I. CẢ HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ NHANH CHÓNG VÀO CUỘC

Từ Nghị quyết số 54/2017/QH14 đến Nghị quyết số 98/2023/QH15

Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TW, ngày 10-8-2012, của Bộ Chính trị khóa XI, “Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020”, 5 năm thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14, ngày 24-11-2017, của Quốc hội, “Về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã nỗ lực phấn đấu đạt được nhiều thành tựu quan trọng, toàn diện.

Trên cơ sở Nghị quyết số 16-NQ/TW của Bộ Chính trị, Thành phố đề nghị Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết số 54/2017/QH14, “Về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”. 

Đây được xem là quyết sách kịp thời, tạo điều kiện tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, phát huy tính năng động sáng tạo cũng như thúc đẩy tự tháo gỡ những vấn đề khó khăn cho Thành phố. 

Chính vì vậy, Nghị quyết số 54/2017/QH14 đã nhận được sự quan tâm và đồng thuận trong hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân Thành phố.

Quá trình thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số vấn đề chậm so với kế hoạch, như: 

(i) Các cơ chế điều chỉnh chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược, thực hiện cổ phần hóa, thu từ sắp xếp nhà đất của các cơ quan Trung ương, chi ứng vốn cho các dự án Trung ương trên địa bàn...; 

(ii) Một số cơ chế tuy đã được thực hiện, nhưng hiệu quả còn thấp, như chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt chưa áp dụng được nhiều; 

(iii) Một số cơ chế chính sách chưa được quy định cụ thể hoặc đang phải chờ văn bản hướng dẫn nên triển khai chậm (các nội dung ủy quyền). Công tác hướng dẫn thực hiện quy định đánh giá, phân loại để chi trả thu nhập tăng thêm chưa theo kịp với tình hình thay đổi của thực tiễn...

Từ những kết quả cũng như hạn chế trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 54, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 31-NQ/TW, ngày 30-12-2022, “Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. 

Nghị quyết số 31 xác định một trong những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu để phát triển Thành phố trong thời gian tới là: “ban hành chính sách, pháp luật vượt trội, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy tính năng động, sáng tạo vì lợi ích chung của cán bộ Thành phố, đáp ứng yêu cầu phát triển Thành phố trong giai đoạn mới”. 

Từ chủ trương đó, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 98/2023/QH15, ngày 24-6-2023, “Về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.

Nghị quyết số 98/2023/QH15 đầy đủ, toàn diện dựa trên 3 nguyên tắc chính, đó là: (i) Quy định các nội dung khơi thông tối đa các nguồn lực mà Thành phố Hồ Chí Minh hiện có để có điều kiện phát triển; (ii) Phân cấp, phân quyền tối đa cho Thành phố Hồ Chí Minh chủ động, linh hoạt trong điều hành; (iii) Cho phép thực hiện một số chức năng nhiệm vụ với quy trình, thủ tục rút gọn, giúp Thành phố phát huy các lợi thế đặc biệt để vượt lên, bứt phá và phát triển.

Những bước chạy đà chiến lược

Nghị quyết số 98/2023/QH15 quy định 44 cơ chế, chính sách đặc thù, trong đó có 7 cơ chế kế thừa từ Nghị quyết số 54/2017/QH14; 4 cơ chế đã ban hành cho các địa phương khác; 6 cơ chế được đưa vào các dự án luật đang trình Quốc hội và 27 cơ chế, chính sách chỉ dành riêng Thành phố Hồ Chí Minh. 

Đây là nghị quyết quy định số lượng cơ chế, chính sách đặc thù lớn nhất từ trước đến nay được Quốc hội thông qua, bao gồm các lĩnh vực như: quản lý đầu tư; tài chính, ngân sách; đô thị và tài nguyên, môi trường; ngành nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược vào Thành phố; quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; tổ chức bộ máy chính quyền của Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức bộ máy chính quyền của thành phố Thủ Đức.

Ngày 15-7-2023, tại Hội nghị triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15, đồng chí Nguyễn Văn Nên - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh - nhấn mạnh: Thành phố Hồ Chí Minh được giao thực hiện thí điểm đột phá vượt trội một số chính sách đó là tất yếu, Thành phố phải phát triển, đất nước Việt Nam phải phát triển và Thành phố nhận lãnh sứ mệnh như một tất yếu không có sự chọn lựa, đây vừa là danh dự, vừa là trách nhiệm mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.

Chủ động hơn so với khi triển khai Nghị quyết số 54/2017/QH14, Thành phố không chờ đến khi Nghị quyết số 98/2023/QH15 được thông qua, mà đã có sự chuẩn bị sẵn sàng từ trước. 

Ngay khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo, Ủy ban nhân dân Thành phố đã ban hành kế hoạch chuẩn bị triển khai với 11 đầu việc phải hoàn thành trong quý II-2023; 37 đầu việc hoàn thành trong 6 tháng cuối năm 2023.

Chính vì vậy, ngay sau khi Nghị quyết được Quốc hội thông qua, Ủy ban nhân dân Thành phố đã tham mưu Thành ủy ban hành Chỉ thị số 27-CT/TU, ngày 8-7-2023, “Về lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; đề xuất Ban Thường vụ Thành ủy thành lập Ban Chỉ đạo triển khai nghị quyết do đồng chí Bí thư Thành ủy trực tiếp làm Trưởng ban; trình Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành Nghị quyết số 18/NQ-HĐND, ngày 10-7-2023, “Về triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; phối hợp tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 do Thủ tướng làm Trưởng ban.

Với các nội dung cụ thể đã nêu trong Nghị quyết, Thành phố đã xác định các công việc cụ thể giao cho từng đầu mối chuẩn bị. Theo đó, Thành phố phân rõ các nội dung phải tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành trong tháng 8-2023; các nội dung trình Hội đồng nhân dân trong năm 2024. 

Riêng thành phố Thủ Ðức, từ ngày 1-8-2023, địa phương sẽ tiếp nhận các nội dung thuộc thẩm quyền và xử lý theo quy định. Việc tổ chức, sắp xếp lại bộ máy cũng đã được thực hiện, đơn cử như: tổ chức Hội đồng nhân dân thành phố Thủ Ðức; công bố quyết định thành lập 3 trung tâm đơn vị sự nghiệp công gồm: Trung tâm An sinh, Trung tâm Xúc tiến thương mại - đầu tư và Trung tâm Quản lý khai thác hạ tầng.

Đồng bộ, quyết liệt, khẩn trương đưa Nghị quyết vào cuộc sống

Để cùng Thành phố nhanh chóng đưa Nghị quyết số 98/2023/QH15 vào cuộc sống, Chính phủ, Thủ tướng, các bộ, ngành Trung ương, đặc biệt là Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15, đã quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, quyết liệt quá trình triển khai, thực hiện.

Chính phủ đã ban hành Nghị định số 07/2024/NĐ-CP, ngày 1-2-2024, “Quy định chi tiết việc bầu, tuyển dụng, sử dụng, quản lý cán bộ, công chức làm việc tại xã, thị trấn và cán bộ phường của Thành phố Hồ Chí Minh”; Nghị định số 11/2024/NĐ-CP, ngày 2-2-2024, “Quy định lãi vay, lợi nhuận hợp lý, phương thức thanh toán, quyết toán dự án đầu tư theo hợp đồng BT; miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế thu nhập cá nhân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”.

Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 850/QĐ-TTg, ngày 15-7-2023, “Về thành lập Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; Quyết định số 896/QĐ-TTg, ngày 27-7-2023, “Về việc phân công nhiệm vụ triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”. 

Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội ban hành Quyết định số 48/QĐ-BCĐNQ98, ngày 20-7-2023, về “Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”. 

Bên cạnh đó, các bộ, ngành Trung ương cũng quyết liệt triển khai xây dựng các nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ để cụ thể hóa và tổ chức thực thi Nghị quyết số 98/2023/QH15...

Thành ủy ban hành Chỉ thị số 27-CT/TU, ngày 8-7-2023, “Về lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành Nghị quyết số 18/NQ-HĐND, ngày 10-7-2023, “Về triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh ban hành Quyết định số 2856/QĐ-UBND, ngày 11-7-2023, về “Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội, Chỉ thị số 27-CT/TU của Thành ủy và Nghị quyết số 18/NQ-HĐND của HĐND Thành phố”. Cùng với đó, các sở, ban, ngành, quận, huyện và thành phố Thủ Đức đã kịp thời ban hành các chương trình, kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện.

Từ sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của Chính phủ, Thường trực Chính phủ, đặc biệt là Thủ tướng Chính phủ; sự chung tay vào cuộc, tinh thần sẻ chia trách nhiệm của các bộ, ngành Trung ương là minh chứng sống động, trung thực nhất quan điểm “cả nước vì Thành phố Hồ Chí Minh”. 

Qua đó, Nghị quyết số 98/2023/QH15 đã đi vào cuộc sống một cách nhanh chóng, bắt đầu khơi thông và hòa cùng các nguồn lực khác, truyền dẫn xung thế mới đưa Thành phố Hồ Chí Minh - đầu tàu kinh tế của cả nước - trở lại quỹ đạo tăng tốc phát triển. 

Những kết quả bước đầu còn cho thấy tinh thần chủ động, trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền Thành phố trong xây dựng các đề án, kế hoạch, chương trình hành động để thực thi Nghị quyết số 98/2023/QH15 kịp thời, đồng bộ trong thực tiễn ngay sau khi Nghị quyết được ban hành.

Đặc biệt, ngày 2-12-2023, Thành ủy đã tổ chức Hội nghị lần thứ 24 về đánh giá tình hình kinh tế - xã hội năm 2023, nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm 2024; trong đó xác định Chủ đề năm 2024 là: “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, quyết tâm thực hiện hiệu quả chuyển đổi số và Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội” nhằm triển khai quán triệt sâu rộng và khẩn trương cụ thể hóa các Luật, Nghị quyết của Quốc hội mới ban hành sớm đi vào cuộc sống, làm cơ sở tiếp tục tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội Thành phố trong năm 2024 và các năm tiếp theo.

Trên cơ sở đó, ngày 8-12-2023, Hội đồng nhân dân Thành phố đã tổ chức kỳ họp thứ 13 thông qua 49 Nghị quyết triển khai nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có 9 Nghị quyết triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15; đồng thời chọn chủ đề công tác năm 2024 là: “Quyết tâm thực hiện hiệu quả Chuyển đổi số và Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội”. 

Ngay từ những ngày đầu triển khai, Thường trực Hội đồng nhân dân Thành phố đã tổ chức thành công nhiều chương trình, góp phần lan tỏa sâu rộng Nghị quyết số 98/2023/QH15 đến mọi tầng lớp nhân dân, như: Chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” với chủ đề “Cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố: Trách nhiệm - Hành động” (năm 2023) và “Nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội Thành phố Hồ Chí Minh năm 2024” (tháng 1-2024); Chương trình đối thoại cùng chính quyền Thành phố với chủ đề “Nghị quyết 98 - Đảm bảo cơ chế, chính sách đặc thù đi vào cuộc sống nhằm phục vụ người dân và doanh nghiệp”...

Thực tiễn đến nay cho phép khẳng định rằng, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 31 và sau đó Quốc hội ban hành Nghị quyết số 98/2023/QH15 chính là “chìa khóa” để Thành phố phát huy một cách hiệu quả mọi tiềm năng, lợi thế; đón đầu, tận dụng và khai thác tốt các cơ hội để phát triển mạnh mẽ, giữ vững vai trò đầu tàu, trung tâm lan tỏa, tạo xung lực mới trong phát triển kinh tế - xã hội của khu vực phía Nam và cả nước. 

Từ đó, đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển chung của cả nước theo tinh thần “Thành phố Hồ Chí Minh vì cả nước, cả nước vì Thành phố Hồ Chí Minh” mà Nghị quyết số 31-NQ/TW đã xác định. 

Thực tế này vừa khẳng định sự đúng đắn trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về lãnh đạo phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, vừa khẳng định vai trò, sứ mệnh của Thành phố Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế của cả nước - trong tiến trình phát triển.

II. KẾT QUẢ VÀ NHỮNG “ĐIỂM NGHẼN”

Kết quả đạt được

Quy định chi thu nhập tăng thêm

Ủy ban nhân dân Thành phố đã có văn bản chỉ đạo các cơ quan, đơn vị về việc lập dự toán, bố trí kinh phí và thủ tục thanh, quyết toán, chi thu nhập tăng thêm với mức chi tối đa là 1,8 lần mức lương ngạch, bậc, chức vụ và chi không vượt quá 0,8 lần quỹ lương cơ bản của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuộc phạm vi quản lý của Thành phố.

Thành phố đã có những văn bản hướng dẫn cụ thể, sát hợp, bước đầu có những tín hiệu khởi sắc trong từng vấn đề cụ thể, bao gồm: 

(i) Về quy định tiêu chí, điều kiện, mức, nội dung, hình thức và thời gian hỗ trợ để hỗ trợ giảm nghèo, giải quyết việc làm; 

(ii) Về quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư trong lĩnh vực y tế, giáo dục - đào tạo, thể thao và văn hóa; 

(iii) Về tiêu chí, tiêu chuẩn, định mức quy định đối với số lượng cán bộ, công chức tại xã, phường, thị trấn; 

(iv) Về thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; (v) Về thành lập, tổ chức lại, giải thể các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố.

Quy định chi tiết về mẫu công bố thông tin dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược

Thành phố đã có quyết định về ban hành mẫu công bố thông tin danh mục các dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược và mẫu hồ sơ đăng ký tại Thành phố; đồng thời, khẩn trương xây dựng Danh mục dự án thu hút đầu tư giai đoạn 2023 - 2025 theo cơ chế đặc thù quy định tại Nghị quyết số 98/2023/QH15 và quy định hiện hành. 

Tổ chức hội nghị lấy ý kiến các bộ, ngành, các tỉnh trong vùng Đông Nam Bộ, chuyên gia, nhà khoa học về Đề án nghiên cứu xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ nhằm hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam tham gia vào mạng lưới vận tải hàng hóa toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của Việt Nam.

Triển khai các cơ chế chính sách tại thành phố Thủ Đức

Những nội dung nêu tại Điều 10, Nghị quyết số 98/2023/QH15 thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức và tổ chức bộ máy, số lượng, chức năng, nhiệm vụ các phòng, ban chuyên môn, đơn vị trực thuộc thành phố Thủ Đức đã được Thành phố quan tâm, đôn đốc triển khai, bước đầu đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Năm “điểm nghẽn” cần khơi thông

Bên cạnh những kết quả tích cực, các nhà khoa học, chuyên gia đã chỉ ra vẫn còn khó khăn, vướng mắc cần kịp thời tháo gỡ để khơi thông nguồn lực.

Thứ nhất, các cơ chế, chính sách đặc thù được Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh vận dụng vẫn phải làm theo quy trình, thủ tục hiện hành (thông qua các bộ, ngành Trung ương) dẫn tới nhiều khó khăn, chồng chéo và chậm trễ trong quá trình thực hiện.

Theo đó, dù đã có quy định về các cơ chế đặc thù với một số hoạt động, nhưng trên thực tế, khi vận hành các hoạt động trên phải giải trình, tiếp thu ý kiến của các bộ, cơ quan liên quan và thực hiện theo quy định, thủ tục hiện hành, đơn cử như việc cấp và lập cơ sở bán lẻ phải xin ý kiến của Bộ Công Thương; thủ tục hành chính (cấp, điều chỉnh, cấp lại) giấy phép sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp phải xin ý kiến của Bộ Công Thương; cấp, gia hạn, cấp lại, thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất thức ăn chăn nuôi đối với cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi bổ sung phải xin ý kiến của Cục chăn nuôi; cấp, gia hạn, cấp lại, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động kiểm định kỹ thuật an toàn lao động phải xin ý kiến của Cục An toàn lao động, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội...

Điều này dẫn đến việc tuy đã cho Thành phố cơ chế đặc thù nhưng không cho Thành phố thẩm quyền thực hiện cơ chế đặc thù đó, khiến các hoạt động của Thành phố tuy ngoài mặt là đang thực hiện cơ chế đặc thù có sự ưu tiên nhưng bản chất không khác các hoạt động của những địa phương khác, đều phải đi xin ý kiến và thực hiện theo đúng trình tự quy định, dẫn đến tiến độ chậm trễ, hiệu quả thực hiện không cao, không bảo đảm thời gian mà Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội giao cho Thành phố triển khai thực hiện.

Thứ hai, chưa có nhân sự chuyên trách giữa bộ, ngành Trung ương với Thành phố để triển khai nhanh, hiệu quả các cơ chế đặc thù. Việc chưa có nhân sự chuyên trách làm đầu mối kết nối giữa Ban chỉ đạo 850[1] do Thủ tướng Chính phủ thành lập với Ban Chỉ đạo 1519[2] do Thành uỷ thành lập khiến việc nắm bắt các thông tin bị hạn chế, tiếp nhận chậm hay thiếu sót các đầu việc.

Ngày 12-12-2023, đồng chí Phan Văn Mãi - Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh - ký ban hành Quyết định số 5757/QĐ-UBND, “Về phân công nhiệm vụ cho các thành viên thường trực Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh”. 

Qua đó cho thấy, dù có những nhiệm vụ, trách nhiệm riêng, nhưng trong các thành viên thường trực Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh chưa có vị trí nào hoàn toàn nắm chính phần việc liên quan đến Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội giao cho Thành phố, dẫn đến sự khó khăn và không xác định rõ ai là người có trách nhiệm và thẩm quyền giải quyết, thực hiện các yêu cầu mà Nghị quyết đưa ra. 

Thêm vào đó, các phó chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố đã được phân công đảm nhận các lĩnh vực khác nhau. Việc thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 là công việc mới, đặc thù, trong khi các phó chủ tịch đều đã “quá tải” khi thực hiện công việc điều hành hằng ngày. 

Một lý do nữa cho thấy sự cần thiết có thêm một phó chủ tịch chính là khối lượng công việc hiện nay của Thành phố vốn rất lớn, các đầu việc gần như đã quá tải với mỗi vị trí, nếu mỗi vị trí phải gánh vác thêm các công tác liên quan đến Nghị quyết số 98/2023/QH15 nữa thì tình trạng không kiểm soát hiệu quả, không tập trung và triển khai bất hợp lý rất dễ xảy ra.

Thứ ba, tốc độ xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 còn chậm trễ và hạn chế. Nghị quyết số 98/2023/QH15 là văn bản đặc biệt, với tính cá thể, riêng biệt của Thành phố, nhưng một số chính sách, quy định được đề cập tại Nghị quyết có phần chưa chi tiết, cụ thể hay còn cần phải có các văn bản pháp lý khác hướng dẫn thực hiện.

Vì vậy, sau gần 1 năm thực hiện Nghị quyết, chỉ mới có Nghị định số 11/2024/NĐ-CP quy định về lãi vay, lợi nhuận hợp lý, phương thức thanh toán, quyết toán dự án đầu tư theo hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao); miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế thu nhập cá nhân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Nghị định số 07/2024/NĐ-CP hướng dẫn bầu, tuyển dụng, sử dụng, quản lý cán bộ, công chức làm việc tại xã, thị trấn và cán bộ phường của Thành phố Hồ Chí Minh, và hàng chục văn bản mới đang ở chế độ “Dự thảo”.

Thứ tư, chưa có cơ chế phối hợp giữa Thành phố Hồ Chí Minh và các bộ, ngành Trung ương, nhất là phối hợp giải quyết khó khăn, vướng mắc trong triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15. Vì vậy, các kiến nghị, khó khăn của Thành phố Hồ Chí Minh đều báo cáo trực tiếp cho Thủ tướng. 

Bản chất là việc vượt cấp, lẽ ra Thành phố và các bộ, ngành nên cùng nhau xây dựng các cơ chế giải quyết khó khăn phát sinh liên quan đến lĩnh vực của mình và nếu có những phát sinh không nằm trong thẩm quyền của cả hai thì mới trình Thủ tướng quyết định, nhưng hiện nay, mọi khó khăn mà Thành phố gặp phải đều được gửi đến Thủ tướng và sau đó Thủ tướng lại yêu cầu các ban, bộ, ngành giải quyết.

Có thể thấy, việc giải quyết công việc như hiện tại dẫn đến chồng chéo trong thẩm quyền, lãng phí thời gian, công sức của các cơ quan liên quan. Bên cạnh đó, việc thành lập Ban Chỉ đạo 850 với các thành viên chỉ đạo là đại diện các bộ, ban, ngành cho thấy rõ mục đích của Thủ tướng chính phủ là tạo ra tổ chức liên ngành giúp Thủ tướng hỗ trợ tháo gỡ cho Thành phố các khó khăn, nhưng nếu tiếp tục như hiện tại thì về lâu dài, vai trò của thành viên Ban Chỉ đạo 850 sẽ bị lu mờ và không còn ảnh hưởng.

Thứ năm, Nghị quyết số 98/2023/QH15 quy định Thành phố Hồ Chí Minh có thể sử dụng ngân sách Thành phố để thực hiện dự án, công trình giao thông đường bộ có tính chất liên vùng là khá hay nhưng chưa đủ. 

Nếu chỉ dừng lại ở cơ chế này sẽ khó tạo ra các đột phá lớn trong phát triển hạ tầng giao thông liên vùng nói chung và vùng Đông Nam Bộ nói riêng, do Thành phố còn nhiều công trình, dự án cần ưu tiên ngân sách đầu tư của Thành phố. 

Do vậy, để phát triển giao thông liên vùng cần phải có cơ chế đột phá, đặc thù về thể chế liên kết vùng.

III. QUYẾT TÂM TẠO BƯỚC CHUYỂN MẠNH MẼ, THAY ĐỔI DIỆN MẠO, TẦM VÓC CỦA THÀNH PHỐ

Khởi động, tăng tốc thực hiện Nghị quyết

Ngày 19-9-2023, tại Kỳ họp thứ 11 Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Nên - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh - ví von Nghị quyết số 98/2023/QH15 như một con tàu mang số hiệu 98 và nhấn mạnh: “thời gian qua chỉ mới khởi động, nay mọi phần việc đã sẵn sàng, con tàu đã “chất đầy hàng” và sẵn sàng tăng tốc. Chúng ta ở trên con tàu cũ, những nhân viên cũ nhưng với tâm thế, khí thế mới. Con tàu đã được thay hộp số mới, động cơ mới, đường ray cũng thông thoáng hơn trước để vừa tăng tốc vừa vượt chướng ngại vật và chúng ta đang nỗ lực tiến về phía trước để hoàn thành trọng trách được giao trong vai trò đầu tàu, tiên phong của cả nước”.

Để Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội nhanh chóng đi vào cuộc sống, Đảng bộ, Chính quyền, nhân dân Thành phố cần bám sát định hướng chung:

Thứ nhất, duy trì hoạt động của Ban Chỉ đạo 1519 của Ban Thường vụ Thành ủy; tiếp tục củng cố các tổ công tác và Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15; xác định rõ công việc và quản lý tiến độ thực hiện, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương triển khai công việc và xử lý các vấn đề phát sinh.

Thứ hai, tiếp tục triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, tạo bước chuyển có tính đột phá trong huy động sức mạnh tổng hợp, khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, vị trí chiến lược. Có giải pháp hiệu quả để phát triển đồng bộ các thị trường lành mạnh, hiệu quả, bền vững và hội nhập, nhất là thị trường bất động sản và nhà ở xã hội.

Thứ ba, thu hút đầu tư tập trung các ngành công nghiệp ưu tiên phát triển như: điện tử, vi mạch bán dẫn, công nghệ sinh học và công nghệ hàng không dân dụng. Hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài được thực hiện có chọn lọc, phục vụ mục tiêu hoàn thiện các cụm ngành mạnh, mục tiêu phát triển doanh nghiệp cao trong nước. 

Nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy kinh tế phát triển. Tăng cường công tác xúc tiến, mời gọi đầu tư, hợp tác, khai thác các dự án của ngành văn hóa và thể thao, giáo dục, y tế... Hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi về môi trường đầu tư, kinh doanh cho các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Thứ tư, tiếp tục nghiên cứu, vận dụng Nghị quyết số 98/2023/QH15 nhằm giải quyết những khó khăn, vướng mắc, những “điểm nghẽn” của các ngành, lĩnh vực trong thực tiễn, nhất là huy động các nguồn lực để đầu tư phát triển ngành, lĩnh vực.

Từng bước phát huy tối đa hiệu quả của Nghị quyết

Trong thời gian tới, để thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 98/2023/QH15, Hội đồng nhân dân Thành phố sẽ tiếp tục cùng đồng hành với Ủy ban nhân Thành phố trong việc phối hợp với các ban, bộ, ngành có liên quan đẩy nhanh công tác tham mưu ban hành nghị định của Chính phủ và các thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 nhằm sớm cụ thể hóa các cơ chế, chính sách mà Quốc hội giao cho Chính phủ, bộ, ngành quy định. Trong đó, đã trình Chính phủ để ban hành Nghị định về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực cho Thành phố Hồ Chí Minh.

Đồng thời, đẩy nhanh công tác tham mưu, trình Hội đồng nhân dân Thành phố, Ủy ban nhân dân Thành phố xem xét, quyết định các nội dung cụ thể hóa Nghị quyết số 98/2023/QH15 thuộc nhiệm vụ và thẩm quyền của Thành phố. 

Tập trung các giải pháp thực hiện các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân Thành phố để thực hiện thành công các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã dành cho Thành phố Hồ Chí Minh để Nghị quyết số 98/2023/QH15 phát huy được hiệu quả, tạo sự đồng thuận của người dân, hạn chế những vấn đề tiêu cực, bảo đảm quyền lợi của người dân, đồng thời phát huy quyền giám sát của nhân dân.

Cùng các cơ quan Trung ương và địa phương tiếp tục thực hiện vai trò giám sát để cùng Ủy ban nhân dân Thành phố rà soát trong quá trình triển khai, thực hiện nhằm kịp thời báo cáo Trung ương về những khó khăn, vướng mắc để kịp thời điều chỉnh nhằm phát huy tối đa hiệu quả của Nghị quyết.

Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục thực hiện đề án “Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện thực hiện chính quyền đô thị nhiệm kỳ 2021 - 2026”; tập trung các nội dung giám sát theo chương trình công tác năm 2023 của Hội đồng nhân dân Thành phố đã đề ra. 

Trong đó, cùng với Thành phố, Thường trực Hội đồng nhân dân Thành phố cũng tập trung các hoạt động giám sát, khảo sát liên quan đến đầu tư công nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư công và công tác giải ngân vốn đầu tư công tại các công trình, dự án trọng điểm trên địa bàn Thành phố theo Thông báo số 1239-TB/TU, ngày 14-4-2023, của Ban Thường vụ Thành ủy.

Thường trực Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, giám sát việc giải quyết các kiến nghị của cử tri, đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân bằng nhiều kênh thông tin, phát huy hiệu quả quy chế phối hợp với các đơn vị. 

Kết quả là, các phiên chất vấn, trả lời chất vấn đã có nhiều nội dung tồn tại được giải quyết và đi vào chiều sâu của vấn đề, bảo đảm quyền và lợi ích thiết thực cho người dân.

Từng bước nâng cao chất lượng việc tương tác với cử tri trên các trang thông tin của Hội đồng nhân dân Thành phố. Chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời”, “Đối thoại cùng Chính quyền Thành phố”, “Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đồng hành cùng cử tri” từng bước trở thành chương trình chính luận, đối thoại quen thuộc được người dân Thành phố đón xem, đánh giá cao. 

Các chương trình này tiếp tục là một trong những kênh quan trọng để Thường trực Hội đồng nhân dân Thành phố tiếp nhận, lắng nghe ý kiến cử tri và thông tin đến Ủy ban nhân dân Thành phố những kiến nghị cần quan tâm tập trung và đề nghị đôn đốc các cơ quan chức năng giải quyết các kiến nghị của công dân, cử tri...

Tại kỳ họp thường lệ cuối năm 2023, Hội đồng nhân dân Thành phố đã thống nhất chủ đề năm 2024 là “Quyết tâm thực hiện hiệu quả chuyển đổi số và Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội”. 

Đây cũng là nội dung để thực hiện giám sát chuyên đề năm 2024. Thường trực Hội đồng nhân dân Thành phố tin tưởng rằng, với sự đồng lòng, quyết tâm của cả hệ thống chính trị với tinh thần “trách nhiệm và hành động” sẽ cụ thể hóa đầy đủ các nội dung của Nghị quyết số 98/2023/QH15 thuộc thẩm quyền, tạo được bước chuyển mạnh mẽ làm thay đổi diện mạo, tầm vóc của Thành phố để đóng góp nhiều hơn cho cả nước.

Đoàn kết, đồng lòng thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm

Để thực hiện hiệu quả các định hướng trên, nhất là thực hiện thắng lợi chủ đề năm 2024 là “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, quyết tâm thực hiện hiệu quả chuyển đổi số và Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội”, Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân Thành phố đoàn kết, đồng lòng thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tập trung hoàn thành các nhiệm vụ theo Thông báo số 506/TB-VPCP, ngày 6-12-2023, của Văn phòng Chính phủ, “Kết luận Hội nghị lần thứ nhất Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”; trong đó, phân công cá nhân, đơn vị cụ thể đôn đốc, phối hợp các bộ, ngành Trung ương hoàn thiện trình Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai Nghị quyết số 98/2023/QH15.

Hai là, Ban Chỉ đạo 1519 của Ban Thường vụ Thành ủy khẩn trương ban hành quy chế làm việc của Ban Chỉ đạo, đề xuất phân công từng đồng chí thành viên Ban Chỉ đạo trực tiếp theo dõi, chỉ đạo triển khai từng nội dung cụ thể quy định tại Nghị quyết số 98/2023/QH15 và Thông báo số 506/TB-VPCP; trong đó ưu tiên Đề án Trung tâm Tài chính quốc tế tại Thành phố Hồ Chí Minh; Chính sách phát triển Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ; Dự án Đầu tư xây dựng đường cao tốc Thành phố

Hồ Chí Minh - Mộc Bài; Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2035 và bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 cho Đề án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1.

Ba là, khẩn trương hoàn thành các nội dung trình Hội đồng nhân dân Thành phố và nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân Thành phố. Đôn đốc, kiểm tra, giám sát các đơn vị triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù đã được Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành, bảo đảm cụ thể hóa các nội dung đi vào cuộc sống, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Bốn là, tiếp tục triển khai công tác truyền thông Nghị quyết số 98/2023/QH15, Chỉ thị số 27-CT/TU, ngày 8-7-2023, của Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, “Về lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh” đến các cơ quan, đơn vị thuộc Thành phố theo hướng đi sâu vào từng cơ chế, chính sách cụ thể để người dân và cộng đồng doanh nghiệp dễ nắm bắt, giám sát và thụ hưởng./.

BẠCH MAI - ĐỨC TẤN (thực hiện)

[1] Quyết định số 850/QĐ-TTg, ngày 15-7-2023, của Thủ tướng Chính phủ, “Về việc thành lập Ban Chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.

[2] Quyết định số 1519-QĐ/TU, ngày 17-8-2023, của Ban Thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, “Thành lập Ban Chỉ đạo, Ban Điều hành và Tổ giúp việc triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh”.