Yevgeny Prigozhin - thủ lĩnh nhóm thành viên Wagner_Ảnh: TL

Khái quát diễn biến cuộc bạo loạn do Yevgeny Prigozhin phát động

Đêm ngày 23-6-2023, Yevgeny Prigozhin bất ngờ đưa tin trên kênh truyền thông Telegram tư nhân của Wagner rằng “Bộ Quốc phòng Nga tiến hành một cuộc tấn công nhằm vào lực lượng của Wagner và sát hại nhiều binh sĩ của tổ chức này”. Đồng thời, ông tuyên bố “sẽ trả đũa lãnh đạo Bộ Quốc phòng” để “chấm dứt cái ác” trong giới lãnh đạo quân đội Nga bằng “cuộc diễu binh vì công lý”. Ngay lập tức, Bộ Quốc phòng Nga ra thông báo khẳng định, tin do Y. Prigozhin phát đi về “vụ Bộ quốc phòng Nga tấn công Wagner” là “hành động khiêu khích thông tin” và “hoàn toàn trái với thực tế”.

Bất chấp lời cảnh báo của Bộ Quốc phòng Nga, Y. Prigozhin ra lệnh tập kết lực lượng gồm 2.500 binh sĩ thuộc quyền chỉ huy của y từ chiến trường Ukraina để tiến hành “cuộc diễu binh vì công lý” và tiến thẳng vào thành phố Rostov-on-Don, giành quyền kiểm soát cơ quan quản lý hành chính thành phố này và trụ sở của Quân khu miền Nam đóng tại đây. Sau đó, Y. Prigozhin trực tiếp chỉ huy đoàn xe bọc thép hành tiến về Thủ đô Moscow với lời thề “sẽ tiêu diệt bất kỳ ai cản đường”. Đáng chú ý là lực lượng của Wagner do Y. Prigozhin chỉ huy không gặp phải sự kháng cự nào khi tiến vào Rostov-on-Don, cũng như khi hành quân về Moscow. Tuy nhiên, khi lực lượng của Wagner tiến qua ngoại ô thành phố Voronezh, họ bị trực thăng của Nga tấn công. Trong cuộc đụng độ bất đắc dĩ này, lực lượng không quân của Nga phải chịu một số thiệt hại nhỏ.

Y. Prigozhin đích thân cố gắng thiết lập liên lạc với Văn phòng của Tổng thống Nga, thậm chí với Vladimir Putin, nhưng đều vô hiệu. Trong khi đó, Cục An ninh Liên bang đột kích vào trụ sở của Wagner ở Saint Petersburg và thu giữ nhiều hộp các-tông chứa tiền mặt trị giá 4 tỷ ruble (khoảng 47 triệu USD), một số vàng và súng ngắn. Theo Y. Prigozhin, số tiền này được dùng để trả lương cho nhân viên, bồi thường cho thân nhân của các chiến binh Wagner thiệt mạng và các chi phí khác của công ty. Cục An ninh Liên bang Nga ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về cuộc bạo loạn vũ trang của Y. Prigozhin và những người có liên quan theo Điều 279 Bộ luật Hình sự Liên bang Nga.

Vào 4 giờ sáng ngày 24-6-2023, Tướng Sergei Surovikin - Phó Tổng chỉ huy Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraina, người đóng vai trò liên lạc giữa Wagner và các lực lượng của quân đội Nga tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraina - phát đi lời kêu gọi các chiến binh Wagner “hãy dừng lại”, không tiếp tục tham gia cuộc bạo loạn vũ trang do Y. Prigozhin kích động. Tướng Sergei Surovikin giải thích, kẻ thù của nước Nga chỉ muốn nhìn thấy tình hình chính trị nội bộ rối loạn. Ông kêu gọi: “trước khi quá muộn, các bạn cần tuân theo ý chí và mệnh lệnh của Tổng thống Liên bang Nga. Hãy dừng ngay hành động bạo loạn và đưa xe quay trở lại các căn cứ triển khai thường xuyên. Bộ Quốc phòng Nga ra tuyên bố giải thích rằng một số chiến binh Wagner “đã bị Y. Prigozhin lừa dối và lao vào cuộc phiêu lưu bạo loạn vũ trang tội phạm”. Sau lời kêu gọi này, nhiều chỉ huy của Wagner yêu cầu Bộ Quốc phòng Nga bảo đảm an ninh để họ an toàn trở về nơi đóng quân thường xuyên. Bộ Quốc phòng Nga cam kết sẽ đáp ứng yêu cầu đó. Tổng thống V. Putin tuyên bố cuộc bạo loạn của nhóm lực lượng Wagner là “hành động phản quốc” và cho rằng Y. Prigozhin “đâm sau lưng” tổ quốc Nga, đồng thời tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp cứng rắn nhất để trấn áp cuộc bạo loạn. Chính quyền thành phố Moscow tuyên bố sẵn sàng tiến hành chiến dịch chống khủng bố và áp dụng lênh giới nghiêm.

Ngày 24-6-2023, theo đề nghị của Tổng thống Nga V. Putin, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đóng vai trò trung gian để đàm phán với Y. Prigozhin trong nhiều giờ về giải pháp hòa bình. Tổ chức các cuộc đàm phán giữa Y. Prigozhin với Tổng thống Belarus Lukashenko có Chánh văn phòng Anton Vaino, Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang Nga Nikolai Patrushev và Đại sứ Nga tại Belarus Boris Gryzlov. Kết quả đàm phán là, hai bên đạt được thỏa thuận về kế hoạch chấm dứt cuộc bạo loạn vũ trang. Theo đó, Y. Prigozhin ra lệnh cho các lực lượng nổi loạn không tiến về Moscow và quay trở về căn cứ. Cá nhân Y. Prigozhin cùng một lực lượng Wagner đi cùng được phép tự do di chuyển sang Cộng hòa Belarus. Đồng thời, Cục An ninh Liên bang sẽ hủy vụ án hình sự chống lại Y. Prigozhin và các cá nhân có liên quan tới cuộc bạo loạn vũ trang. Cuối ngày 24-6-2023,

Y. Prigozhin đưa các lực lượng binh biến rút khỏi thành phố Rostov-on-Don. Ngày 27-6-2023, theo quyết định của Tổng thống V. Putin, Cục An ninh Liên bang Nga hủy bỏ lệnh khởi tố vụ án hình sự đối với Y. Prigozhin.

Cách thức của V. Putin hóa giải bạo loạn: “đánh chuột không để vỡ bình hoa”

Theo tin tức tình báo có được, Tổng thống Nga V. Putin biết rõ cuộc bạo loạn vũ trang của Y. Prigozhin và tìm cách hóa giải sao cho không để xảy ra nội chiến. Phân tích lời kêu gọi vào 10 giờ sáng ngày 24-3-2023 của Tổng thống V. Putin có thể thấy rõ quan điểm của ông về cách thức hóa giải cuộc bạo loạn vũ trang do Y. Prigozhin phát động.

Một là, V. Putin khẳng định cuộc bạo loạn vũ trang này là hành động tội ác, phản bội nước Nga của một nhóm thành viên Wagner do Y. Prigozhin cầm đầu.

Hai là, động cơ phản bội của Y. Prigozhin là do tham vọng quyền lực cực đoan của Y. Prigozhin. Ông ta không biết rằng, chiến công của Wagner trong quá khứ cũng như trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraina thuộc về tài chỉ huy của các các cựu sĩ quan quân đội Nga và đại đa số các chỉ huy, các chiến binh sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì nước Nga. Bản thân Y. Prigozhin chỉ là “người quản lý”, không phải là nhà cầm quân tài ba, tự vơ vào mình chiến công của Wagner, từ đó coi thường các chỉ huy cấp cao của Bộ Quốc phòng Nga. Theo Tổng thống V. Putin, chính tham vọng vô độ và lợi ích cá nhân của Y. Prigozhin đã dẫn đến sự phản bội: phản bội đất nước và dân tộc Nga; phản bội sự nghiệp chính nghĩa mà các chiến binh và chỉ huy của tập đoàn Wagner đã sát cánh cùng các đơn vị quân đội Nga chiến đấu và hy sinh; phản bội những người anh hùng đã giải phóng Soledar và Artemovsk, các thành phố và thị trấn của Donbass, đã chiến đấu và hy sinh mạng sống của mình vì sự thống nhất của thế giới Nga. Tên tuổi và niềm vinh quang của họ cũng bị phản bội bởi những kẻ đang cố gắng tổ chức một cuộc bạo loạn, muốn đẩy đất nước đến tình trạng hỗn loạn, “huynh đệ tương tàn” và rút cuộc khiến đất nước thất bại và đầu hàng. Trong bài phát biểu trước các quân nhân và lực lượng an ninh có công dẹp tan cuôc bạo loạn vũ trang của Y. Prigozhin, Tổng thống V. Putin cho biết, Chính phủ Nga là bên tài trợ rất lớn cho Wagner. Nếu không có tài trợ của Chính phủ Nga, chắc chắn Wagner sẽ không thể hoạt động có hiệu quả được.

Ba là, trong đêm 23-6-2023, Tổng thống V. Putin đã gọi điện tới chỉ huy tất cả các đơn vị đang làm nhiệm vụ chiến đấu ở miền Đông Ukraina và Quân khu miền Nam để họ không được nổ súng vào các lực lượng bạo loạn của Wagner, đồng thời tiến hành đàm phán nhằm thuyết phục Y. Prigozhin dừng ngay hành động phản bội để tránh một cuộc nội chiến. Thực hiện chỉ thị của Tổng thống V. Putin, Tướng Sergei Surovikin - Phó Tổng chỉ huy Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraina - đã ra lời kêu gọi Y. Prigozhin dừng ngay hành động bạo loạn. Đồng thời, Tổng thống V. Putin đề nghị Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đóng vai trò trung gian để đàm phán với Y. Prigozhin. Mặt khác, Tổng thống V. Putin ra lệnh điều động các lực lượng vệ binh đặc biệt tinh nhuệ, chuẩn bị thế trận để sẵn sàng dập tắt cuộc bạo loạn một khi đàm phán thất bại. Tổng thống V. Putin tuyên bố: “với tư cách là Tổng thống Nga và Tổng Tư lệnh tối cao, với tư cách là một công dân Nga, tôi sẽ làm mọi cách để bảo vệ đất nước, bảo vệ trật tự Hiến pháp, bảo vệ cuộc sống, an ninh và tự do của công dân. Những kẻ tổ chức và chuẩn bị cuộc bạo loạn vũ trang, những kẻ cầm vũ khí chống lại đồng đội của mình chính là phản bội nước Nga. Họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước các hành động đó. Tôi kêu gọi những ai đang bị lôi kéo vào tội ác này không mắc phải sai lầm chết người, sai lầm bi thảm, có một không hai, mà hãy đưa ra lựa chọn đúng đắn duy nhất là không tham gia các hành vi tội ác”. Rút cuộc, Y. Prigozhin đã nhận ra sai lầm và chấp nhận điều kiện do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đề xuất. Nước Nga tránh được cuộc xung đột “huynh đệ tương tàn” và tiếp tục duy trì mọi hoạt động của chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraina theo kế hoạch đã định.

Trong lời nhắn gửi các công dân Nga ngày 26-6-2023, Tổng thống Nga V. Putin cho biết: “Các bạn (các chiến binh Wagner) vẫn có cơ hội tiếp tục phục vụ nước Nga bằng cách ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng hoặc các cơ quan thực thi pháp luật khác, hoặc trở về với gia đình và người thân của mình. Bất cứ ai muốn, có thể đến Belarus. Lời hứa của tôi sẽ được thực hiện. Tôi xin nhắc lại, sự lựa chọn là của các bạn, nhưng tôi tin chắc rằng đó sẽ là sự lựa chọn của những người lính Nga đã nhận ra sai lầm tai hại của mình. Tôi cảm tạ Tổng thống Belarus Alexander Grigoryevich Lukashenko đã có những nỗ lực và đóng góp của ông vào việc hóa giải tình hình một cách hòa bình”./.