào quản lý nhà nước. 

Estonia là một minh chứng điển hình ở châu Âu với chiến lược KrattAI, trong đó “Burokratt” - trợ lý ảo phục vụ công dân - đã giúp đơn giản hóa đáng kể quy trình tiếp cận dịch vụ công, giảm thời gian xử lý thủ tục và tăng tính minh bạch trong tương tác giữa người dân với chính quyền.

Vương quốc Anh cũng đang cho thấy tiềm năng lớn khi một thử nghiệm gần đây chỉ ra rằng AI có thể giải phóng tới 30.000 công chức mỗi năm khỏi các nhiệm vụ lặp lại, giúp họ tập trung hơn vào hoạch định và cung cấp dịch vụ chất lượng cao. 

Ở châu Á, Đài Loan (Trung Quốc) khai thác AI trong quản lý đô thị, đặc biệt tại thành phố Đài Bắc, với các hệ thống giao thông thông minh, đèn đường tự động và cảm biến môi trường kết nối thành mạng lưới, mang lại sự tiện lợi và nâng cao chất lượng sống cho người dân. 

Những thành tựu này cho thấy, khi được triển khai có chiến lược và đồng bộ, AI hoàn toàn có thể trở thành công cụ then chốt để nâng tầm hiệu quả vận hành, tăng tính minh bạch và xây dựng một nền quản trị lấy người dân làm trung tâm.

Chuyển đổi số và ứng dụng AI trong quản trị nhà nước là một hành trình đầy cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. 

Những ví dụ thành công từ Estonia, Anh hay Đài Loan cho thấy, khi có tầm nhìn chiến lược, sự đầu tư đúng mức và cách tiếp cận lấy người dân làm trung tâm, công nghệ có thể trở thành đòn bẩy mạnh mẽ cho hiệu quả và minh bạch. 

Ngược lại, nếu để tồn đọng rào cản về hạ tầng, dữ liệu và con người, AI sẽ khó phát huy hết tiềm năng, thậm chí còn tạo thêm bất bình đẳng số. 

Tương lai của quản trị công nghệ số, vì thế, phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa đổi mới và trách nhiệm - một bài toán mà mọi chính phủ đều phải tìm ra lời giải cho riêng mình./.