Đã vào rừng là tìm thấy hang động

Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cho biết, từ ngày 1 đến 15-3-2024, đoàn thám hiểm gồm 12 thành viên của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh và Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đã khảo sát tại huyện Minh Hóa và Tuyên Hóa, phát hiện 22 hang mới, gồm 3 hang bổ sung ở hang Va, Doi Trieng 2 và Tien với tổng chiều dài 3.550m. 

Không phải ngẫu nhiên mà mỗi lần tìm kiếm đều phát hiện và khảo sát được hang động mới ở vùng rừng núi Phong Nha - Kẻ Bàng, bởi nơi đây được mệnh danh là “vương quốc hang động”.

Ông Howard Limbert - chuyên gia hang động thuộc Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh - là người gắn liền với việc tìm kiếm và khám phá hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng trong nhiều năm qua, hiện là cử nhân danh dự về khoa học y sinh và Giám đốc kỹ thuật của Công ty Oxalis (một trong những đơn vị khai thác du lịch hang động lớn nhất thế giới). 

Theo tài liệu của ông Howard Limbert, năm 1990 chuyến khám phá đầu tiên là ở hang Phong Nha và hang Tối, với 7.950m hang động được khảo sát chuyên sâu, kỹ càng. Nhiều hang động khác trong khu vực cũng được đề cập, và trước sức hấp dẫn cùng với bao điều mới lạ, các nhà nghiên cứu người Anh đã lên kế hoạch quay trở lại khu vực hang động lý thú này của Phong Nha - Kẻ Bàng càng sớm càng tốt.

Năm 1992, chuyến trở lại của các chuyên gia hang động Anh dẫn đến việc khám phá ra nhiều hang động tốt. Trong đó, động Phong Nha được kết luận là hang động dài nhất được phát hiện ở Việt Nam. 

Còn hang Tối được mở rộng đến chiều dài cuối cùng là 5.258m. Từ đây cũng bắt đầu cho việc thăm dò ban đầu với hệ thống hang Vòm. Và hang Cha An được khám phá với chiều dài 667m, hang Rục Cà -roòng dài 2.800m. 

Đoàn khảo sát cũng nhận định có 2 hệ thống thoát nước riêng biệt của hệ thống hang động trong khu vực này, là hệ thống Phong Nha và hệ thống hang Vòm. Trong chuyến đi này, đoàn còn mở rộng phạm vi khảo sát và tìm kiếm vào địa phận của huyện Minh Hoá. Từ đó khám phá hang Rục Mòn với chiều dài 2.863m... Tổng cộng 13.655m hang động mới đã được thăm dò và khảo sát.

Năm 1994, có tổng cộng hơn 29km hang động được khám phá, theo nhận định của ông Howard Limbert, là năm rất quan trọng đối với việc khám phá hang động trong khu vực. Trong đó hang Én khổng lồ được phát hiện đã thu hút sự chú ý của giới hang động trên toàn thế giới về khả năng khu vực sở hữu những hang động lớn nhất thế giới. 

Đợt này hệ thống hang Vòm được khám phá dài hơn 16km, và tại thời điểm này là hang động dài nhất Việt Nam. Hang Thung được khám phá dài 3.351m, là một hang khá khó khăn khi tiếp cận và khảo sát, nhưng được xem là chìa khoá chính trong hệ thống hang động Phong Nha. Đợt này cũng khám phá hang Tiên dài hơn 2.500m và khởi đầu cho khám phá hệ thống hang Tú Làn.

Năm 1997, có tổng chiều dài được khám phá là 20.483m. Với những chuyến đi xa và sâu hơn để thăm dò hệ thống hang Vòm, như các hang Ho dài 1.616m, hang Tiên (Over) 3.244m, hang Người Lùn cổ (Pygmy) 854m. 

Các sạp sông chính của hệ thống hang Phong Nha cũng được nghiên cứu, như Khe Thi, Khe Ry, Khe Triêng. Hang Khe Ry được xem là một hang động sông dài 13.817m, có thể là hang sông dài nhất thế giới.

Năm 1999, có tổng chiều dài khám phá là 6.625m. Khám phá hang Khe Ry với thời gian cắm trại trong hang là 5 ngày, được xem là hang động sông đơn dưới lòng đất dài nhất trên thế giới. Hang động thoát ra trong thung lũng khép kín nối với nước từ hang Én. Ở hạ lưu, cả 2 vùng nước này đều đi vào một hố chứa bị chặn bởi cây cối và đá cuội, để rồi 10 năm sau được phát hiện ta rằng đây là nước cho hang Sơn Đoòng.

Năm 2001, có tổng chặng thăm dò và khảo sát là 4.690m. Với phát hiện ra hang Lanh, dài 3.753m, một hang động hồi sinh và là một trong những nơi cung cấp thức ăn cho hệ thống Phong Nha. Còn có hang Đôi 453m, hang Cả 361m. 

Năm 2003 có tổng chiều dài khá phám 6.257m. Với khám phá hang About (Về) 820m trong hệ thống hang Vòm, thăm dò hang Nước Nứt 2.205m và hang So Đoi 1.124m.

Các năm 2005, 2006 và 2007 có tổng chiều dài khám phá hơn 29km. Đoàn thám hiểm của các chuyên gia hang động Anh đã cố gắng tìm ra hang động khó nắm bắt bên dưới hang Én. Ông Hồ Khanh - một người dân địa phương ở xã Sơn Trạch (nay là thị trấn Phong Nha), huyện Bố Trạch, Quảng Bình - cho biết, trong khu vực này vào năm 1990 ông đã từng đến thăm một hang động và nghe âm thanh của một dòng sông chảy ở lối vào. 

Qua 3 đợt thám hiểm nhiều nỗ lực đã được đoàn thực hiện để tìm thấy hang động này nhưng không gặp may. Nhưng qua đó cũng khám phá ra nhiều điều cho các đợt tìm kiếm về sau.

Phát hiện và đưa Sơn Đoòng từ rừng sâu ra thế giới

Năm 2009 là năm thành công nhất của các chuyên gia hang động của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh. Hang động khó nắm bắt nhất trong các đợt kiếm tìm trước đó quanh hang Én đã được tìm thấy. 

Bắt đầu từ sự dẫn đường của ông Hồ Khanh trở lại nơi ông đã thấy một lối xuống vào năm 1990 nhưng không tìm lại được ở các đợt trước đó. Đó là hang động Sơn Đoòng được khám phá dài hơn 6,7km. Hang kết thúc ở một bức tường thạch nhũ khổng lồ, sau này được gọi là Bức tường vĩ đại của Việt Nam. 

Hang được đo đạc và khẳng định là hang động lớn nhất thế giới. Ông Howard Limbert nhận định: đây là một khám phá lớn đưa Phong Nha - Kẻ Bàng lên bản đồ thế giới là một trong những khu vực hang động lớn nhất thế giới.

Năm 2010, các nhà thám hiểm hang động người Anh quay trở lại và tiếp tục khám phá Sơn Đoòng. Họ đã leo lên hết Bức tường vĩ đại của Việt Nam với độ cao 95m, đồng thời cũng phát hiện một lối ra nằm sâu trong rừng, sau này chính thức được coi là cửa sau của hang Sơn Đoòng. 

Chuyến đi này còn có người của tạp chí truyền hình National Geographic, để rồi lần đầu Sơn Đoòng xuất hiện trang trọng trên một ấn phẩm 21 trang và nổi tiếng thế giới. Hệ thống hang động Tú Làn (huyện Minh Hoá) cũng được phát hiện, để bây giờ trở thành một điểm du lịch có tiếng của Quảng Bình.

Đợt thám hiểm năm 2012 ở khu vực Tú Làn đã phát hiện nhiều hang động mới, trong đó có một hang nằm gần lối ra của hang Sơn Đoòng, sau này được gọi là hang Va. Hang Va có các thành tạo măng đá độc đáo được hình thành dưới nước và chứa những ví dụ tốt nhất về loại này trên thế giới.

Từ năm 2015 đến 2018, có hơn 100 hang động mới được phát hiện và khám phá, góp phần vào tổng số hơn 350 hang động được khám phá ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, trong đó có hang Tiên 2 và một hang sông nằm sâu trong khu rừng rậm hẻo lánh có tên là Rục Ma Rính. 

Ông Howard Limbert cho rằng, tỉnh Quảng Bình là điểm đến du lịch phát triển nhanh nhất tại Việt Nam và là điểm đến thứ 3 tại Việt Nam về du lịch. Các hang động đã thay đổi cuộc sống của những người dân địa phương nghèo trong khu vực và nhiều người hiện đã sống được tốt hơn nhờ vào du lịch hang động như khuân vác, hướng dẫn viên... 

Ông Howard Limbert khẳng định: ở Phong Nha hiện có nhiều người tham gia các tour thám hiểm hang động mạo hiểm hơn bất cứ nơi nào trên thế giới.

Các năm 2019 đến 2023 các chuyên gia hang động Anh tiếp tục khám phá Sơn Đoòng bằng nhiều chuyến lặn sâu trong hang với hơn 70m, và công bố là hang Sơn Đoòng hiện nay sâu hơn 500m. 

Một nhóm nghiên cứu thám hiểm trở lại sau dịch COVID-19 ở khu vực Hoá Sơn, Hoá Phúc đã điều tra và khảo sát 12km hang, đồng thời cũng phát hiện và khám phá 22 hang động lớn, nhỏ mới. 

Từ ngày 1 đến 15-3-2024 đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã khảo sát tại huyện Minh Hóa và Tuyên Hóa, phát hiện 22 hang mới, trong đó có 3 hang bổ sung ở hang Va, Doi Trieng 2 và Tien với tổng chiều dài 3.550m.

Như vậy trong 34 năm qua, các nhà thám hiểm hang động của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã khám phá và khảo sát kỹ lưỡng 384 hang động ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và các huyện Minh Hoá, Tuyên Hoá, Quảng Ninh... 

Tổng cộng khám phá 243km lối đi trong hang động. Họ khẳng định ngoài hang động lớn nhất thế giới là Sơn Đoòng, còn có các hang như Én, Người Lùn, Vòm cũng nằm trong tốp 10 hang động lớn nhất thế giới. Hang Khe Ry là động sông dài nhất thế giới. Khối núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng chắc chắn là một trong những khu vực đá vôi quan trọng nhất trên thế giới.

Ông Phạm Hồng Thái - Giám đốc Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng - cho biết, tới đây đơn vị sẽ khảo sát để biết khu vực hang động nào có thể đón khách du lịch được thì sẽ khai thác ngay. Hiện đã có hơn 40 hang động được đưa vào khai thác du lịch, trong đó có Sơn Đoòng, Én và Pigmy, Phong Nha, Thiên Đường.../.