Vụ tai nạn máy bay khiến 10 người thiệt mạng bao gồm phần lớn là các chiến binh và chỉ huy kỳ cựu của Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner, trong đó có Yevgeny Prigozhin, là tổn thất lớn của tổ chức này trong bối cảnh Wagner đang chuẩn bị thực hiện sứ mệnh mới ở châu Phi.
Theo hãng thông tấn Nga TASS và báo Russia Today, ngày 23-8-2023, chiếc máy bay Embraer Legacy mang số hiệu RA-02795 thuộc sở hữu của Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner sau khi khởi hành từ Thủ đô Moscow bay đến St. Petersburg được 30 phút đã gặp sự cố trên không và rơi xuống gần làng Kuzhenkino, thuộc vùng Tver, phía Tây Bắc nước Nga. Phân tích hình ảnh từ một số video được đăng tải trên mạng Internet có thể thấy, chiếc máy bay Embraer Legacy bị gãy một phần cánh và bốc cháy dữ dội trên không trước khi rơi xuống đất.
Cơ quan vận tải hàng không Liên bang Nga công bố danh sách 10 người thiệt mạng trong vụ tai nạn của máy bay Embraer Legacy-135. Trong số đó có Yevgeny Prigozhin và cộng sự đắc lực của ông là Dmitry Utkin - một người rất đam mê âm nhạc của nhà soạn nhạc cổ điển người Đức Wagner và lấy tên nhà soạn nhạc này đặt cho tập đoàn quân sự tư nhân do ông và các đồng nghiệp sáng lập. Dmitry Utkin là chiến binh từng tham gia cuộc chiến tranh chống khủng bố ở Chechnya trong những năm 90 của thế kỷ XX và chiến dịch chống khủng bố của Nga ở Syria. Ngoài 2 con người “huyền thoại” này của Wagner là 8 người khác, gồm: các chiến binh dạn dày kinh nghiệm trận mạc Sergey Propustin, Yevgeny Makaryan, Nikolay Matuseev và Alexander Totmin; Valery Chekalov - nhân viên hậu cần; Alexei Levshin - cơ trưởng máy bay, Rustam Karimov - phi công và Kristina Raspopova - nữ tiếp viên hàng không và là người tổ chức chuyến bay định mệnh này.
Ngày 25-8-2023, Ủy ban Điều tra của Liên bang Nga thông báo đã tìm thấy chiếc hộp đen của máy bay Embraer Legacy và đã khởi động cuộc điều tra để thu giữ toàn bộ hồ sơ về chuyến bay này, trong đó có các vật dụng và tài liệu quan trọng để làm rõ tất cả các tình huống của vụ tai nạn. Ủy ban Điều tra của Nga cho biết, sẽ tiến hành đánh giá cẩn trọng tất cả những gì đã xảy ra. Việc phân tích hộp đen sẽ cho biết điều gì đã xảy ra ở 30 giây cuối cùng trước khi máy bay lao thẳng xuống đất, bởi hộp đen là thiết bị lưu giữ toàn bộ thông tin về máy bay, bao gồm máy ghi dữ liệu chuyến bay (FDR) và máy ghi âm buồng lái (CDR) ghi âm thanh trong buồng lái. Còn FDR ghi lại các điều kiện vận hành của chuyến bay như độ cao và hướng nay. Đồng thời, Ủy ban Điều tra sẽ phân tích ADN thi thể nạn nhân để trả lời câu hỏi, liệu Yevgeny Prigozhin có trong danh sách 10 người tử nạn hay không.
Nga không liên quan tới vụ tai nạn của máy bay Embraer Legacy
Trong bối cảnh ở phương Tây lan truyền thông tin suy đoán rằng Điện Kremlin có dính líu đến vụ tai nạn máy bay khiến Yevgeny Prigozhin - người sáng lập Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner - thiệt mạng, người phát ngôn của Tổng thống Nga V. Putin khẳng định rằng những thông tin đó là “hoàn toàn dối trá”. Ông Dmitry Peskov nói với giới truyền thông: “giờ đây tất nhiên có rất nhiều suy đoán về vụ tai nạn máy bay này và cái chết bi thảm của các hành khách, bao gồm cả Yevgeny Prigozhin. Trong đó ở phương Tây lan truyền những suy đoán này từ góc độ nào đó. Dĩ nhiên, tất cả những thông tin đó đều là dối trá. Khi đề cập đến sự kiện này cần phải dựa trên chứng cứ xác thực và chỉ có quá trình điều tra mới cho biết thêm thông tin”.
Ngày 24-8-2023, phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Nga V. Putin gửi lời chia buồn tới gia đình những người thiệt mạng trong vụ tai nạn máy bay. Tổng thống V. Putin cho biết, ông từng quen biết Yevgeny Prigozhin từ những năm 90 của thế kỷ XX và nhận định: “Yevgeny Prigozhin từng mắc phải những sai lầm nghiêm trọng, nhưng cũng đã nỗ lực để gặt hái nhiều thành tựu đáng ghi nhận không chỉ riêng cho cá nhân ông ấy mà còn cho cả sự nghiệp chung của chúng ta. Yevgeny Prigozhin đạt được nhiều thành tựu không chỉ ở Nga mà cả ở châu Phi trong lĩnh vực khai thác dầu khí, kim loại quý và đá quý. Yevgeny Prigozhin hình như vừa trở về từ châu Phi và đã có cuộc gặp với một số quan chức Nga”. Theo Tổng thống Nga V. Putin, cần có thêm thời gian để điều tra chi tiết về vụ tai nạn này.Vụ tai nạn máy bay ảnh hưởng tới sứ mệnh mới của Wagner
Vai trò quan trọng và nổi bật của Wagner trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraina đã bị suy giảm đáng kể sau cuộc bạo loạn vũ trang ngày 24-6-2023. Kể từ sau vụ bạo loạn này, Yevgeny Prigozhin đã và đang nỗ lực giành lại một phần ảnh hưởng mà Wagner từng có được trong hoạt động giúp một số nước châu Phi bảo đảm an ninh, đặc biệt là trong cuộc chiến chống khủng bố ở Syria từ năm 2015 đến năm 2017. Dưới sự chỉ huy của Yevgeny Prigozhin, Wagner đã hỗ trợ chính quyền quân sự ở Mali tiến hành các hoạt động chống khủng bố. Chính vì thế, Chính phủ Mali quyết định đề nghị Pháp chấm dứt chiến dịch quân sự kéo dài hầng thập niên ở quốc gia này.
Yevgeny Prigozhin bất ngờ xuất hiện trở lại sau thời gian dài vắng mặt kể từ cuộc bạo loạn vũ trang ngày 24-6-2023 và cho biết đã khẳng định được một vai trò mới và hành động của ông trong vụ bạo loạn vũ trang ngày 24-6-2023 đã được tha thứ. Yevgeny Prigozhin còn cho biết, Wagner đang tuyển dụng thêm lực lượng để hoạt động ở châu Phi, đồng thời mời doanh nghiệp Nga đầu tư ở Cộng hòa Trung Phi thông qua Trung tâm văn hóa Nga Russian House ở Thủ đô Bangui của quốc gia này.
Ngày 27-7-2023, Yevgeny Prigozhin xuất hiện tại Hội nghị thượng đỉnh Nga - châu Phi tại thành phố St. Petersburg và gặp một số quan chức các nước châu Phi bên lề Hội nghị. Sau cuộc đảo chính quân sự ở Niger ngày 26-7-2023, trong thông điệp video phát trên Telegram trong đêm 27-7-2023, Yevgeny Prigozhin cho biết, Wagner không có liên quan gì đến cuộc đảo chính quân sự ở Niger ngày 26-7-2023 nhưng cho biết để ngỏ khả năng các chiến binh Wagner sẽ đến giúp quốc gia Tây Phi tiêu diệt những kẻ khủng bố và ngăn chúng làm hại dân thường. Yevgeny Prigozhin nhận định: “những gì xảy ra ở Niger là cuộc đấu tranh của người dân quốc gia này chống thực dân - những kẻ đã cố áp đặt quy định và điều kiện sống lên người dân và khiến họ mãi mắc kẹt trong tình thế như châu Phi từng rơi vào hàng trăm năm trước. Giờ đây, họ đã giành được độc lập. Phần còn lại phụ thuộc vào công dân Niger và cách quản lý đất nước hiệu quả”.
Trong một đoạn video ngắn phát trên mạng Internet ngày 21-8-2023 có thể được ghi hình ở châu Phi, Yevgeny Prigozhin mang vũ khí và mặc trang phục chiến binh tuyên bố: “Tập đoàn Wagner tiến hành các hoạt động do thám và tìm kiếm, sẽ làm cho nước Nga trở nên vĩ đại hơn trên tất cả các châu lục! Châu Phi thậm chí còn tự do hơn. Công lý và hạnh phúc cho tất cả người dân châu Phi”. Yevgeny Prigozhin còn cho biết, “Wagner đang truy đuổi tổ chức khủng bố mang tên ISIS, Al-Qaeda và những tổ chức cướp bóc khác”. Theo Yevgeny Prigozhin, Wagner đang tuyển dụng “những chiến binh anh hùng thực sự”, đồng thời tiếp tục “hoàn thành các nhiệm vụ đã đặt ra”. Tuy nhiên, Yevgeny Prigozhin không cho biết “những nhiệm vụ đặt ra là gì”. Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko cho biết: “lực lượng chính của Wagner vẫn đang ở trên lãnh thổ nước này. Họ là những người có ý chí sắt đá. Chúng tôi không giữ họ ở đây cho vui. Chúng tôi giữ họ ở đây là có mục đích. Và chúng tôi đã tạo ra một hệ thống trong đó mọi thứ đều được kiểm soát”. Gần đây, hàng trăm chiến binh Wagner từng hiện diện tại căn cứ ở Belarus đã rời khỏi quốc gia này và đến hoạt động ở Tây Phi.
Một nguồn tin ngoại giao quân sự cho biết, để ngăn chặn và phá hoại sự phát triển hợp tác giữa các nước châu Phi và Nga, Cục Tình báo Anh (MI6) đã tập hợp các chiến binh Ukraina đi theo tư tưởng phát xít từng dạn dày kinh nghiệm chiến đấu chống lại quân Nga trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở miền Đông để thành lập một đội biệt kích - phá hoại và trừng phạt chuyên hoạt động ở châu Phi. Nhiệm vụ của đội biệt kích - phá hoại này là sát hại các nhà lãnh đạo châu Phi đang hợp tác với Nga. Biệt đội đầu tiên của MI6 dự kiến sẽ được phái đến châu Phi vào nửa cuối tháng 8-2023 trên một tàu Ukraina xuất phát từ cảng Izmail và hành trình đến thành phố Omdurman của Sudan.
Như vậy, rất có thể, một trong những sứ mệnh mới của Wagner ở châu Phi là làm thất bại kế hoạch của MI6 ở châu lục này. Không phải tự nhiên vô cớ mà Tổng thống Nga V. Putin gọi các chiến binh Wagner là “những chiến binh yêu nước” từng bị lơi dụng trong cuộc bạo loạn vũ trang ngày 24-6-2023./.