Trong hơn 100 năm qua, bằng hoạt động vận động hành lang (lobby), các tổ chức của người Do Thái có ảnh hưởng lớn tới mức có thể khuynh đảo hệ thống chính trị, kinh tế, an ninh, khoa học - công nghệ, giáo dục và văn hóa của Mỹ để phục vụ Nhà nước Israel. 

Thậm chí, bất kỳ một ứng cử viên tổng thống nào muốn bước vào Nhà Trắng đều nhất thiết phải nhận được sự ủng hộ của cộng đồng người Do Thái ở Mỹ.

Theo văn hóa chính trị Mỹ, lobby là một loại hình hoạt động để tạo lập ảnh hưởng và được luật pháp công nhận, bảo vệ, đồng thời được coi là “hành vi đạo đức”. Hiện nay, tập hợp các tổ chức của người Do Thái hoạt động lobby được gọi là Hiệp hội nghề nghiệp quan hệ với các cơ quan quyền lực của nhà nước Mỹ, bao gồm rất nhiều tổ chức và cá nhân có ảnh hưởng đến Quốc hội, tổng thống, các cơ quan và tổ chức nghiên cứu, tòa án, các phương tiện thông tin đại chúng, các tổ chức tôn giáo và dư luận xã hội Mỹ. 

Tính đến thời điểm này, ở Mỹ có hàng trăm tổ chức của người Do Thái chuyên hoạt động lobby để vận động các quan chức chính phủ trong quá trình hoạch định chính sách đối nội và đối ngoại nhằm thúc đẩy lợi ích của Israel.

Trong số hàng trăm tổ chức lobby của người Do Thái ở Mỹ nổi lên hàng đầu có: Ủy ban quan hệ với công chúng của người Do Thái ở Mỹ (AIPAC); Ủy ban vận động chính trị ủng hộ Israel (PACS); Hiệp hội chủ tịch đoàn các tổ chức của người Do Thái ở Mỹ (COP); Quỹ giáo dục của Israel ở Mỹ (AIEF); Viện nghiên cứu chính sách Trung Đông (WINEP); Tổ chức quốc tế hữu nghị giữa người theo Đạo Kito và người Do Thái (IFCJ); Đề án Israel (IP); Tổ chức của những người bạn ủng hộ Lực lượng phòng vệ Israel (FIDF); Tổ chức Zionit của phụ nữ Mỹ (WZOA); Đài tiếng nói Hoa Kỳ ở Israel (AVI); Hãng thông tấn Israel (JAI); Tổ chức những người Mỹ ủng hộ đảng Likud (AFL); Liên doanh Mỹ và Israel (AICE); Quỹ các liên minh của Israel (IAF); Tổ chức liên kết Mỹ và Israel (AI); Trung tâm chính trị của người Do Thái (AJPC); Trung tâm tin tức và chính sách xã hội (HSC) chuẩn bị nội dung cho các ấn phẩm thông tin đại chúng để công bố trên các ấn phẩm của Mỹ nhằm bảo vệ lợi ích của người Israel như US Today, New York Daily News, Fox News, The Hill, The Washington Times, Wall Street Journal; Quỹ quốc gia của người Do Thái (JNF); Tổ chức Zionit của Mỹ (ZOA) - tổ chức phục quốc lâu đời nhất của người Do Thái được thành lập vào năm 1887, cũng là tổ chức ủng hộ Israel lâu đời nhất ở Mỹ; Ủy ban người Do Thái ở Mỹ (AJC); Đại hội của người Do Thái toàn thế giới (WJC); Liên minh người Do Thái trong Đảng Cộng hòa (RJC); Hội đồng quốc gia các thành viên của Đảng Dân chủ (NJDC); Hội đồng Israel - Mỹ (IAC)...

Hoạt động lobby của các tổ chức của người Do Thái ở Mỹ tuy rất mạnh, nhưng cũng chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm” được gọi là “Phong trào phục quốc của người Do Thái” hoặc “Zionism chính trị” - một phong trào quốc tế hình thành từ cuối thể kỷ XIX nhằm mục đích thành lập Nhà nước Israel. Ngay từ khi mới hình thành, Zionism chính trị nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của Mỹ. 

Tổ chức Zionism chính trị đầu tiên là “Hội đồng đại diện của người Do Thái ở Mỹ” hình thành vào năm 1861, để tiến hành các hoạt động lobby nhằm ngăn cản các nghị sĩ Quốc hội Mỹ đưa ra những điều luật bất lợi đối với người Do Thái. Năm 1870, tổ chức này đã vận động hành lang để Quốc hội Mỹ thông qua nghị quyết lên án Romania phạm tội ác thảm sát người Do Thái.

Theo nhận định của 2 tác giả Russell Warren và Sarah Hayes Trott của chuyên khảo “The Power Peddlers: How Lobbyists Mold America's Foreign Policy” (Tạm dịch: “Những kẻ bán quyền lực: Cách những người vận động hành lang định hình chính sách đối ngoại của Mỹ”), lịch sử hoạt động của phong trào Zionism chính trị ở Mỹ bắt đầu từ giữa thế kỷ XIX. 

Emma Lazarus - người có thơ in trên tượng Nữ thần tự do ở Mỹ - chính là người truyền bá tư tưởng Zionism vào cuối thế kỷ XIX. Phiên bản quốc kỳ đầu tiên của Nhà nước Israel được người Do Thái thiết kế và chế tác ở thành phố Boston (Mỹ) vào năm 1891. 

Năm 1887, Tổng thống Mỹ Grover Cleveland bổ nhiệm một người Do Thái làm Đại sứ Hoa Kỳ ở Thổ Nhĩ Kỳ để hoạch định chủ trương thành lập nhà nước của người Do Thái trên lãnh thổ định cư của người Palestine.

Vào đầu những năm 90 của thế kỷ XIX, các tổ chức truyền bá Zionism đã hình thành ở nhiều thành phổ của Mỹ như New York, Chicago, Baltimore, Milwaukee, Boston, Philadelphia và Cleveland. 

Năm 1898, ở thành phố New York, người Mỹ gốc Do Thái tổ chức đại hội lần đầu tiên của những người theo chủ nghĩa Zionism để thành lập tổ chức mang tên “Liên hiệp những người Mỹ gốc Do Thái”. 

Năm 1918, số người theo chủ nghĩa Zionism ở Mỹ đã lên tới 200.000 và đến năm 1948 đã lên tới 1 triệu.

Ngay từ khi mới thành lập, các tổ chức Zionism chính trị xúc tiến các chương trình truyền bá hệ tư tưởng phục quốc Do Thái trên các phương tiện thông tin đại chúng được xuất bản bằng tiếng Anh, tiếng Hebrew và tiếng Yiddish - 2 thứ tiếng phổ biến của người Do Thái. 

Năm 1923, rất nhiều báo xuất bản bằng tiếng Yiddish ở New York đều có xu hướng truyền bá chủ nghĩa Zionism. Chỉ tính riêng báo Yiddish Dailies có số lượng phát hành tới 535.000 bản. 

Năm 1912, luật sư người Mỹ gốc Do Thái Louis Brandeis ủng hộ Zionism được bổ nhiệm thẩm phán Tòa án tối cao của Hoa Kỳ và trở thành Chủ tịch Ủy ban trung ương của Tổ chức Zionism. Cùng với thẩm phán khác là Felix Frankfurter, Louis Brandeis tích cực xây dựng mạng lưới lobby để xúc tiến lợi ích của những người theo chủ nghĩa Zionism ở Palestine. 

Felix Frankfurte có công lớn trong việc xây dựng mạng lưới kết nối học viên ở các cơ sở giáo dục và đào tạo khác nhau của Mỹ để tuyên truyền và lôi kéo họ tham gia cuộc chiến chống phát xít Đức trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Theo tiết lộ của nhà văn Tex Marx, người theo đạo cơ đốc và là người dẫn chương trình trên đài phát thanh Mỹ, Abraham Feinberg - một doanh nhân có xu hướng tôn vinh Zionism và cũng là người vận động hành lang nổi tiếng - đã chi cho Tổng thống Mỹ Harry S. Truman 2 triệu USD sau khi chủ nhân Nhà Trắng thông qua quyết định công nhận Nhà nước Israel vào năm 1948. Vụ việc này được ghi lại trong các tài liệu lưu trữ của Cục Điều tra liên bang Mỹ. 

Đây là bước khởi đầu định hướng chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Israel. Cũng theo tiết lộ của nhà văn Tex Marx, về sau Tổng thống Mỹ Harry S. Truman đã ra lệnh ám sát Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Forrestal và Tướng George Patton bởi 2 người này có quan điểm đi ngược lại lợi ích của Israel.

Trong giới nghiên cứu chính trị có nhiều giả thuyết khác nhau về ảnh hưởng và sức mạnh vô biên của người Do Thái và Nhà nước Israel đối với bộ máy quyền lực của Mỹ. Ảnh hưởng đó lớn tới mức có thể kiểm soát hệ thống chính trị Mỹ. 

Trên thực tế, hiện nay các tổ chức của người Do Thái và Nhà nước Israel đã xâm nhập vào mọi ngóc ngách trong xã hội và hệ thống quyền lực của Mỹ, giới kinh doanh, hệ thống truyền thông, văn hóa, giáo dục, chính sách đối ngoại, an ninh, kinh tế, tài chính - ngân hàng và nhiều lĩnh vực khác. 

Vì thế, nhiều chuyên gia phân tích gọi các tổ chức của người Do Thái và Nhà nước Israel là “bang thứ 51 của Hoa Kỳ” và cũng là “bang” giàu nhất và mạnh nhất!

Trong khoảng hơn 100 năm hoạt động lobby của các tổ chức người Do Thái, có rất nhiều đại diện lợi ích của Israel đã có chân trong bộ máy quyền lực nhà nước Mỹ ở tất cả các cấp. Trong đó, có tới 89% số thượng nghị sĩ và nghị sĩ Quốc hội Mỹ có 2 quốc tịch Hoa Kỳ và Israel. 

Mối quan hệ “cộng sinh” phức hợp đặc biệt tinh tế giữa Israel và Mỹ dựa trên những con số cụ thể. Thí dụ, năm 2016, Mỹ và Israel ký kết gói viện trợ quân sự khổng lồ, theo đó trong vòng 10 năm Israel sẽ được Mỹ viện trợ 38 tỷ USD. Đây là hiệp định quân sự lớn nhất trong quan hệ Mỹ - Israel và được Tel Aviv gọi là sự kiện lịch sử. 

Thế nhưng, chỉ sau đó nửa năm, các tổ chức của Do Thái ở Mỹ đã xúc tiến hoạt động lobby để Quốc hội Mỹ tăng thêm số tiền viện trợ này. Theo các Thượng nghị sĩ Lindsey Graham và Chris Koons, khoản viện trợ ban đầu 38 tỷ là “quá nhỏ” và thể hiện “tầm nhìn hạn hẹp” vì chưa tính đến các hoạt động quân sự của Israel ở Syria.

Hiện nay, quân đội Mỹ đã hiện diện thường trực trên lãnh thổ Israel. Thí dụ, chương trình lực lượng dự bị phối hợp giữa Mỹ và Israel cho phép Lầu Năm Góc xây dựng các kho chứa đạn dược, tên lửa và xe bọc thép trên lãnh thổ Israel với tổng trị giá 1,2 tỷ USD. 

Trong cuộc diễn tập mang tên WRSA-I trong tháng 3-2018, Tư lệnh Không quân Mỹ, Trung tướng Richard Clarke tuyên bố: “lính Mỹ sẵn sàng hy sinh vì nhà nước của người Do Thái. Chúng ta sẵn sàng chịu trách nhiệm bảo vệ Israel. Bất kỳ lúc nào chúng ta cũng sẵn sàng chiến đấu và sẵn sàng chấp nhận tổn thất vì Israel”.

Ngoài quân đội Mỹ, các công dân Mỹ cũng sẵn sàng chiến đấu vì Israel. Báo Mỹ The Christian Science Monitor cho biết: “người Do Thái ở Mỹ đã trở về tổ quốc và gia nhập quân đội Israel. Trong đó có 2 người thiệt mạng trong các trận giao tranh với người Palestine. Hiện nay có khoảng 2.000 người Mỹ phục vụ và chiến đấu trong quân đội Israel. Mỗi năm có khoảng 800 - 1.000 người Mỹ gốc Do Thái gia nhập quân đội Israel. Trong quân đội Israel có khoảng 4.600 binh sĩ Mỹ, tạo nên đội quân hỗn hợp Mỹ - Israel - biểu tượng sinh động của một chủ thể cộng sinh giữa 2 nhà nước”.

Biểu hiện gần đây nhất về mối quan hệ đồng minh đặc biệt giữa Mỹ và Israel là ngày 22-6-2025, Tổng thống Donald Trump quyết định sử dụng máy bay ném bom chiến lược B-2 tấn công phủ đầu để hủy diệt các cơ sở làm giàu urani của Iran mượn cớ “nhằm vô hiệu hóa nguy cơ hạt nhân tiềm tàng từ phía Teheran nhằm vào Israel”. 

Đặc biệt, ngày 9-9-2025, được Mỹ “bật đèn xanh”, Israel bất ngờ tiến hành cuộc tấn công vào Thủ đô Doha, Qatar để tiêu diệt nhóm quan chức của Hamas được giao nhiệm vụ đàm phán với Israel để kết thúc cuộc chiến. 

Chính vì thế, ngày 19-9-2025, Mỹ là quốc gia duy nhất trong 15 thành viên của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc kêu gọi chấm dứt ngay hành động quân sự ở Dải Gaza thuộc lãnh thổ của Palestine. 

Kết quả bỏ phiếu tại Hội đồng Bảo an đã làm nổi bật sự cô lập của Mỹ và Israel trên trường quốc tế liên quan đến cuộc chiến kéo dài gần 2 năm qua ở Dải Gaza đã sát hại hàng chục nghìn người dân vô tội và gây ra thảm họa nhân đạo trên diện rộng. 

Chính vì thế, Israel sẽ tiến hành cuộc chiến nhằm hủy diệt hoàn toàn Hamas - cản trở trực tiếp và lớn nhất đối với tham vọng xây dựng Greater Israel (Một Isreal rộng lớn hơn)./.