Động lực mới thúc đẩy làn sóng đầu tư của Hoa Kỳ vào Việt Nam

Việc nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ mang lại một số lợi ích kinh tế cho Việt Nam, trong đó đáng chú ý là gia tăng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), mở rộng thương mại, chuyển giao công nghệ, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, cải thiện kết cấu hạ tầng thông qua nguồn vốn đầu tư của Mỹ và hợp tác phát triển bền vững. Thúc đẩy hợp tác kinh tế là cơ sở để nhiều lĩnh vực hợp tác khác được tăng cường, như ngoại giao, khoa học, văn hóa và giáo dục.

Mỹ là quốc gia đi đầu trong các ngành công nghệ cao với nền kinh tế phát triển dựa trên sự đổi mới, vì vậy, nước này là đối tác phù hợp để Việt Nam hợp tác hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2050 thông qua việc thay thế các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng thấp bằng các ngành công nghệ cao, giá trị gia tăng cao. Việc những giám đốc điều hành cấp cao của các doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế như Google, Intel, Amkor, Marvell, Global Foundries và Boeing tham gia Hội nghị cấp cao Việt Nam - Hoa Kỳ về đổi mới sáng tạo và đầu tư (ngày 11-9-2023) đã thể hiện sự quan tâm ngày càng tăng của doanh nghiệp Mỹ đối với thị trường Việt Nam. Sau khi 2 nước nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, 2 “gã khổng lồ công nghệ” Nvidia và Microsoft của Mỹ thông báo sẽ khởi động các dự án trí tuệ nhân tạo (AI) lớn tại Việt Nam, còn 2 tập đoàn Synopsys và Marvell có trụ sở tại bang California (Mỹ) công bố sẽ xây dựng trung tâm thiết kế chất bán dẫn tại Thành phố Hồ Chí Minh. Chính phủ Hoa Kỳ và Việt Nam đã đưa ra một số sáng kiến nhằm phát triển nguồn lực lao động làm về bán dẫn, Chính phủ Hoa Kỳ sẽ tài trợ 2 triệu USD cho các dự án ban đầu.

Có thể thấy, những thỏa thuận trên hứa hẹn mang lại nhiều triển vọng tích cực về sự gia tăng FDI của các doanh nghiệp Mỹ vào Việt Nam trên nhiều lĩnh vực. Việc Chính phủ Hoa Kỳ tăng cường hỗ trợ các doanh nghiệp của nước này đầu tư vào Việt Nam sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp có thể chủ động đưa ra quyết định phân bổ nguồn vốn và các nguồn lực khác cho Việt Nam.

Như vậy, nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ là bước ngoặt đối với nền kinh tế Việt Nam vì làn sóng đầu tư từ Mỹ sẽ giúp Việt Nam nâng cao chất lượng nền kinh tế. Trong tình hình kinh tế thế giới khó khăn như hiện nay, các lĩnh vực đầu tư nước ngoài hay xuất khẩu của Việt Nam cũng cho thấy những giới hạn nhất định. Nếu Việt Nam không đẩy nhanh việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng thì sẽ khó có sự bứt phá để thực hiện khát vọng trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2050. Mặt khác, khi Việt Nam hợp tác với Hoa Kỳ để chuyển đổi nền kinh tế, các nước đồng minh của Hoa Kỳ như Liên minh châu Âu, Australia, Nhật Bản hay Hàn Quốc sẽ sẵn sàng hơn trong việc thúc đẩy hợp tác với Việt Nam.

Chuyển giao công nghệ, phát triển nguồn nhân lực, chuyển đổi xanh sẽ là những lĩnh vực hợp tác then chốt

Với khuôn khổ hợp tác mới giữa 2 nước, Hoa Kỳ có thể chia sẻ với Việt Nam về công nghệ và hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Do Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế nên rất cần tiếp cận những công nghệ tiên tiến của Mỹ. Khi nhận được sự hỗ trợ từ Mỹ trong việc phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, Việt Nam có thể tạo ra thế hệ lao động mới bắt kịp những xu hướng phát triển mới. Trong lĩnh vực chuyển đổi số, mặc dù Việt Nam đã chú trọng đầu tư nhưng khả năng ứng dụng công nghệ mới còn khá hạn chế. Nếu chuyển đổi số thành công, nền kinh tế Việt Nam sẽ được củng cố về nền tảng, nhất là về quản trị, bao gồm cả quản trị nhà nước và quản trị doanh nghiệp.

Về chuyển đổi xanh, đây là lĩnh vực bao trùm tất cả khu vực phát triển của Việt Nam, từ nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng cho đến dịch vụ. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được nhu cầu chuyển đổi xanh nên khả năng xuất khẩu bị hạn chế, do tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế. Nếu không chuyển đổi xanh, Việt Nam khó có thể bảo đảm phát triển bền vững. Việc có thể hợp tác chuyển giao công nghệ một cách chính thức với Mỹ sẽ góp phần tạo ra những tác động lan tỏa cho toàn ngành sản xuất của Việt Nam, gia tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước, tạo sức bật cho giai đoạn tăng trưởng tiếp theo của các doanh nghiệp Việt Nam. Đây là giai đoạn cạnh tranh trên quy mô toàn cầu, vì vậy đòi hỏi phải có phương pháp quản lý và sản xuất đạt hiệu quả nhất.

Về dài hạn, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện hơn nữa môi trường kinh doanh để thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư nước ngoài. Điều này bao gồm cả việc giảm bớt các thủ tục hành chính, bảo đảm pháp quyền, bảo vệ quyền sở hữu và phát triển công nghiệp phụ trợ. Bằng cách phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ trong lĩnh vực công nghệ cao, Việt Nam có thể thu hút các doanh nghiệp FDI thông qua các ngành này. Công nghiệp phụ trợ trong công nghệ cao có thể là các cơ sở đào tạo tập trung xây dựng nguồn nhân lực chất lượng có khả năng thiết kế vi mạch, mã hóa, kỹ thuật điện tử, các lĩnh vực tiên tiến trong y học và các lĩnh vực khác. Nhiều nhà sản xuất linh kiện chuyên dụng chắc chắn là một phần của các ngành công nghiệp hỗ trợ quan trọng. Như tỉnh Bắc Ninh đã chủ động khuyến khích các doanh nghiệp trong nước nhận chuyển giao công nghệ, nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động của họ và áp dụng các phương thức sản xuất tốt nhất kể từ khi Tập đoàn Samsung (Hàn Quốc) đầu tư trực tiếp vào tỉnh này. Trong giai đoạn 2012 - 2023, số lượng doanh nghiệp có trụ sở tại Bắc Ninh cung cấp linh kiện công nghệ cao đã tăng từ 126 lên 600 doanh nghiệp. Kết quả là, nhiều doanh nghiệp FDI công nghệ cao khác đã “đổ” vào tỉnh Bắc Ninh trong những năm gần đây, trong đó bao gồm Nhà máy Foxconn sản xuất linh kiện cho Apple, Dell và Sony; Canon sản xuất máy in, máy scan và Microsoft sản xuất máy tính bảng Surface.

Vì vậy, để thực hiện những mục tiêu này, chính phủ 2 nước cần tiếp tục đồng hành, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp Mỹ và Việt Nam đầu tư kinh doanh thành công, góp phần tạo ra các giá trị bền vững để gắn kết sâu sắc hơn nữa lợi ích chung; tham gia vào chuỗi cung ứng bền vững trong khu vực và toàn cầu; đem lại sự phồn vinh và thịnh vượng cho cả 2 nước. Định hướng của Việt Nam trong giai đoạn tới là thu hút đầu tư có chọn lọc, hướng đến phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. Theo đó, ưu tiên các dự án công nghệ cao, như điện tử, chất bán dẫn, đổi mới sáng tạo, năng lượng tái tạo, năng lượng mới (hydrogen), trung tâm tài chính, thương mại dịch vụ hiện đại, xây dựng kết cấu hạ tầng, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển... Đây cũng là những lĩnh vực mà Mỹ vốn có tiềm năng và thế mạnh. Hợp tác giữa 2 nước trong những lĩnh vực này sẽ có tính bổ trợ, bổ sung cho nhau để hai bên cùng phát triển.

Trường hợp thành công của cụm công nghệ cao Bắc Ninh là sự gợi mở về lộ trình tương lai của mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ. Nếu Việt Nam có thể hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước trở thành đối tác và nhà cung cấp đáng tin cậy, tương lai Việt Nam sẽ trở thành một phần ngày càng quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu./.