Xe tăng 377 được huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum lưu giữ, bảo quản và trưng bày tại tượng đài Chiến thắng Đắc Tô - Tân Cảnh_Ảnh: VGP

“Người ta chết thì về với đất/ Lính xe tăng chúng tôi - thành khói hóa lên giời!...”. Đó là hai câu mở đầu bài thơ “Lời nhắn gửi của các liệt sĩ lính xe tăng” của Đại tá, nhà văn Nguyễn Khắc Nguyệt - nguyên chiến sĩ lái xe tăng số hiệu 380, vào Dinh Độc Lập trưa ngày 30-4-1975 ngay sau khi xe 390 húc đổ cánh cổng Dinh. Bài thơ nói về cái chết bất tử của những người chiến sĩ kíp xe tăng số hiệu 377, thuộc Đại đội 7, Tiểu đoàn 297, Trung đoàn Xe tăng 203 trong trận Đắc Tô - Tân Cảnh thuộc tỉnh Kon Tum, mở màn Chiến dịch Bắc Tây Nguyên 1972 của Quân Giải phóng miền Nam. Ngày 24-4-1972, kíp xe tăng 377, gồm Thiếu úy, Trung đội trưởng kiêm Trưởng xe Nguyễn Nhân Triển, Hạ sĩ pháo thủ một Nguyễn Đắc Lượng, Hạ sĩ pháo thủ hai Hoàng Văn Ái, Trung sĩ lái xe Trần Quang Vịnh đã chấp nhận cuộc chiến “một chọi mười” với xe tăng địch. Chỉ trong thời gian rất ngắn, các anh đã diệt 7 xe tăng địch và cuối cùng đã lẫm liệt hy sinh, “thành khói hóa lên trời”.

Trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước ác liệt, không chỉ những người lính xe tăng mà rất nhiều chiến sĩ thuộc các quân, binh chủng đã quyết tử để Tổ quốc quyết sinh, chiến đấu và chấp nhận hy sinh như những vị thánh tử vì đạo.

Trong suốt 15 năm (1961 - 1975), Đoàn 125 Hải quân huy động 1.789 lượt chuyến tàu không số, vận chuyển hơn 152.000 tấn vũ khí, trang bị kỹ thuật, thuốc chữa bệnh và hơn 80.000 cán bộ, chiến sĩ từ Bắc vào Nam trên “Đường Hồ Chí Minh trên biển”. Những con tàu ấy đã vượt hàng nghìn hải lý, chống chọi với hơn 20 cơn bão, chiến đấu hơn 30 lần với tàu địch, đánh trả 1.200 lần máy bay địch tập kích, bắn rơi 5 máy bay và bắn cháy nhiều tàu xuồng của địch.

Nhiều tấm gương hy sinh dũng cảm của các chiến sĩ Đoàn tàu Không số để lại vô vàn cảm phục cho đồng đội và thế hệ sau. Ngày 24-4-1972, tàu 645 bị địch bao vây khi đã gần vào đến bến tiếp nhận. Đoàn thủy thủ chiến đấu chống trả quyết liệt, nhưng bánh lái tàu trúng đạn địch. Sau khi đã tổ chức thả hàng xuống biển và lệnh cho anh em rời tàu, Trung úy Chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu một mình ở lại, cho nổ tung con tàu giữa vòng vây của địch. Trong ánh chớp loà của 2 tấn thuốc nổ TNT, anh đã hóa thân vào trời biển quê hương trong nỗi khiếp đảm của kẻ thù và niềm đau thương cảm phục của đồng đội.

Ngày 24-7-1965, bộ đội tên lửa ra quân trận đầu, bắn rơi 3 máy bay F-4 của Mỹ trên khu vực Tây Bắc Hà Nội. Tên lửa SAM-2 đã trở thành nỗi khiếp đảm của phi công Mỹ khi bay vào vùng trời miền Bắc. Đầu năm 1972 là thời gian bộ đội tên lửa gặp nhiều khó khăn nhất, do Mỹ đã nghiên cứu cải tiến hệ thống gây nhiễu, có khả năng vô hiệu hóa các đài điều khiển tên lửa của ta. Từ 3h đến 16h ngày 16-4-1972, Mỹ huy động 270 lần máy bay (trong đó có 9 chiếc B-52) tập trung đánh phá thành phố Hải Phòng, các tiểu đoàn hỏa lực tên lửa bảo vệ Hải Phòng bắn 93 quả đạn mà không trúng máy bay địch.

Ngày 20-4-1972, Tiểu đoàn 44 thuộc Trung đoàn 263 Tên lửa phòng không bảo vệ vùng trời thành phố Vinh, Nghệ An phát sóng bắt mục tiêu. Đến cự ly thích hợp, theo lệnh của Tiểu đoàn trưởng Phan Huy Chung, sĩ quan điều khiển Nguyễn Khắc Lộ ấn nút phóng 2 quả đạn. Ba trắc thủ Nguyễn Khởi Động (góc tà), Nguyễn Văn Ninh (cự ly), Nguyễn Văn Hoàn (phương vị) đang bám sát tín hiệu mục tiêu bỗng trận địa rung chuyển vì Shrike - loại tên lửa không đối đất, có khả năng bám theo cánh sóng, bắn thẳng vào đài radar điều khiển tên lửa của Mỹ - bắn trúng đài điều khiển và hàng loạt bom từ máy bay địch ném xuống. Trắc thủ góc tà Nguyễn Khởi Động hy sinh. Lái xe Vũ Đình Can đang điều khiển xe TZM đưa đạn vào thì quả đạn trúng bom nổ tung, bốc cháy dữ dội. Vũ Đình Can hy sinh trong cabin xe cháy đen, “thành khói hóa lên trời”.

Trong “Mùa hè đỏ lửa” 81 ngày đêm bảo vệ thành cổ Quảng Trị năm 1972, những người lính trẻ, phần lớn là sinh viên các trường đại học đã nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, chấp nhận hy sinh, kiên cường chiến đấu với những lực lượng tinh nhuệ nhất của địch dưới mưa bom bão đạn từ “siêu pháo đài bay” B-52 và các loại máy bay cường kích khác trút xuống, từ Hạm đội 7 của Mỹ ngoài khơi bắn vào, từ các trận địa pháo của địch bắn tới. Hàng nghìn người lính trẻ đã nằm lại dưới đáy sông Thạch Hãn, nhiều liệt sĩ bị bom đạn địch tung lên quật xuống nhiều lần, thân thể đã hóa vào sông núi, cỏ cây Quảng Trị. Họ đã viết nên khúc tráng ca bất tử, góp phần quyết định vào thắng lợi của cuộc đấu tranh ngoại giao, buộc Mỹ phải ký kết Hiệp định Paris, mở đường cho Đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Ngày 9-1-2009, Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Kíp xe tăng 377. Ngày 30-1-2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 41/QĐ-TTg công nhận xe tăng 377 là Bảo vật quốc gia. Các liệt sĩ Nguyễn Văn Hiệu, Nguyễn Khởi Động, Vũ Đình Can đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Trong tâm thức nhân dân, các anh đã hóa thần. Tổ quốc và nhân dân đời đời ghi công ơn các anh. Những tấm gương hy sinh bi tráng của các anh đã góp phần đưa cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng đến thắng lợi hoàn toàn./.