Lợi ích rõ ràng

Những đổi mới dựa trên AI trong báo chí đang xác định lại tính hiệu quả và phạm vi thông tin, cũng như đặt ra các tiêu chuẩn mới về sự thật và sự can dự trong lĩnh vực truyền thông. Thực tế cho thấy đang có vô số cách để AI góp phần vào sự phát triển của báo chí, từ đưa tin tự động, phân tích dữ liệu theo thời gian thực đến phổ biến nội dung thông tin được cá nhân hóa và nhiều hơn thế nữa. Những điều này cho thấy tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của AI trong việc định hình tương lai của tin tức.

Có thể thấy rất rõ điều đó, khi rất nhiều tập đoàn truyền thông lớn đã sử dụng rất những công cụ AI trong hoạt động của mình. Chẳng hạn như hãng tin AP (Mỹ) đã áp dụng công cụ Wordsmith của Automated Insights để tự động tạo nội dung, trong nỗ lực xử lý tin tức hằng ngày và nặng về dữ liệu, với những thông tin nhanh chóng, chính xác về kết quả thể thao, báo cáo tài chính và các chủ đề dựa trên dữ liệu khác. Từ đó, cho phép các nhà báo - con người thật - tập trung vào những thông tin phức tạp hơn đòi hỏi phải tác nghiệp sâu hơn.

Không chỉ có vậy, những công cụ như thuật toán học máy có thể phân tích hàng terabyte hồ sơ công khai, tài liệu tài chính và dữ liệu khác mà không phương pháp thủ công nào thay thế được. Hãng tin Reuters (Anh) đã sử dụng AI để sàng lọc khối lượng lớn tài liệu nhằm phát hiện ra các hành vi thao túng thị trường và vi phạm quy định. 

Trong thời đại thông tin quá tải ngày nay, AI càng đóng vai trò quan trọng hơn trong việc thu thập và tổng hợp tin tức bằng cách lọc và làm nổi bật thông tin liên quan. Quá trình này bảo đảm rằng các nhà báo có thể theo kịp những diễn biến quan trọng mà không cần phải giám sát thủ công liên tục nhiều kênh, từ đó nâng cao hiệu quả. Tờ New York Times đã sử dụng AI để đưa ra các đề xuất tin tức được cá nhân hóa, một chiến lược đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy lượng đăng ký (subcriber).

Bên cạnh đó, AI cũng có vô số cách thức khác để giúp phổ biến tin tức đến người đọc, thông qua những công cụ như kiểm chứng (fact-check) để duy trì độ tin cậy và tính toàn vẹn của nội dung báo chí trong một thời đại được đặc trưng bởi sự phổ biến thông tin và thông tin sai lệch nhanh chóng hiện nay. 

Nhờ đó, các nhà báo có thể duy trì các tiêu chuẩn cao về độ chính xác của thông tin, điều này rất quan trọng đối với niềm tin của công chúng. AI cũng có thể giúp phân tích tình cảm của độc giả thông qua phân tích dữ liệu từ mạng xã hội, diễn đàn và phần bình luận. Bằng cách hiểu được xu hướng tình cảm, các nhà báo có thể khai thác thông tin theo hướng không chỉ kịp thời mà còn cộng hưởng sâu sắc với cảm xúc hiện tại của công chúng, nâng cao sự tương tác và tham gia của độc giả.

Định hình tương lai

Có thể khẳng định, sự thu hút của người đọc sẽ là một trong những động lực quan trọng nhất nhằm định hình hệ sinh thái thông tin do AI làm trung gian, và nói rộng ra là vị trí của báo chí và truyền thông trong đó. Những ví dụ gần đây về blockchain/Web3, “Metaverse”, loa thông minh vận hành bằng giọng nói và thực tế ảo tăng cường đều cho thấy rằng các hãng công nghệ và giới đầu tư công nghệ hiện nay đều ủng hộ những bên tham gia mới, có thể đầu tư tới hàng tỷ USD vào những công nghệ mới được cho có thể làm biến đổi cả ngành báo chí.

Theo các chuyên gia, để đánh giá về ý nghĩa của AI tạo sinh với báo chí, điều thực sự quan trọng là phải nhận ra 2 điều. Trước hết, cần phải khẳng định việc người đọc nhìn thấy rất nhiều nội dung “tào lao” trên mạng Internet không đồng nghĩa với việc họ đánh giá cao hơn nội dung của báo chí. 

Thứ hai, việc người đọc lo ngại về nhược điểm của thứ gì đó không đồng nghĩa họ sẽ không sử dụng nếu những ưu điểm của nó là rõ ràng và hữu hình. Hai vấn đề này đồng nghĩa ngay cả khi “khoảng cách lòng tin” giữa tin tức báo chí và tin tức trôi nổi trên các nền tảng hiện nay cũng tái hiện với tin tức báo chí và AI phái sinh, không nhất thiết sẽ giúp báo chí có thêm sự bảo hộ trước những thách thức mới.

Không phải tất cả các bên tận dụng AI đều hưởng lợi. Sự can dự của người đọc với báo chí phần nào sẽ được thúc đẩy bởi việc liệu người ta có nhận thấy những ưu thế của AI tạo sinh riêng biệt (như ChatGPT) và các nền tảng AI tạo sinh mới đặt riêng (như GPT Store) là hữu ích hay không, hay việc tích hợp AI tạo sinh vào những sản phẩm đã được sử dụng rộng rãi. 

Theo không ít nhà phân tích, dường như, trong ngắn hạn, AI tạo sinh sẽ không gây ra bất kỳ tác động biến đổi quá lớn nào. Tuy nhiên, bất kỳ sự phát triển bùng nổ nào cũng sẽ để lại điều gì đó phía sau, chẳng hạn như với làn sóng dot.com, khi các khoản đầu tư dài hạn tiếp diễn, công nghệ tiếp tục hoàn thiện và mức độ thu hút của người dùng tăng lên, với những ý tưởng và hiểu biết mới, tác động của AI thực sự với báo chí sẽ rất sâu sắc.

Thách thức không nhỏ

Ngoài vấn đề làm thế nào để tăng cường ứng dụng AI, báo chí đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Trước hết, cần xác định, từ điểm nhìn của công chúng, điều gì khiến báo chí trở nên khác biệt với tất tật những nguồn cung nội dung và thông tin vốn dĩ đã rất dồi dào nay lại đang được tăng cường nhờ AI tạo sinh. 

Thứ hai, cần xem xét liệu AI tạo sinh có phải là một cơ hội khác để cơ quan báo chí tham gia một hệ sinh thái thông tin ngày càng được cá nhân hóa, trong khi phương tiện truyền thông tin tức của họ lại chủ yếu phục vụ theo kiểu chung chung, một chiều và thường tương đối không mang tính cá nhân hay không.

Không thách thức nào ở trên là mới. AI chỉ làm trầm trọng thêm bản chất tồn tại của chúng. Điều quan trọng cần phải rõ ràng là sự sụt giảm doanh thu thương mại và mức độ phù hợp với xã hội của hầu hết các tòa soạn sẽ chỉ được đẩy nhanh hơn nữa với AI tạo sinh. Những mô hình quản lý truyền thống vốn đã suy giảm và việc sử dụng AI như một cách khác để giảm chi phí cũng không thể khắc phục được sự suy giảm đó.

Thế nhưng, AI vẫn có thể hữu ích cho những tòa soạn có năng lực và sẵn lòng xác định và mở rộng những điều khiến họ khác biệt. AI, giống như các công nghệ số khác, có thể giúp các nhà báo tác nghiệp tốt hơn và có thể giúp các tòa soạn mang đến cho người đọc nhiều trải nghiệm lý thú hơn. 

Về dài hạn, ở điểm giao thoa giữa khát vọng của báo chí là tìm kiếm sự thật và đưa tin về nó, công cụ tác nghiệp và công nghệ hỗ trợ không ngừng phát triển chắc chắn sẽ giúp các nhà báo đạt được mục đích của mình và giúp người đọc gắn kết hơn với báo chí, vì mong muốn của người đọc báo chí lâu nay vẫn là hiểu được thế giới và những gì xảy ra bên trong./.