Nhiều tiềm năng phát triển kinh tế biển

Kết cấu hạ tầng, kết nối giao thương thuận lợi: nằm trên tuyến hàng hải quốc tế cận kề với các trung tâm kinh tế lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, thuộc hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, đặc khu Vân Đồn có lợi thế nổi bật về kết nối giao thương cả ở trong nước lẫn quốc tế. 

Đây là điều kiện lý tưởng không những cho phát triển về cảng biển nước sâu, logistics và dịch vụ hậu cần hàng hải mà còn mở ra nhiều tiềm năng kết nối văn hóa, phát triển du lịch bền vững. 

Vân Đồn kết nối trực tiếp với Hà Nội, Hải Phòng và Trung Quốc thông qua các tuyến cao tốc hiện đại; đặc khu duy nhất tại Việt Nam hội tụ cả 3 loại hình giao thông chiến lược, gồm: đường hàng không (sân bay quốc tế Vân Đồn), đường vận tải biển (cảng Ao Tiên), và đường bộ (cao tốc Hạ Long - Vân Đồn - Móng Cái). 

Hệ thống hạ tầng này không những mang lại nhiều lợi thế cho Vân Đồn về phát triển kinh tế nói chung và kinh tế biển nói riêng, mà còn tạo một “trục xuyên tâm” nối liền du lịch, đầu tư và giao thương quốc tế. 

Bên cạnh đó, những năm qua đặc khu Vân Đồn luôn quan tâm tới việc huy động mọi nguồn lực, đa dạng hình thức đầu tư; đẩy nhanh tốc độ và hoàn thiện kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại bảo đảm liên thông tổng thể. 

Giai đoạn 2021 - 2025, tổng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước để đầu tư hạ tầng phục vụ phát triển và kết nối Khu kinh tế Vân Đồn đạt 3.215 tỷ đồng (tăng 2,8% so với giai đoạn 2016 - 2020), thu hút vốn đầu tư ngoài ngân sách đạt 37.127,6 tỷ đồng. 

Hạ tầng giao thông có bước phát triển đột phá theo hướng đồng bộ, hiện đại, nhiều công trình hạ tầng giao thông trọng điểm được đầu tư hoàn thành đưa vào sử dụng. 

Hiện trên địa bàn đặc khu có hơn 60 dự án đầu tư sử dụng vốn ngoài ngân sách còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký khoảng 63.000 tỷ đồng. Nhiều dự án đã hoàn thành, tạo diện mạo mới cho Vân Đồn và đã phát huy tốt hiệu quả nguồn lực sau đầu tư, như: Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, Bến cảng quốc tế Ao Tiên...

Nhiều điểm tham quan du lịch biển, đảo đặc sắc: thuộc quần thể Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long - Vịnh Bái Tử Long, Vân Đồn đang trở thành điểm nhấn của tỉnh Quảng Ninh với nhiều danh thắng nổi tiếng như đảo Quan Lạn, Minh Châu, Bái Tử Long... 

Được hợp thành bởi 2 quần đảo Kế Bào và Vân Hải, Vân Đồn là quần đảo lớn nhất khu vực miền Bắc, diện tích 2.171,33km² (đất liền 581,83km² và mặt biển 1.589,5km²). 

Địa hình Vân Đồn hết sức đa dạng, có rừng, biển, đảo đá, đảo đất (tập hợp hơn 600 hòn đảo lớn nhỏ). Có nhiều giá trị khác biệt về cảnh quan, sinh thái, vùng biển rộng, nhiều bãi biển tự nhiên đẹp và hoang sơ (Bãi Dài, Quan Lạn, Ngọc Vừng, Minh Châu, Sơn Hào...); hệ sinh thái phong phú và đa dạng, có Vườn quốc gia Bái Tử Long được công nhận là Vườn Di sản thứ 38 của ASEAN. 

Bên cạnh đó, Vân Đồn có môi trường trong lành, chưa bị tác động nhiều bởi các yếu tố con người; khí hậu nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa. Nhiệt độ trung bình năm 22,8°C; độ ẩm trung bình năm là 84% thuận lợi thu hút khách du lịch trong cả năm.

Nguồn tài nguyên biển phong phú: hệ sinh thái động, thực vật ở đặc khu Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh vô cùng phong phú với khoảng hơn 50 loài động vật phù du, hơn 100 loài động vật thủy sản có giá trị cao; nhiều động vật quý hiếm, như sá sùng, bào ngư, hải sâm, trai ngọc... 

Ngoài ra, Vườn Quốc gia Bái Tử Long cũng có nhiều loại động vật quý, như cầy hương, khỉ vàng, tắc kè..., là tiềm năng để phát triển các loại hình du lịch khám phá, du lịch sinh thái, thân thiện với môi trường.

Vân Đồn là vùng đất có lịch sử lâu đời, được biết đến là một thương cảng lớn, sầm uất của nước ta, nổi tiếng với những sản phẩm quý hiếm, đồng thời cũng là một trong những xuất phát điểm con đường tơ lụa trên biển. 

Theo Đại Việt sử ký toàn thư: “Kỷ Tỵ, Đại Định, năm thứ 10, 1149 (Tống Thiệu Hưng năm thứ 19). Mùa xuân, tháng 2, thuyền buôn ba nước Trảo Oa, Lộ Lạc, Xiêm La vào Hải Đông xin cư trú buôn bán, bèn cho lập trang ở nơi đảo, gọi là Vân Đồn để mua bán hàng quý, dâng tiến sản vật địa phương”; “Giáp thìn, Trinh Phù, năm thứ 9, 1184 (Tống Thuần Hy năm thứ 11). Người buôn các nước Xiêm La và Tam Phật Tề vào trấn Vân Đồn dâng vật báu để xin buôn bán”... 

Những ghi ghép của lịch sử cho thấy từ xa xưa, Nhà nước Đại Việt và người dân bản địa đã biết khai thác, phát huy được thế mạnh của vùng biển Vân Đồn, mở ra thời kỳ phát triển kinh tế bằng đường biển cực kỳ tiềm năng. 

Các hoạt động giao lưu hàng hóa trong nước, quốc tế đã biến vùng biển đảo này thành khu dân cư đông đúc, trù phú, tạo đà cho kinh tế đất nước phát triển và góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hoá của cư dân nước Việt.

Một số giải pháp phát triển kinh tế biển thời gian tới

Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ đặc khu Vân Đồn lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 nhấn mạnh, thời gian qua, Vân Đồn đã tập trung thúc đẩy phát triển kinh tế biển; phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh biển, đảo của địa phương để từng bước trở thành ngành kinh tế trọng điểm. 

Cụ thể: tập trung phát triển dịch vụ cảng, bến thủy nội địa, thu hút nguồn lực đầu tư ngoài ngân sách vào phát triển kinh tế biển gắn với phát triển dịch vụ logistics và một số dự án giao thông biển quan trọng. 

Triển khai có hiệu quả Đề án nuôi biển trên địa bàn Vân Đồn giai đoạn 2021 - 2025, định hướng 2030. Phát triển bền vững kinh tế biển theo hướng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học và các hệ sinh thái biển. 

Để phát huy tối đa tiềm năng và xây dựng Vân Đồn trở thành trung tâm kinh tế biển hiện đại, bền vững, Báo cáo đặc biệt nhấn mạnh một số giải pháp chiến lược cần triển khai đồng bộ trong thời gian tới:

Thứ nhất, hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế biển. Cần xây dựng quy hoạch không gian biển gắn với quy hoạch đất liền, xác định rõ các vùng chức năng: khu cảng biển - logistics, khu nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, khu du lịch sinh thái, và khu bảo tồn biển. 

Việc quy hoạch phải bảo đảm nguyên tắc phát triển bền vững, bảo vệ môi trường sinh thái và cân bằng lợi ích kinh tế - xã hội. 

Bên cạnh đó, cần xây dựng và triển khai Đề án phát triển du lịch trên địa bàn đặc khu Vân Đồn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tập trung xây dựng Vân Đồn trở thành trung tâm du lịch biển đảo cao cấp; phấn đấu đón 3 triệu lượt khách vào năm 2030.

Thứ hai, thu hút đầu tư chiến lược, xây dựng hạ tầng hiện đại. Đảng ủy, chính quyền các cấp đặc khu Vân Đồn cần nghiên cứu, ban hành nhiều chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và tín dụng cho các dự án phát triển kinh tế biển.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh hợp tác công - tư (PPP) để phát triển hạ tầng cảng biển, khu hậu cần, trung tâm logistics và các khu du lịch biển cao cấp. 

Xây dựng chiến lược phát triển thủy sản bền vững, ứng dụng công nghệ cao, hình thành trung tâm thủy sản miền Bắc, bảo đảm chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ hiệu quả. 

Đầu tư hạ tầng kinh tế biển, cảng cá, logistics, đường ven biển, kết nối giao thông đa phương thức. Xây dựng khu công nghệ cao gắn với đô thị ven biển, hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Gắn phát triển kinh tế biển với bảo vệ môi trường và phát huy giá trị Vịnh Bái Tử Long.

Thứ ba, đẩy mạnh việc đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ cao. Trong đó, cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực hàng hải, thủy sản, du lịch biển và năng lượng tái tạo. 

Ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn trong quản lý tài nguyên biển, giám sát môi trường và điều hành kinh tế biển.

Thứ tư, tăng cường bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu. Đẩy mạnh các chương trình trồng rừng ngập mặn, quản lý rác thải biển, kiểm soát ô nhiễm từ hoạt động công nghiệp ven bờ. 

Xây dựng các mô hình kinh tế tuần hoàn biển nhằm giảm thiểu phát thải và nâng cao giá trị tài nguyên.

Thứ năm, đẩy mạnh quảng bá, hợp tác quốc tế. Tăng cường liên kết vùng với Hạ Long, đặc khu Cô Tô, thành phố Hải Phòng và các trung tâm kinh tế ven biển khác. 

Chủ động hợp tác với các tổ chức quốc tế, các quốc gia có kinh nghiệm trong phát triển kinh tế biển bền vững để nghiên cứu, vân dụng các mô hình quản lý, công nghệ và thu hút đầu tư mà đã được các nước áp dụng thành công như trường hợp các quốc gia Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc./.