Chủ tịch Hồ Chí Minh - nhà báo cách mạng lỗi lạc sống mãi với thời gian

Chủ tịch Hồ Chí Minh - người đặt nền móng cho nền Báo chí cách mạng Việt Nam - không chỉ là một lãnh tụ thiên tài, một chiến sĩ cộng sản kiên trung, mà còn là một nhà báo lỗi lạc, để lại một di sản tư tưởng phong phú, sâu sắc về báo chí và người làm báo. 

Trong hệ thống tư tưởng ấy, ba phẩm chất được Người đặc biệt nhấn mạnh và coi là chuẩn mực đối với người làm báo cách mạng, chính là: vững lý luận, sắc ngòi bút và sâu hơi thở nhân dân. Đây không chỉ là tiêu chuẩn đạo đức - nghề nghiệp, mà còn là phương châm hành động, “kim chỉ nam” để mỗi nhà báo phụng sự cách mạng, phục vụ nhân dân một cách đúng đắn, hiệu quả.

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi báo chí là vũ khí sắc bén của Đảng, của nhân dân, là công cụ quan trọng để tuyên truyền lý tưởng cách mạng, giáo dục, tổ chức và động viên quần chúng. Theo Người, để hoàn thành sứ mệnh lịch sử ấy, người làm báo cách mạng trước hết phải vững lý luận chính trị, kiên định lập trường tư tưởng, tuyệt đối trung thành với lý tưởng cách mạng và lợi ích nhân dân.

“Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”[1]. Đây là một quan điểm nhất quán của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bản chất của báo chí cách mạng: báo chí là công cụ đấu tranh tư tưởng, đấu tranh giai cấp, phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Người làm báo vì thế phải là chiến sĩ xung kích trên mặt trận tư tưởng, là người tiên phong trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh yêu cầu người làm báo phải vững về lý luận chính trị; bởi, chỉ khi có tư tưởng đúng thì hành động mới đúng, viết báo mới có định hướng đúng. Nhà báo cách mạng không phải là người đưa tin trung lập, vô cảm, mà là người có trách nhiệm chính trị, có mục tiêu lý tưởng và phải đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết.

Không chỉ yêu cầu về lập trường, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nhấn mạnh đến việc nhà báo phải rèn luyện kỹ năng viết báo sắc sảo, ngắn gọn, dễ hiểu, súc tích nhưng đầy đủ thông tin và mang tính chiến đấu cao. Người căn dặn: “Khi viết, khi nói, phải luôn luôn làm thế nào cho ai cũng hiểu được. Làm sao cho quần chúng đều hiểu, đều tin, đều quyết tâm theo lời kêu gọi của mình”[2]. 

Vì vậy, ngòi bút của nhà báo cách mạng không chỉ sắc ở tư tưởng, mà còn sắc ở ngôn ngữ, hình thức và hiệu quả tuyên truyền. Viết báo là để phục vụ nhân dân, thuyết phục quần chúng, hướng dẫn hành động - đó là mục tiêu cao cả mà báo chí cách mạng phải hướng đến.

Một điểm đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng là sự gắn bó chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn. Với Người, nhà báo không thể ngồi bàn giấy mà “sáng tạo” ra các tác phẩm báo chí. Ngược lại, muốn có tác phẩm xuất sắc thì phải đi sâu vào đời sống, “mắt thấy, tai nghe”, phải hiểu cuộc sống, lắng nghe nhân dân, phản ánh đúng hiện thực. 

Từ thực tiễn ấy, nhà báo mới có chất liệu chân thực để viết những bài báo mang sâu hơi thở cuộc sống, gắn bó với nhân dân và vì nhân dân. Người nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân”[3].

Vững lý luận, sắc ngòi bút và sâu hơi thở nhân dân không tách rời nhau, mà tạo nên một chỉnh thể thống nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà báo cách mạng. Lý luận là kim chỉ nam, ngòi bút là công cụ, còn nhân dân là đối tượng phục vụ và là “nguồn sống” của báo chí cách mạng. 

Học tập và làm theo Bác, mỗi nhà báo hôm nay cần không ngừng rèn luyện bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và năng lực chuyên môn, để mỗi tác phẩm báo chí không chỉ là một sản phẩm thông tin, mà còn là “thông điệp cách mạng”, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Làm chủ ngòi bút, giữ vững “trận địa” tư tưởng trong thời đại số

Trong bối cảnh hiện nay, khi báo chí đứng trước làn sóng công nghệ số, mạng xã hội phát triển mạnh mẽ và cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ngày càng gay gắt, việc nâng cao bản lĩnh, trình độ và phẩm chất chính trị cho đội ngũ người làm báo trở thành yêu cầu cấp thiết. 

Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, để mỗi nhà báo là một chiến sĩ cách mạng, cần tập trung vào một số phương hướng và giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường giáo dục lý luận chính trị, nâng cao bản lĩnh chính trị cho đội ngũ người làm báo. Cần xác định rõ rằng, vững lý luận chính trị là nền tảng tư tưởng giúp nhà báo đứng vững trước mọi biến động của đời sống xã hội, không dao động trước thông tin sai trái, xuyên tạc. 

Các cơ quan báo chí cần đẩy mạnh công tác bồi dưỡng lý luận chính trị, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh một cách hệ thống, thường xuyên, bài bản, gắn với tình hình thực tiễn đất nước và quốc tế. 

Khuyến khích nhà báo chủ động học tập, tự nghiên cứu lý luận, nâng cao năng lực tư duy phản biện, khả năng nhận diện và đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng.

Thứ hai, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, làm cho ngòi bút sắc bén, có chiều sâu và bản sắc riêng. Nhà báo thời đại số không chỉ cần viết đúng, viết hay, mà còn phải biết chọn đúng vấn đề, khai thác đúng bản chất, truyền tải thông điệp có sức lay động và định hướng xã hội rõ ràng. 

Cần đẩy mạnh đào tạo kỹ năng làm báo đa phương tiện, làm chủ công nghệ số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và các nền tảng kỹ thuật hiện đại vào hoạt động báo chí để tăng tính lan tỏa, hấp dẫn, hiệu quả tuyên truyền. 

Mỗi nhà báo cần trau dồi khả năng tư duy chính luận, rèn luyện phong cách viết sắc sảo, có lập luận chặt chẽ, giàu tính thuyết phục để bài viết thực sự trở thành “tiếng nói dẫn đường” cho quần chúng.

Thứ ba, nhà báo cần gắn bó với đời sống, bám sát thực tiễn, lắng nghe và phản ánh tiếng nói của nhân dân. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, “sâu hơi thở nhân dân” không chỉ là trách nhiệm, mà còn là phương pháp tác nghiệp đúng đắn nhất của người làm báo cách mạng. 

Các cơ quan báo chí cần khuyến khích phóng viên thâm nhập cơ sở, “ba cùng” với nhân dân (cùng ăn, cùng ở, cùng làm), để có chất liệu chân thực, từ đó phản ánh đúng mạch sống xã hội. 

Một trong những yêu cầu quan trọng trong thời đại số hiện nay là đẩy mạnh việc xây dựng báo chí dữ liệu, báo chí điều tra xã hội học, kết nối với các thiết chế xã hội để kịp thời phản ánh, kiến nghị và bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân.

Thứ tư, xây dựng đạo đức nghề nghiệp, giữ gìn “tâm trong, trí sáng, bút sắc” của người làm báo. Đạo đức người làm báo là yếu tố gắn bó mật thiết với phẩm chất chính trị và kỹ năng nghề nghiệp. 

Cần thường xuyên kiểm điểm, tự soi, tự sửa, nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức công dân và đạo đức cách mạng. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí để ngăn chặn biểu hiện thương mại hóa, sa vào giật gân, câu view, làm giảm giá trị chân chính của báo chí cách mạng. 

Mỗi nhà báo phải tự mình rèn luyện phẩm chất “vừa hồng, vừa chuyên”, luôn đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết, không để lợi ích vật chất, danh vọng chi phối ngòi bút của mình./.

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 13, tr. 466.

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 5, tr. 346.

[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 13, tr. 463.