Thương mại và thị trường nội địa thay đổi

Trong những thập niên gần đây, thương mại và thị trường nội địa nước ta đổi thay khá nhiều, gắn với quá trình cơ cấu lại, chuyển đổi mô hình tăng trưởng của các ngành, địa phương, doanh nghiệp và của cả nền kinh tế. Mặt khác, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng là “tác nhân thời đại” làm thay đổi các hoạt động thương mại truyền thống.

Trong xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế, với những hạn chế về tiếp cận thị trường, đối xử quốc gia từng bước được dỡ bỏ, thương mại điện tử, dịch vụ cung cấp hàng hóa qua biên giới, chợ ảo, bán hàng trực tuyến,... càng trở nên phổ biến ở Việt Nam. Thương mại hiện đại đang phát triển nhanh, đặc biệt là các thành phố lớn, dân cư đông, song “chưa để ý” đến thị trường nông thôn.

Tuy nhiên, ở nhiều nơi, thương mại vẫn mang tính chất tự phát, phân tán, quy mô nhỏ, chưa thiết lập được mối liên hệ chặt chẽ, lâu dài giữa sản xuất với lưu thông, giữa bán buôn và bán lẻ,... theo những kênh lưu thông hợp lý, ổn định. Khuynh hướng tự cấp, tự túc không những chưa được khắc phục, mà ngược lại còn gia tăng ở một số nơi. 

Tư tưởng phát triển nông nghiệp truyền thống vẫn còn ngự trị ở khá nhiều địa phương. Thị trường miền núi, vùng cao biên giới được xem là bộ phận kém phát triển nhất của cả nước và có khuynh hướng bị khu vực hóa ở một số vùng kinh tế đặc thù, giao thông đi lại khó khăn. Hệ thống phân phối hàng hóa còn khá sơ khai, phụ thuộc nhiều vào tiểu thương. Hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái,... vẫn tìm cách len lỏi, xâm nhập thị trường nông thôn.

Thương mại và thị trường nội địa nói chung đều bị ảnh hưởng bởi tình trạng hàng giả, hàng hóa không bảo đảm chất lượng, vệ sinh, an toàn thực phẩm, trong đó có những mặt hàng thiết yếu như: rau quả, đồ uống, thực phẩm tươi sống, chế biến,... và cả thuốc chữa bệnh. Gần đây, niềm tin của người tiêu dùng đối với một số loại sản phẩm, hàng hóa trên thị trường có dấu hiệu bị lung lay, suy giảm.

Do sự xuống cấp về văn hóa, đạo đức kinh doanh nên thị trường nội địa đang phải đối mặt với những khó khăn, thách thức đáng kể. Bên cạnh đó, năng lực, trình độ chuyên môn, đạo đức công vụ,... của một số cán bộ, công chức quản lý thị trường và chất lượng hàng hóa còn có những mặt hạn chế nhất định. Máy móc, công cụ, phương tiện kiểm soát chất lượng các loại hàng hóa của lực lượng chức năng còn khá sơ sài, lạc hậu.

Định hướng phát triển trong thời gian tới

Những năm tới đây được kỳ vọng là giai đoạn chuyển trạng thái của nền kinh tế, từ vượt khó sang phục hồi và tăng trưởng cao hơn. Trong bối cảnh đó, thị trường nội địa cần là điểm tựa vững chắc, bảo đảm cho sự ổn định, phát triển của hoạt động sản xuất và tiêu dùng.

Với nhiều tiềm năng, lợi thế và bản sắc văn hóa truyền thống, thị trường nông thôn - nơi lưu giữ hồn cốt Việt - là địa bàn thích hợp cho sự phát triển thị trường Việt, thương hiệu Việt, thương nhân Việt... Vì vậy, phải có những định hướng và chính sách phù hợp để thị trường nông thôn phát triển đa dạng về cấu trúc, mô hình và quy mô, bảo đảm sự thông suốt từ khâu sản xuất đến tiêu dùng. 

Xây dựng và phát triển các cụm kinh tế - thương mại - dịch vụ, gồm nhiều chủ thể kinh doanh với các hình thức sở hữu đa dạng được xem là nhiệm vụ quan trọng trong việc tổ chức lại thị trường ở khu vực này. Lưu thông hàng hóa ở khu vực này cần được nâng cấp, phát triển, từng bước trở thành lưu thông lớn, sản xuất theo hướng chuyên môn hóa.

Để phát triển thị trường nông thôn, Nhà nước cần áp dụng chính sách giảm thuế phù hợp. Thương lái cần được xem là đối tác đồng hành với người sản xuất và doanh nghiệp nên cần được tổ chức thành các nhóm, các câu lạc tự nguyện để họ có cơ hội chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận các chương trình tập huấn, hướng dẫn về kỹ thuật bảo quản và chế biến nông sản.

Cần đầu tư, phát triển chợ dân sinh hạng III, bán lẻ bởi đây là loại chợ có vị trí và vai trò quan trọng nhất trên thị trường, có thể đáp ứng hầu hết những nhu cầu chủ yếu trong sản xuất và đời sống thường ngày của người dân. Bên cạnh đó, cần quy hoạch, phát triển một số chợ đầu mối bán buôn hàng nông sản ở gần các trung tâm tiêu dùng lớn, phát triển thành chợ đấu giá, sàn giao dịch hàng hóa...

Để thúc đẩy thương mại và thị trường nội địa, bên cạnh việc đầu tư phát triển các siêu thị, trung tâm thương mại lớn, một số quốc gia còn phát triển loại hình cửa hàng tiện lợi. Những cửa hàng này được phân bố rộng khắp các địa bàn trở thành “người nội trợ” cho mọi nhà với giá cả hợp lý. 

Ở Đài Loan (Trung Quốc), loại hình cửa hàng tiện lợi còn đảm nhận những dịch vụ như: thu tiền điện nước, điện thoại, thậm chí còn là điểm nhận tiền nộp phạt vi phạm luật giao thông... 

Ở Đức và Ba Lan, trung tâm bán buôn Metro Cash and Carry (tạm dịch là: tiền trao, cháo múc) còn thiết kế và cung cấp “mẫu cửa hàng tiện lợi” thống nhất về kiểu cách, hình dáng, nội thất... Các cửa hàng tiện lợi nhập hàng theo hình thức đặt hàng từng ngày, từng tuần hoặc từng tháng, mà Metro Cash and Carry là nhà cung cấp chính.

Trong xu thế hội nhập, nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội phát triển, song cũng đối mặt với không ít khó khăn, thử thách. Những thương hiệu quốc tế xuất hiện trên thị trường Việt Nam ngày càng nhiều hơn. 

Một số ngành, lĩnh vực sản xuất trong nước phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt của nhiều loại hàng hóa nhập ngoại. Trong bối cảnh đó, phát triển thương mại và thị trường nội địa cần tiến hành song song với việc đầu tư, phát triển các mặt hàng, ngành sản xuất truyền thống bảo đảm uy tín, chất lượng, thương hiệu hàng Việt Nam.

Cùng với việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện hệ thống pháp luật về kinh tế, tạo dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh..., cần tăng cường lực lượng, đấu tranh có hiệu quả với các loại hàng hóa không bảo đảm vệ sinh, an toàn thực phẩm, sử dụng chất cấm, nạn sản xuất hàng giả, tuyên truyền, nâng cao chuẩn mực văn hóa, đạo đức kinh doanh của các cá nhân, tổ chức tham gia chuỗi cung ứng hàng hóa trên thị trường, đồng thời tăng mức phạt, bổ sung hình phạt, tội danh và xử lý nghiêm minh những hành vi vi phạm pháp luật về kinh tế./.