Chuyển đổi xanh trở thành xu hướng toàn cầu

Chương trình nghị sự xanh bao gồm các giải pháp toàn diện nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu, cắt giảm khí thải nhà kính và hướng tới mục tiêu trung hòa carbon, đồng thời duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Trên quy mô toàn cầu, nền kinh tế xanh ngày càng nhận được sự quan tâm lớn. Riêng năm 2016, đầu tư vào năng lượng tái tạo đạt 348,5 tỷ USD, dự báo đến năm 2040, tổng vốn đầu tư toàn cầu vào lĩnh vực này sẽ tăng lên 7,8 nghìn tỷ USD.

Nhìn chung, các chuyên gia nhận định rằng bên cạnh việc giải quyết các vấn đề môi trường, chuyển đổi xanh còn mang lại nhiều lợi ích kinh tế. 

Cụ thể, quá trình này giúp giảm chi phí vận hành nhờ tiết kiệm năng lượng và vật liệu thông qua công nghệ hiệu quả cao, đồng thời, chi phí quản lý chất thải cũng giảm nhờ các giải pháp tái chế và giảm thiểu ô nhiễm. 

Ví dụ, từ năm 2020 đến 2050, việc đầu tư vào hệ thống năng lượng carbon thấp có thể giúp tiết kiệm tới 112 nghìn tỷ USD từ nhiên liệu hóa thạch. Ngoài ra, hiệu quả kinh tế còn thể hiện qua việc nâng cao hình ảnh và danh tiếng doanh nghiệp, thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng và thu hút tài trợ từ nhà nước. 

Theo nghiên cứu của McKinsey và NielsenIQ năm 2023, doanh số bán sản phẩm “xanh” đã tăng 28% trong vòng 5 năm.

Chuyển đổi xanh cũng mở ra cơ hội phát triển các ngành kinh tế mới và thị trường tiềm năng, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, giao thông bền vững và công nghệ thân thiện với môi trường. 

Hơn nữa, năng suất lao động có thể được cải thiện đáng kể (từ 0,4% đến 18%) nhờ điều kiện làm việc tốt hơn, giúp nâng cao sức khỏe và sự thoải mái của người lao động.

Các nguyên tắc của nền kinh tế xanh đang được nhiều quốc gia phát triển và đang phát triển áp dụng mạnh mẽ, tiêu biểu như Đức, Đan Mạch, Brazil, Trung Quốc và Kazakhstan. 

Trung Quốc đã đưa các mục tiêu cụ thể về phát triển kinh tế xanh vào kế hoạch đến năm 2025, bao gồm giảm cường độ năng lượng trên GDP, mở rộng diện tích rừng, tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng và cắt giảm phát thải CO2. 

Hà Lan thực hiện chuyển đổi xanh trong nông nghiệp bằng cách ứng dụng công nghệ số để quản lý chu kỳ canh tác, phát triển phân bón thân thiện với môi trường và áp dụng công nghệ tưới tiêu tiên tiến. 

Ở Đức tập trung vào triển khai các công nghệ tiết kiệm năng lượng trong ngành công nghiệp, giúp giảm mức tiêu thụ năng lượng và nâng cao hiệu quả sinh thái của quá trình sản xuất. 

Trong khi đó, Thụy Điển đang tiên phong với dự án HYBRIT (công nghệ luyện sắt đột phá bằng hydro), sản xuất thép không sử dụng nhiên liệu hóa thạch, dự kiến giúp quốc gia này giảm 10% tổng lượng khí thải CO₂.

Việc triển khai công nghệ xanh đòi hỏi cần được phân tích một cách toàn diện, không chỉ tập trung vào giai đoạn vận hành mà còn phải đánh giá tác động môi trường trong toàn bộ vòng đời sản phẩm. 

Trong một số trường hợp, quá trình sản xuất hoặc xử lý các thành phần của công nghệ xanh có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến môi trường.

Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh, nhiều công cụ hỗ trợ đã được triển khai, bao gồm các khoản tài trợ và trợ cấp từ chính phủ, các gói tín dụng dành cho đầu tư vào công nghệ xanh (Green Tech), chương trình tài trợ cho các dự án bền vững - chẳng hạn như chương trình GEFF (Cơ sở tài chính kinh tế xanh) của Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD), được triển khai thông qua mạng lưới các tổ chức tài chính địa phương tại 29 quốc gia. 

Ngoài ra, các cơ sở dữ liệu dành cho nhà đầu tư, doanh nghiệp và các ưu đãi thuế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn vào lĩnh vực này. 

Theo báo cáo của Net Zero về công nghệ khí hậu, Mỹ đã thu hút 43,9 tỷ USD đầu tư vào năm 2022, tăng 7% so với năm 2021. 

Trong khi đó, EU huy động được 35,6 tỷ USD, tăng 26% so với năm trước đó. Những lĩnh vực nhận được nguồn vốn lớn nhất bao gồm: giao thông (815 triệu USD), năng lượng (647 triệu USD) và kinh tế tuần hoàn (438 triệu USD).

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Trước áp lực về biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và cam kết quốc tế về giảm phát thải, Việt Nam đang đẩy mạnh các chính sách và giải pháp nhằm hướng tới phát triển bền vững. 

Mặc dù có những bước tiến đáng kể, song Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam như sau:

Một là, hoàn thiện khung pháp lý và chính sách hỗ trợ. Chính phủ cần tiếp tục ban hành các chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh như ưu đãi thuế: miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các công ty đầu tư vào năng lượng tái tạo, sản xuất xanh, hoặc các dự án bảo vệ môi trường; giảm thuế nhập khẩu đối với các thiết bị công nghệ xanh như pin Mặt trời, tua-bin gió... 

Chính phủ cần chỉ đạo các tổ chức tín dụng cung cấp các gói vay ưu đãi cho doanh nghiệp triển khai dự án xanh, phát triển các chương trình vay vốn với lãi suất thấp để hỗ trợ đổi mới công nghệ thân thiện môi trường.

Hai là, tăng cường đầu tư vào năng lượng tái tạo. Năng lượng tái tạo (điện gió, điện Mặt trời, thủy điện nhỏ...) đang trở thành xu hướng toàn cầu nhằm giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và cắt giảm khí nhà kính. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn gặp thách thức lớn về kết cấu hạ tầng và chính sách giá điện. 

Chính phủ cần ban hành chính sách giá mua điện hợp lý để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào điện Mặt trời, điện gió, cải thiện cơ chế đấu thầu minh bạch, giúp nhà đầu tư yên tâm khi tham gia vào thị trường năng lượng sạch.

Ba là, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Mô hình kinh tế hiện nay chủ yếu là kinh tế tuyến tính (sản xuất → tiêu dùng → thải bỏ), gây áp lực lớn lên môi trường và tài nguyên. 

Kinh tế tuần hoàn giúp tận dụng tối đa nguyên vật liệu, giảm lãng phí và phát thải ô nhiễm. Xây dựng cơ chế ưu đãi thuế cho doanh nghiệp tham gia mô hình tái chế chất thải nhựa, giấy, kim loại... Khuyến khích doanh nghiệp phát triển bao bì sử dụng lại, sản phẩm có thể phân hủy sinh học.

Bốn là, phát triển nguồn nhân lực. Đẩy mạnh đào tạo về công nghệ xanh, năng lượng tái tạo, giúp doanh nghiệp có lực lượng lao động chất lượng cao để thích ứng với xu thế phát triển bền vững như: đưa nội dung về chuyển đổi xanh, phát triển bền vững vào chương trình giảng dạy tại các trường học, bậc học...

Chuyển đổi xanh là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự tham gia của cả Chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, Việt Nam có thể đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đồng thời nâng cao chất lượng sống và vị thế của mình trong nền kinh tế toàn cầu./.