Lợi thế thiên nhiên và tầm nhìn chiến lược

Nếu ví miền Trung là “bản trường ca của biển” thì Thanh Hóa chính là đoạn nhạc mở đầu, nơi giao hòa giữa rừng và biển, giữa văn hóa và tự nhiên. Với bờ biển dài 102km, vùng đặc quyền kinh tế rộng gần 17.000km², Thanh Hóa được xem là một trong những tỉnh có tiềm năng phát triển du lịch biển lớn nhất cả nước.

Từ những năm 20 của thế kỷ XX, Sầm Sơn đã được người Pháp quy hoạch thành khu nghỉ dưỡng và cho đến hôm nay, thương hiệu “biển Sầm Sơn” vẫn là một biểu tượng du lịch của miền Bắc.

Tuy nhiên, Thanh Hóa không chỉ dừng lại ở danh xưng “biển Sầm Sơn”, mà đang tái định vị toàn bộ chiến lược phát triển du lịch biển theo hướng đa cực, bền vững và gắn kết vùng. Từ Bắc xuống Nam, hàng loạt bãi biển và vùng vịnh như Hải Tiến, Hải Hòa, Nghi Sơn, Đảo Mê,... đang được quy hoạch đồng bộ, hình thành chuỗi điểm đến ven biển đa dạng về sản phẩm và phong phú về trải nghiệm.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa, năm 2024, toàn tỉnh đón hơn 13,2 triệu lượt khách, trong đó riêng các khu du lịch biển chiếm gần 70% tổng lượng khách, mang lại doanh thu trên 26.000 tỷ đồng, tăng 23% so với cùng kỳ. Riêng Sầm Sơn đón hơn 8,8 triệu lượt khách, vượt kế hoạch năm, tiếp tục nằm trong nhóm những bãi biển đông du khách nhất Việt Nam. Trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh đón gần 10,5 triệu lượt khách, tăng 7,5 lần so với cùng kỳ năm 2024, tổng thu ước đạt 26.300 tỷ đồng.

Thanh Hóa xác định rõ quan điểm phát triển: du lịch biển không chỉ là ngành kinh tế mũi nhọn, mà là “hệ trục” kết nối phát triển vùng ven biển kinh tế, đô thị, văn hóa, môi trường. Phát triển du lịch biển phải được nhìn trong tổng thể phát triển kinh tế biển, trên nền tảng xanh, bền vững và có bản sắc riêng. 

Trong đó, trọng tâm là vùng biển phía Nam với trung tâm Khu kinh tế Nghi Sơn, được xem là “đầu tàu” thúc đẩy toàn tuyến ven biển. Song song với công nghiệp, Nghi Sơn còn được quy hoạch phát triển du lịch sinh thái biển đảo, khai thác các tuyến du lịch ra Đảo Mê, Hòn Mê, tạo điểm nhấn khác biệt so với các khu du lịch truyền thống.

Thanh Hóa không thể chỉ cạnh tranh bằng chiều dài bãi tắm, mà phải cạnh tranh bằng chất lượng trải nghiệm và giá trị văn hóa. Trên tinh thần đó, Thanh Hóa đang dần hình thành “tam giác du lịch biển chiến lược”: Sầm Sơn - trung tâm du lịch truyền thống, biểu tượng văn hóa nghỉ dưỡng của miền Bắc; Hải Tiến, Hải Hòa - khu du lịch biển trải nghiệm và gia đình; Nghi Sơn, Đảo Mê - điểm đến cao cấp, gắn với du lịch sinh thái, tàu biển và thể thao biển.

Đây là bước chuyển tư duy quan trọng, giúp Thanh Hóa không chỉ phát triển “biển mùa hè”, mà hướng tới “biển bốn mùa” phục vụ khách du lịch quanh năm, đa dạng phân khúc, đa chiều trải nghiệm.

Thực trạng phát triển và khoảng trống cần lấp đầy

Hơn 1 thập niên qua, tỉnh Thanh Hóa có những bước tiến ấn tượng trong việc “hiện đại hóa” không gian biển. Sầm Sơn từ chỗ chỉ có vài tuyến phố cũ nay đã trở thành thành phố du lịch trẻ trung, năng động, với hàng loạt khách sạn, khu nghỉ dưỡng, khu vui chơi và quảng trường biển. 

Dự án Quảng trường Biển, trục cảnh quan lễ hội Sầm Sơn quy mô 1.200 tỷ đồng, khai trương năm 2023, đã tạo nên diện mạo mới, thu hút hàng chục nghìn du khách mỗi dịp lễ hội.

Cùng với đó, Hải Tiến vốn là bãi biển hoang sơ nay đã vươn lên mạnh mẽ nhờ hàng loạt khu nghỉ dưỡng tư nhân, khu vui chơi và tuyến du lịch “biển làng chài văn hóa ven sông Mã”. Các sản phẩm du lịch trải nghiệm, ẩm thực, thể thao biển bắt đầu hình thành. Ở phía Nam, Nghi Sơn đang phát triển các tuyến du lịch ra Đảo Mê, kết hợp nghỉ dưỡng, câu cá, lặn ngắm san hô bước đầu đưa Thanh Hóa vào bản đồ du lịch biển đảo Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, vẫn còn không ít vấn đề đặt ra.

Trước hết, tính mùa vụ vẫn là “nút thắt cổ chai” của du lịch biển Thanh Hóa. Theo thống kê, hơn 70% lượng khách du lịch biển tập trung trong 4 tháng (từ tháng 5 đến tháng 8), khiến hạ tầng, nhân lực, môi trường đều chịu áp lực lớn. 

Mùa thấp điểm (tháng 9 đến tháng 3 năm sau), nhiều cơ sở lưu trú đóng cửa, người lao động phải nghỉ việc, gây lãng phí nguồn lực. Đây không chỉ là câu chuyện của khí hậu, mà còn là hệ quả của cấu trúc sản phẩm du lịch chưa đủ đa dạng khi phần lớn vẫn xoay quanh tắm biển, nghỉ dưỡng, ẩm thực hải sản.

Thứ hai, vấn đề quản lý và môi trường vẫn còn nhiều bất cập. Tại một số khu vực ven biển, tình trạng lấn chiếm bãi tắm để kinh doanh tự phát, xây dựng trái phép vẫn diễn ra. Ở Hoằng Trường, hàng chục hộ dân dựng quán hàng lấn ra bờ cát, khiến du khách khó tiếp cận khu vực tắm biển. 

Báo cáo đánh giá sức chịu tải môi trường của khu du lịch biển Sầm Sơn (Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, năm 2023) cũng chỉ ra rằng vào mùa cao điểm, năng lực thu gom rác thải chỉ đáp ứng được khoảng 60 - 70% lượng phát sinh, dẫn đến nguy cơ ô nhiễm cục bộ.

Thứ ba, chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực chưa đồng đều. Một bộ phận lao động du lịch ven biển còn thiếu kỹ năng giao tiếp, phục vụ, ngoại ngữ; trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ lẻ khó tiếp cận vốn đầu tư, khiến việc nâng cấp dịch vụ còn chậm.

Về mặt quy hoạch, vẫn còn sự chồng chéo giữa phát triển công nghiệp ven biển và du lịch, đặc biệt tại khu vực Nghi Sơn. Nếu không kiểm soát tốt, nguy cơ xung đột lợi ích giữa khai thác cảng biển, công nghiệp nặng và bảo vệ cảnh quan du lịch sẽ trở thành rào cản lớn cho mục tiêu phát triển bền vững.

Rõ ràng, Thanh Hóa đang ở ngưỡng chuyển mình từ một địa phương phát triển bằng lợi thế tự nhiên lớn, nay phải chuyển sang giai đoạn phát triển bằng năng lực quản trị, chất lượng sản phẩm và tầm nhìn văn hóa.

Hướng đến phát triển bền vững từ tiềm năng đến thương hiệu quốc gia

Phát triển du lịch biển bền vững không chỉ là câu chuyện của đầu tư và hạ tầng, mà là câu chuyện của cách làm và tầm nhìn. Với Thanh Hóa, bài toán này được xác định trên 3 trụ cột: kinh tế xanh, văn hóa bản sắc, cộng đồng tham gia.

Trước hết là phát triển kinh tế biển gắn với du lịch xanh. Thanh Hóa đang triển khai chương trình “Biển xanh, du lịch sạch” với mục tiêu giảm 50% rác thải nhựa tại các bãi biển trước năm 2026. Các khu nghỉ dưỡng mới ở Hải Tiến, Nghi Sơn đều sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, hệ thống năng lượng Mặt trời, xử lý nước thải tại chỗ. Tỉnh cũng tăng cường giám sát môi trường biển, xây dựng bộ tiêu chuẩn “bãi tắm an toàn, thân thiện, văn minh”.

Thứ hai, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa biển xứ Thanh. Du lịch biển không chỉ là nắng, gió và sóng, mà còn là văn hóa, ẩm thực, con người. Lễ hội cầu ngư, tục thờ cá Ông, làng chài cổ ở Quảng Cư, nghề đan lưới, làm mắm, phơi cá,... đều là “tài nguyên văn hóa sống” cần được đưa vào sản phẩm du lịch. 

Các tuyến “du lịch làng chài” đang được thử nghiệm tại Hoằng Trường, Hải Ninh - nơi du khách có thể cùng ngư dân ra khơi, học cách phân loại hải sản, chế biến mắm truyền thống. Chính những trải nghiệm văn hóa này sẽ giúp du lịch biển Thanh Hóa khác biệt, không hòa lẫn với các bãi biển khác trong khu vực.

Thứ ba, phát huy vai trò cộng đồng và doanh nghiệp trong chuỗi giá trị du lịch biển. Chính quyền tỉnh xác định, du lịch biển chỉ bền vững khi người dân là chủ thể được hưởng lợi và đồng hành trong quá trình phát triển. 

Hàng nghìn lao động địa phương đang được đào tạo kỹ năng du lịch, tiếng Anh, nghiệp vụ nhà hàng, lễ tân; các hộ dân được khuyến khích phát triển mô hình homestay biển, quán ăn sạch, dịch vụ trải nghiệm nhỏ. Doanh nghiệp tư nhân và các tập đoàn lớn như Sun Group, FLC, BRG, Flamingo,... tiếp tục được mời gọi đầu tư vào các dự án nghỉ dưỡng, vui chơi biển, thể thao biển và du lịch tàu biển.

Đặc biệt, hướng mở lớn nhất của Thanh Hóa trong tương lai là phát triển du lịch biển, đảo và du lịch tàu biển quốc tế. Cảng Nghi Sơn hiện đã được quy hoạch mở rộng để đón tàu khách quốc tế; tuyến du lịch Nghi Sơn, Đảo Mê đang được đầu tư đồng bộ, hứa hẹn tạo ra một sản phẩm du lịch mới, du lịch biển “động” thay vì biển “tĩnh”.

Ở tầm quốc gia, Thanh Hóa có đủ điều kiện để trở thành một cực tăng trưởng mới của du lịch biển Việt Nam. Tỉnh nằm ở vị trí cửa ngõ Bắc Trung Bộ, cách Hà Nội chỉ hơn 150km, kết nối thuận tiện qua cao tốc Bắc - Nam, đường sắt và hàng không (Cảng hàng không Thọ Xuân). Với cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện, Thanh Hóa có thể trở thành điểm trung chuyển du lịch biển cho toàn vùng Bắc Bộ - Bắc Trung Bộ, chia sẻ dòng khách với các trung tâm lớn như Đà Nẵng, Quảng Ninh, Ninh Bình.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Thanh Hóa cần giữ vững mục tiêu phát triển bền vững: không đánh đổi cảnh quan lấy tăng trưởng; không mở rộng bằng mọi giá; không để du lịch biển trở thành “ngành mùa vụ”.

Chỉ khi giữ được điều đó, du lịch biển Thanh Hóa mới thật sự trở thành “thương hiệu quốc gia”, góp phần đưa tỉnh trở thành “tỉnh mạnh về biển, giàu từ biển”.

Trên hành trình phát triển du lịch biển, tỉnh Thanh Hóa đang bước những bước đi vững vàng: vừa giữ gìn bản sắc, vừa đổi mới tư duy, vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ môi trường, vừa đầu tư hiện đại, vừa khơi dậy nội lực con người.

Từ bãi biển Sầm Sơn rực rỡ ánh đèn đến những con sóng yên bình ở Hải Tiến, Nghi Sơn, Thanh Hóa đang viết nên một chương mới: sự chuyển mình của khát vọng biển cả và niềm tin vào tương lai một vùng đất “giàu lên từ du lịch và mạnh lên từ biển”./.