Cơ sở của niềm tin

Cơ sở chính trị và chiến lược: mục tiêu tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) 8% trở lên năm 2025 được xác lập trên nền tảng chính trị vững chắc, cụ thể hóa định hướng của Đại hội XIII và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030. 

Nghị quyết Quốc hội tháng 2-2025 đã chính thức điều chỉnh chỉ tiêu kinh tế năm 2025 với GDP tối thiểu 8%, quy mô nền kinh tế dự kiến trên 500 tỷ USD, GDP bình quân đầu người vượt 5.000 USD, kim ngạch xuất, nhập khẩu đạt 800 - 850 tỷ USD, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) kiểm soát trong khoảng 4,5 - 5%.

Cơ sở thực tiễn và động lực phục hồi: kinh tế Việt Nam đã và đang phục hồi mạnh sau dịch COVID-19. Tăng trưởng GDP lần lượt đạt 2,58% (năm 2021), 8,02% (năm 2022 - cao nhất trong 11 năm), 5,05% (năm 2023). 

Năm 2024, nền kinh tế Việt Nam đạt mức tăng trưởng GDP ấn tượng 7,09% và nằm trong nhóm các năm có tốc độ tăng trưởng cao nhất. Tổng quy mô GDP đạt 476,3 tỷ USD, nhờ sự phục hồi mạnh mẽ của xuất khẩu và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). 

Đến hết quý I-2025, tổng vốn FDI đăng ký đạt hơn 6,2 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ. Xuất khẩu khởi sắc, công nghiệp chế biến - chế tạo phục hồi, dịch vụ du lịch và thương mại điện tử tăng trưởng mạnh. 

Ba trụ cột tăng trưởng được xác định là công nghiệp chế biến - chế tạo chiếm 24% GDP, thu hút các tập đoàn lớn (Samsung, Intel, Lego...); dịch vụ đóng góp 41% GDP, du lịch quốc tế đạt 12,6 triệu lượt năm 2023, thương mại điện tử hơn 20,5 tỷ USD; nông nghiệp công nghệ cao chiếm gần 12% GDP, xuất khẩu nông sản đạt kỷ lục 53 tỷ USD năm 2023. Chương trình phục hồi kinh tế hơn 347.000 tỷ đồng giai đoạn 2022 - 2025 tiếp tục tạo xung lực mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, chất lượng tăng trưởng của kinh tế Việt Nam được cải thiệt rõ rệt. Năng suất lao động của toàn nền kinh tế Việt Nam năm 2024 ước đạt 221,9 triệu đồng/lao động, tương đương 9.182 USD/người. Tốc độ tăng năng suất lao động đạt 5,88%, vượt chỉ tiêu Quốc hội giao.

Nền kinh tế tăng trưởng bền vững dựa trên 4 trụ cột: 

1- Bảo vệ môi trường thiệt hại do ô nhiễm ước chiếm 4 - 5% GDP mỗi năm, đòi hỏi tăng cường kiểm soát và đầu tư cho bảo tồn tài nguyên; 

2- Chuyển đổi xanh tỷ trọng năng lượng tái tạo năm 2024 đạt 26,4%; 300.000 doanh nghiệp áp dụng sản xuất sạch hơn, góp phần nâng cao hiệu quả và giảm phát thải; 

3- Giảm phát thải Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào 2050. Nhu cầu vốn cho thích ứng khí hậu ước 368 tỷ USD đến 2030; 

4- An toàn tài chính - ngân sách nợ công năm 2024 ở mức 38% GDP, bội chi kiểm soát dưới 3,6%, thu ngân sách nhà nước đạt 1.780 nghìn tỷ đồng (vượt 4,7%), bảo đảm nền tài chính quốc gia ổn định.

Đầu tư công giai đoạn 2021 - 2024 ưu tiên 40% vốn cho khu vực khó khăn. Giảm nghèo đa chiều, tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2024 còn 2,93%. Gần 2,4 triệu lượt hộ được vay vốn ưu đãi năm 2024. Công bằng xã hội hệ số GINI duy trì ở mức 0,37; Chỉ số Phát triển con người (HDI) của Việt Nam xếp thứ 107/193 quốc gia. Không ai bị bỏ lại phía sau, bảo hiểm y tế bao phủ 93% dân số, gần 2 triệu người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, chính sách hỗ trợ đồng bộ cho nhóm yếu thế.

Tăng trưởng 8% trở lên năm 2025 là mục tiêu có cơ sở lý luận, thực tiễn và chính trị rõ ràng. Đó không chỉ là chỉ tiêu kinh tế, mà là bước ngoặt hướng tới mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 - 2030 và tầm nhìn Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Một số thách thức

Trong bối cảnh quốc tế biến động nhanh chóng và nguy cơ bất định cao, Việt Nam đang đối mặt với những thách thức to lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thực hiện mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025.

Theo Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO), năm 2024, cạnh tranh chiến lược và bất ổn địa - chính trị, căng thẳng Mỹ - Trung, Nga - Liên minh châu Âu, Israel - Hamas tiếp diễn, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy chi phí vận chuyển tăng 15 - 20%. 

Lạm phát và thắt chặt tiền tệ lãi suất cao ở Mỹ và châu Âu làm giá vốn tăng, USD/VND tăng 3% (quý I-2024), gây sức ép lên nội tệ và lạm phát nhập khẩu. Việt Nam nằm trong 5 nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất về biến đổi khí hậu, ước tính thiệt hại có thể lên đến 3,5% GDP mỗi năm nếu thiếu điều chỉnh kịp thời.

Nền kinh tế Việt Nam tiếp tục đối mặt với nhiều lực cản nội tại cần được nhận diện và xử lý quyết liệt, đồng bộ. Bên cạnh đó, năng suất lao động và chất lượng nguồn nhân lực còn thấp. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2024 tuy có cải thiện so với năm 2023 nhưng vẫn chỉ bằng khoảng 72% mức bình quân của nhóm ASEAN-5 (gồm Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore). 

Đáng lưu ý, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ mới đạt khoảng 27%, phản ánh khoảng cách lớn giữa yêu cầu của thị trường lao động và chất lượng cung ứng.

Cải cách thể chế kinh tế tiếp tục diễn ra chậm và thiếu nhất quán. Các rào cản pháp lý trong đầu tư công, đấu thầu, chuyển mục đích sử dụng đất vẫn chậm được tháo gỡ, làm giảm niềm tin của khu vực tư nhân và nhà đầu tư.

Rủi ro tài chính - tín dụng gia tăng. Dòng tín dụng vẫn chủ yếu chảy vào bất động sản và tiêu dùng, còn khu vực sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận vốn. 

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi chậm, rủi ro thanh khoản và pháp lý vẫn hiện hữu, nhất là trong lĩnh vực bất động sản. Phân bổ nguồn lực chưa hợp lý, hiệu quả đầu tư chưa cao. Tuy nhiên, tình trạng đầu tư dàn trải, tập trung vào lĩnh vực có hiệu ứng lan tỏa thấp vẫn phổ biến.

Cơ chế phân cấp tài chính còn bất cập. Theo Bộ Tài chính, tính đến quý I-2025, có tới 45/63 địa phương vẫn phải nhận trợ cấp từ ngân sách trung ương để cân đối chi thường xuyên, trong khi các cơ chế khuyến khích tăng thu, thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại địa phương còn hạn chế. Việc phân cấp nhưng không đi kèm cơ chế tự chủ tài khóa và trách nhiệm giải trình đã làm giảm hiệu lực quản lý nhà nước và tính năng động của chính quyền địa phương.

Muốn hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm 2025, nền kinh tế cần được “giải phóng” khỏi các “điểm nghẽn” nội tại trên. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, thúc đẩy cải cách thể chế mạnh mẽ, nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách vĩ mô và phân bổ nguồn lực công bằng, hiệu quả hơn. Quan trọng hơn cả là biến thách thức thành động lực để phát triển bền vững và bao trùm.

Giải pháp thực hiện

Trước yêu cầu tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên trong năm 2025, việc tổ chức thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp là yếu tố then chốt. Trọng tâm là đổi mới tư duy điều hành vĩ mô, khơi thông các động lực tăng trưởng mới, sử dụng hiệu quả nguồn lực và bảo đảm phát triển bao trùm.

Để tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, Việt Nam cần thúc đẩy các cải cách thể chế đồng bộ, tăng cường đối thoại công - tư, phát triển Chính phủ số và minh bạch hóa dữ liệu. Những nỗ lực này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản trị và thu hút đầu tư, hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2045.

Chính sách tài khóa - tiền tệ cần phối hợp linh hoạt. Cần thiết lập cơ chế điều phối chính sách vĩ mô liên ngành và công khai dữ liệu điều hành để nâng cao hiệu lực điều tiết.

Khơi thông động lực tăng trưởng mới: chuyển đổi số, kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo, công nghiệp chế biến và dịch vụ chất lượng cao là “động lực kép” mới. Chuyển đổi số đến cuối 2024, kinh tế số chiếm 16,5% GDP; 100% số dịch vụ công đủ điều kiện đã được cung cấp trực tuyến; thương mại điện tử ước đạt 40 tỷ USD năm 2025 (Google, Temasek). 

Kinh tế xanh - tuần hoàn tỷ trọng năng lượng tái tạo đạt 30% tổng công suất điện năm 2024 (Bộ Công Thương). Cường độ phát thải khí nhà kính mục tiêu giảm 15 - 20% trong năm 2025. Mô hình kinh tế tuần hoàn đang được triển khai thí điểm tại ngành nhựa, nông nghiệp và dệt may.

Sử dụng hiệu quả nguồn lực: đầu tư công năm 2025, tổng vốn dự kiến là 720.000 tỷ đồng; tập trung vào công trình trọng điểm, rút ngắn thủ tục, tăng phân cấp và kiểm soát chặt đầu tư. Vốn đầu tư FDI năm 2024, Việt Nam thu hút 36,6 tỷ USD, tăng 32,1%. Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa và giá trị gia tăng còn thấp. Cần thu hút có chọn lọc vào ngành công nghệ cao, xanh, số và đánh giá hiệu quả FDI theo đóng góp phát triển bền vững.

Cần ưu tiên ngân sách giáo dục vùng sâu, đầu tư y tế cơ sở và mở rộng bảo hiểm y tế lên trên 95% dân số. Hạ tầng vùng yếu thế hơn 60% xã vùng cao thiếu giao thông cấp thiết. Giai đoạn 2021 - 2025, chương trình phát triển vùng dân tộc thiểu số bố trí hơn 137.000 tỷ đồng. Ưu tiên đầu tư điện, nước sạch, trường học, bệnh viện.

Nâng cao năng lực giám sát - đánh giá: Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc và báo chí cần tăng cường phản biện, giám sát đầu tư công, thủ tục hành chính./.