1. Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và chủ động, tích cực hội nhập, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế là chủ trương lớn xuyên suốt của Đảng ta. Để thực hiện chủ trương này đòi hỏi sự tham gia tích cực và phát huy mạnh mẽ vai trò của mọi thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước được xác định giữ vai trò chủ đạo.

Nhìn lại tiến trình đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ở nước ta những năm qua cho thấy những đóng góp đặc biệt quan trọng của kinh tế nhà nước nói chung - với vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, giải quyết các vấn đề xã hội; và của doanh nghiệp nhà nước nói riêng - với vai trò là lực lượng nòng cốt, góp phần chủ yếu để kinh tế nhà nước thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là thông qua hoạt động ở các ngành trọng yếu của nền kinh tế như năng lượng, phát triển hạ tầng, hóa chất, khoáng sản, giao thông - vận tải, tài chính - ngân hàng, viễn thông...Với đặc điểm nắm giữ nguồn lực lớn về vốn, tài sản, công nghệ, nhân lực chất lượng cao..., các doanh nghiệp nhà nước ở nước ta trong những năm qua đã không ngừng phát triển lớn mạnh, đóng góp rất quan trọng vào phát triển kinh tế và góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và tiến bộ, công bằng xã hội. Trong đó:

- Các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước duy trì nắm giữ khoảng 7% tổng tài sản và 10% vốn chủ sở hữu của toàn bộ doanh nghiệp trên thị trường, chiếm khoảng 25,8% tổng vốn sản xuất, kinh doanh; 7,24% giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn của các doanh nghiệp đang hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh.

Các doanh nghiệp nhà nước hằng năm đóng góp khoảng 28% thu ngân sách nhà nước; thu hút hơn 1 triệu lao động, chiếm khoảng 6,3% lao động của toàn bộ khu vực doanh nghiệp.

- Cùng với quá trình đổi mới, sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước, mặc dù số lượng doanh nghiệp nhà nước đã giảm mạnh so với trước, nhưng quy mô về tài sản và vốn vẫn tiếp tục gia tăng, cho thấy xu hướng tập trung hóa và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực diễn ra tích cực.

Đến hết năm 2024, cả nước chỉ còn 671 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, so với 748 doanh nghiệp vào năm 2017, song tổng tài sản đạt khoảng 4,1 triệu tỷ đồng, tăng 15,5% so với năm 2017; vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp này cũng lên tới hơn 1,94 triệu tỷ đồng, so với mức 1,57 triệu tỷ đồng vào năm 2017..., cho thấy mức độ tập trung nguồn lực lớn vào các đơn vị chủ chốt trong nền kinh tế.

Cùng với đó, trong cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, 78 tập đoàn, tổng công ty nhà nước có vị trí đặc biệt quan trọng, nắm giữ tới 72,8% giá trị tài sản, 74,6% vốn chủ sở hữu, 70,3% doanh thu, 89,5% lợi nhuận của khu vực doanh nghiệp nhà nước (trong đó không tính các ngân hàng thương mại).

- Hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của khu vực doanh nghiệp nhà nước cũng có những chuyển biến tích cực. Năm 2024, tổng doanh thu của khối doanh nghiệp nhà nước đạt khoảng 2,9 triệu tỷ đồng, tăng khoảng 40,2% so với năm 2017. Lợi nhuận trước thuế hợp nhất toàn khối đạt trên 190 nghìn tỷ đồng, tăng hơn 21,5 nghìn tỷ đồng so với năm 2017...

- Đặc biệt là, nhiều doanh nghiệp nhà nước lớn đã thể hiện rõ vai trò tiên phong trong ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Điển hình như Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Tổng công ty Viễn thông Mobifone, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), các ngân hàng thương mại nhà nước và một số doanh nghiệp lĩnh vực công nghiệp, phát triển hạ tầng,... đã có những bước tiến rõ rệt trong đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), triển khai các hệ thống phần mềm quản trị tiên tiến, ứng dụng IoT, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, số hóa quy trình vận hành... Đây là những nền tảng quan trọng giúp nâng cao hiệu quả điều hành, tiết giảm chi phí và cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ.

- Cùng với đó, các doanh nghiệp nhà nước là lực lượng nòng cốt trong thực hiện các nhiệm vụ xã hội, nhất là ở những địa bàn khó khăn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo...

Đảm nhận nhiều dự án trọng điểm, góp phần phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ giữa các vùng, miền; bảo đảm cung ứng các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế ở các địa bàn khó khăn, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời góp phần trực tiếp vào thực hiện các mục tiêu xã hội quan trọng như xóa đói, giảm nghèo, phát triển vùng dân tộc thiểu số, bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị - xã hội và củng cố quốc phòng - an ninh ở các địa bàn trọng yếu.2. Ngành hàng không là một ngành kinh tế quan trọng và có tính đặc thù cao, giữ vai trò trọng yếu ở hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Đây là ngành hạ tầng chiến lược của các nền kinh tế hiện đại, tạo ra khả năng kết nối nhanh, an toàn và tầm xa cho con người, hàng hóa và các hoạt động kinh tế - dịch vụ chất lượng cao.

Ở bình diện toàn cầu, trước khi chịu tác động của đại dịch COVID-19, hàng không và các hoạt động liên quan đã đóng góp khoảng 3,5 nghìn tỷ USD và 88 triệu việc làm, cho thấy quy mô lan tỏa to lớn của ngành đối với tăng trưởng, năng suất và việc làm ở các quốc gia.

Đây cũng là ngành có tính đặc thù cao và có thể coi là động mạch của thương mại giá trị cao: dù chỉ chiếm chưa tới 1% khối lượng, nhưng vận tải hàng không lại chuyên chở khoảng 33 - 35% giá trị thương mại thế giới (tương đương khoảng 6 - 8 nghìn tỷ USD mỗi năm) nhờ vào đặc điểm về tốc độ, sự tin cậy và an ninh chuỗi cung ứng, nhất là cho các sản phẩm hàng hóa như dược phẩm, điện tử, linh kiện bán dẫn, thời trang nhanh, bưu kiện thương mại điện tử...

Bên cạnh đó, hàng không là bệ đỡ của du lịch, một ngành mũi nhọn của nhiều nền kinh tế, với khoảng 58% số khách du lịch quốc tế di chuyển bằng đường hàng không. Bởi vậy, năng lực hàng không quyết định trực tiếp sức bật của các ngành dịch vụ, lưu trú, bán lẻ, giải trí và đầu tư đi kèm.

Đối với Việt Nam cũng như ở nhiều quốc gia trên thế giới, phát triển ngành hàng không thường gắn liền với vai trò của các doanh nghiệp nhà nước.

Ở Việt Nam, bên cạnh việc thúc đẩy cạnh tranh với sự tham gia của ngày càng nhiều công ty hàng không từ khu vực ngoài nhà nước thì hãng hàng không quốc gia là doanh nghiệp nhà nước nòng cốt, đại diện cho hình ảnh của quốc gia.

Đây cũng là lĩnh vực chứng kiến những bài học quý báu cả về sự chuyển mình thành công cũng như bài học về vượt qua khó khăn, thách thức để vươn lên phát triển, khẳng định vai trò nòng cốt của doanh nghiệp nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong những năm qua.

Chính bởi vậy, việc lựa chọn chủ đề và nội dung của Hội thảo khoa học ngày hôm nay về “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không” có ý nghĩa quan trọng và rất thiết thực trong việc tiếp tục nghiên cứu, thảo luận, đề xuất các giải pháp nhằm phát huy hiệu quả hơn nữa vai trò của các doanh nghiệp nhà nước nói chung và Tổng Công ty Hàng không Việt Nam nói riêng trong ngành hàng không trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, đặc biệt là đóng góp vào xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và thực hiện thành công mục tiêu chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030 và năm 2045.

Với ý nghĩa như vậy, tại Hội thảo ngày hôm nay, tôi trân trọng đề nghị các đại biểu đại diện các bộ, ngành, cơ quan nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, các cơ quan quản lý nhà nước và các chuyên gia, nhà khoa học cùng tham gia tham luận, thảo luận để tập trung làm rõ một số vấn đề chủ yếu như sau:

Một là, tiếp tục bổ sung, làm rõ nội dung, nội hàm, giải pháp về tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với kinh tế nhà nước nói chung và doanh nghiệp nhà nước nói riêng. Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng trong các doanh nghiệp nhà nước nhưng không làm thay các chức năng điều hành, quản trị kinh doanh trong doanh nghiệp.

Hai là, đề xuất quan điểm, định hướng và các nội dung mang tính đổi mới trong hoạch định chính sách để bảo đảm kinh tế nhà nước vừa thực hiện tốt vai trò chủ đạo, đóng góp vào phát triển kinh tế, đồng thời thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, là lực lượng chủ lực để thực hiện định hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình phát triển kinh tế; song phải tách bạch giữa hoạt động công ích, giải quyết các vấn đề xã hội với các hoạt động sản xuất, kinh doanh theo cơ chế thị trường.

Ba là, phân tích, làm rõ những vấn đề còn tồn tại và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hợp tác công tư để tận dụng nguồn lực khu vực tư nhân, cùng với nguồn lực từ kinh tế nhà nước trong thực hiện các nhiệm vụ chiến lược của đất nước, góp phần giảm áp lực tài khóa trên cơ sở tiếp tục hoàn thiện khung chính sách PPP rõ ràng, minh bạch, hiệu quả.

Bốn là, phân tích, đánh giá những điểm lớn, quan trọng trong kết quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn nói chung trong hoạt động của doanh nghiệp nhà nước và ngành hàng không nói riêng. Trong đó, đánh giá toàn diện hơn những đóng góp của doanh nghiệp ngành hàng không thời gian qua.

Từ đó đề xuất các chủ trương, định hướng và giải pháp cụ thể để cải cách mạnh mẽ, phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong giai đoạn mới theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực đầu tư chiến lược, quản trị hiện đại, thực hiện có hiệu quả mô hình tăng trưởng mới dựa chủ yếu vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, năng suất, chất lượng. Định hình lại vai trò và lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trên cơ sở xác định các ngành, lĩnh vực chiến lược, đòi hỏi sự dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước.

Năm là, tham mưu, khuyến nghị về chủ trương, chính sách nhằm xây dựng các tổ chức kinh tế nhà nước có tiềm lực mạnh, khả năng cạnh tranh cao, vươn mạnh ra thị trường khu vực và quốc tế; đẩy mạnh hợp tác đầu tư với nước ngoài và ra nước ngoài với tư cách là nhà đầu tư, đối tác kinh doanh và đại diện thương hiệu quốc gia, hoạt động hiệu quả trên phạm vi quốc tế. Tập trung nguồn lực nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nhà nước nói chung, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam nói riêng trong ngành hàng không trong thời gian tới.3. Kinh tế nhà nước nói chung, doanh nghiệp nhà nước nói riêng đã và sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đổi mới và phát triển của nước ta trong giai đoạn tới. Bối cảnh mới, các xu hướng vận động mới của khu vực, thế giới và những yêu cầu mới đặt ra cho sự phát triển của đất nước ta trong giai đoạn tới,... đòi hỏi các doanh nghiệp nhà nước trong đó có Tổng Công ty Hàng không Việt Nam phải tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả và phát huy vai trò một cách mạnh mẽ hơn nữa.

Trong quá trình chuẩn bị Hội thảo này, Ban Tổ chức đã nhận được gần 50 bài tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà lãnh đạo, quản lý ở các lĩnh vực khác nhau.

Ban Tổ chức mong muốn tại Hội thảo hôm nay sẽ tiếp tục nhận được nhiều ý kiến tâm huyết, tham gia trao đổi, tham luận, thảo luận trực tiếp để tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa các vấn đề cả về lý luận và thực tiễn, cùng góp phần đưa khu vực kinh tế nhà nước nói chung, các doanh nghiệp nhà nước nói riêng của Việt Nam phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của mình, tạo được đột phá trong phát triển, đóng góp xứng đáng vào quá trình đổi mới, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự cường và hội nhập sâu rộng trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam./.