Định hướng chiến lược

Có thể nói, ngành AV của Trung Quốc đang tiến gần đến cái mà không ít chuyên gia nhận định là “khoảnh khắc ChatGPT” - tức là một bước ngoặt mà công nghệ đột phá trở nên phổ biến. Trung Quốc hiện là thị trường ô-tô lớn nhất thế giới và là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về xe điện (EV) và AV. Đang có nhiều xe tự hành được thử nghiệm ở Trung Quốc hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. 

Theo Hiệp hội Kỹ sư ô-tô Trung Quốc, dự kiến đến năm 2030 sẽ có 1/5 số xe mới bán tại Trung Quốc hoàn toàn không có người lái và 70% được trang bị công nghệ hỗ trợ lái hiện đại.

Trung Quốc hiện dẫn đầu thế giới về hệ thống hỗ trợ người lái hiện đại (ADAS) và đi đầu trong việc triển khai robotaxi - xe tự hành hoạt động không cần người điều khiển. Hơn một nửa số xe được bán tại Trung Quốc đã được trang bị hệ thống cấp độ 2, có thể tự lái và phanh trong một số điều kiện nhất định. 

Tại Trung Quốc, hiện đã có 5 công ty vận hành 2.300 robotaxi tại 30 thành phố, trong khi tại Mỹ, Waymo - hãng thu phí duy nhất, chỉ đang vận hành hơn 700 xe như thế ở 5 thành phố.

Có thể nói, cốt lõi của sự thành công trong ngành AV ở Trung Quốc nằm ở sự hậu thuẫn mạnh mẽ và định hướng rõ ràng của chính phủ trung ương. Nhìn nhận tiềm năng rất lớn của xe tự hành trong việc “cách mạng hóa” giao thông, cải thiện an toàn và giảm lượng khí thải carbon, Chính phủ Trung Quốc đã kiên định đưa phát triển AV vào các mục tiêu chiến lược quốc gia. 

Sáng kiến “Made in China 2025” đã xác định xe thông minh là một lĩnh vực ưu tiên, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và dẫn đầu trong các giải pháp di động thế hệ tiếp theo.

Các chính quyền địa phương cũng đóng một vai trò then chốt. Những thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Thâm Quyến đang cạnh tranh để thiết lập các khu vực thí điểm, cung cấp trợ cấp nghiên cứu và phát triển (R&D), cấp phép nhanh và các kiểu quan hệ đối tác để thúc đẩy sự phát triển của ngành. 

Chẳng hạn Khu thử nghiệm lái xe tự động cấp độ cao ở Bắc Kinh có tới 100km2 đường được trang bị cơ sở hạ tầng thông minh, như hệ thống giao tiếp giữa xe và mọi thứ (V2X), tín hiệu giao thông thông minh và kết nối mạng 5G. Điều này cho phép trao đổi dữ liệu thời gian thực giữa xe và môi trường, tạo ra một bãi thử an toàn và hiệu quả.

Những ưu thế lớn

Lĩnh vực R&D trong xe tự hành đã được Chính phủ Trung Quốc tập trung đầu tư rất lớn thời gian qua. Theo công ty chuyên về tư vấn quản lý của Mỹ McKinsey, đến năm 2023, Trung Quốc đã thu hút hơn 10 tỷ USD đầu tư cho ngành này. Số tiền đó được phân bổ cho cả công ty lớn và startup. 

Bên cạnh đó, các trường đại học và viện nghiên cứu Trung Quốc cũng tập trung đào tạo một thế hệ kỹ sư và nhà khoa học mới chuyên ngành công nghệ AV. Chính phủ trung ương đã hỗ trợ hoạt động này bằng nguồn ngân sách giáo dục và các dự án hợp tác giữa trường và ngành.

Việc Trung Quốc đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại cũng mang lại lợi thế lớn khi triển khai AV. Không như ô-tô truyền thống, xe tự hành cần được tích hợp trong một môi trường kết nối số, từ viễn thông tốc độ cao, tín hiệu giao thông thông minh đến các trạm sạc. 

Theo đó, nhiều thành phố và tuyến đường mới ở Trung Quốc đang được thiết kế với công nghệ thông minh. Sự phổ biến rộng rãi của mạng 5G, cảm biến và hệ thống quản lý giao thông thông minh tạo nên một hệ sinh thái nơi xe AV có thể hoạt động hiệu quả. Cơ chế quản trị tập trung ở Trung Quốc cũng cho phép triển khai cơ sở hạ tầng và quy định nhanh hơn.

Được hỗ trợ bởi cơ sở hạ tầng số mạnh, các công ty công nghệ Trung Quốc cũng có thể thâm nhập vào thị trường AV dễ dàng hơn, tích hợp sâu hơn vào cuộc sống số của người tiêu dùng. Không tập đoàn công nghệ nào của Mỹ ngoài Google từng mạo hiểm tham gia sản xuất ô-tô, trong khi nhiều công ty công nghệ Trung Quốc, từ Baidui, Alibaba đến Huawei, đã biến tính di động trở thành trụ cột chính trong hoạt động kinh doanh của mình. 

Huawei cung cấp phần mềm tự lái và khoang lái thông minh; Alibaba hợp tác với XPeng để xây dựng trung tâm dữ liệu lưu trữ dữ liệu lái xe; Xiaomi đã ra mắt mẫu xe đầu tiên của mình, SU7, vào năm 2024.

Tiềm năng của AV là rất lớn, đặc biệt ở những thành phố đông dân cư đang bị ảnh hưởng bởi tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm. Robotaxi và xe giao hàng tự hành không chỉ được coi là phát minh công nghệ mới mà còn là giải pháp thiết thực cho những vấn đề đô thị hiện tại. 

Có thể thấy được AV tạo ra giá trị kinh tế lớn nhất, không phải thông qua việc sở hữu và sử dụng cá nhân, mà là mô hình đội xe - từ đặt xe, giao hàng và logistics, với hiệu năng và hiệu suất lớn hơn nhiều, đặc biệt trong môi trường thị trường thương mại điện tử ngày càng phát triển.

Ý nghĩa toàn cầu

Sự nổi lên của lĩnh vực AV tại Trung Quốc đặc biệt tác động đến ngành công nghiệp ô-tô và công nghệ toàn cầu. Trước hết, nó thách thức vị trí thống trị của các nước sản xuất ô-tô truyền thống như Đức, Nhật Bản và Mỹ, không chỉ về giá mà còn về đổi mới sáng tạo. Lĩnh vực AV cũng đang mở ra những khả năng mới cho xuất khẩu ở Trung Quốc. Khi các hãng xe tự hành nước này hoàn thiện công nghệ và mở rộng quy mô sản xuất, hoàn toàn có khả năng họ sẽ mở rộng ra thị trường quốc tế.

Thực tế cho thấy các hãng xe AV Trung Quốc đã và đang đưa sản phẩm ra nước ngoài, từ Đông Nam Á, châu Âu đến Trung Đông, thông qua quan hệ đối tác với những công ty lớn. Năm 2024, WeRide đã hợp tác với Uber để quảng bá sản phẩm tại Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) - dịch vụ robotaxi không người lái đầu tiên ở Trung Đông. 

Tháng 7 năm nay, WeRide cũng ra mắt đội xe robotbus ở Singapore. Apollo Go của Baidu đã triển khai robotaxi tại Dubai và Abu Dhabi (UAE), và có kế hoạch mở rộng sang các thị trường khác.

Vị thế dẫn đầu về AV của Trung Quốc dự kiến sẽ tác động đến các tiêu chuẩn và quy định toàn cầu liên quan. Như những gì đã xảy ra trong lĩnh vực như xe điện và cơ sở hạ tầng viễn thông, Trung Quốc có thể định hình những giao thức kỹ thuật và quy chuẩn an toàn cho xe tự hành, mang lại cho nước này đòn bẩy địa - chính trị và kinh tế đáng kể.

Có thể thấy được sự thành công trong lĩnh vực AV của Trung Quốc là kết quả của sự kết hợp hài hòa giữa chính sách chính phủ, sự đầu tư mạnh, cơ sở hạ tầng hiện đại và sự sẵn sàng tiếp nhận của thị trường. Khi Trung Quốc tiếp tục mở rộng giới hạn về khả năng di chuyển, vị thế dẫn đầu của nước này trong công nghệ AV sẽ không chỉ vững chắc mà còn phát triển lớn. 

Dù vẫn còn khả năng cạnh tranh, nhưng các nước khác sẽ cần phải nỗ lực để bắt kịp tốc độ và sự gắn kết chiến lược của Trung Quốc nếu muốn giành lại vị thế dẫn đầu trong ngành công nghiệp đang chuyển đổi mạnh mẽ này./.