Bước vào kỷ nguyên mới, Quốc hội Việt Nam tiếp tục đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật để phát triển đất nước, thực hiện các chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng và giám sát tối cao hoạt động của Nhà nước. Điều này đòi hỏi Quốc hội phải đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng hoạt động và phát huy tính dân chủ, pháp quyền, hiện đại, chuyên nghiệp, khoa học, công khai, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả.

Kỳ vọng cao hơn

Cả dân tộc đang chuyển mình bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, với các mục tiêu chiến lược đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao. Theo đó, sự phát triển đất nước đang đặt ra những vấn đề cấp bách cần giải quyết.

Quốc hội ngày càng khẳng định vị trí, vai trò là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thay mặt nhân dân thực hiện các quyền lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao đối với hoạt động của nhà nước và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Công tác lập pháp của Quốc hội là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 

Với trách nhiệm cao cả, lớn lao và vinh dự đó, trong bối cảnh mới, Quốc hội tập trung đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp, tiến tới xây dựng hệ thống pháp luật chất lượng, tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, phục vụ hiệu quả công tác quản lý đất nước, cùng toàn Đảng, toàn dân thực hiện thắng lợi các mục tiêu trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trên thực tế vẫn còn không ít điểm nghẽn, nhất là hệ thống pháp luật, các chính sách vẫn còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, không nhất quán, đôi khi mâu thuẫn, gây khó khăn trong thực thi và áp dụng. Điều này ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh, làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, gây phiền hà cho người dân.

Ngày 27-6-2025, phát biểu bế mạc Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh: chặng đường phía trước còn nhiều khó khăn, thách thức, Quốc hội sẽ tiếp tục đổi mới toàn diện, nâng cao năng lực lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan tư pháp và cả hệ thống chính trị để triển khai hiệu quả Hiến pháp và các luật, nghị quyết đã ban hành.

Tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV sáng 21-10-2024, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài phát biểu quan trọng, chỉ đạo những định hướng nhằm tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của Quốc hội; trong đó có nêu những hạn chế cần sớm khắc phục.

Đó là: chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi; các quy định chưa thực sự đồng bộ, còn chồng chéo, nhiều quy định còn gây khó khăn, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, chưa khơi thông nguồn lực trong dân.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 -NQ/TW, ngày 25-10-2017, của Ban Chấp hành Trung ương, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh: “những tồn tại, hạn chế kéo dài đã nhiều năm cần khẩn trương khắc phục, không để cản trở phát triển, gây lãng phí, lỡ thời cơ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, nhưng trọng trách rất lớn đặt lên vai của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội và Chính phủ”.

Như vậy, yêu cầu đặt ra cho giai đoạn tới hết sức nặng nề. Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật cần tiếp tục bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với tình hình thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước; bảo đảm tính chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi và hiệu quả.

Nâng cao chất lượng các dự án luật, đặc biệt là các luật liên quan đến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tháo gỡ các “điểm nghẽn” tạo hành lang pháp lý vững chắc cho sự phát triển. Chú trọng việc nghiên cứu, ban hành các cơ chế, chính sách đặc biệt để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân và các lĩnh vực quan trọng khác.

Giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, bảo đảm việc thực hiện pháp luật, chính sách và các quyết định của Quốc hội, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Đồng thời, luôn lắng nghe, phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.

Để xứng đáng với sứ mệnh cao cả

Quốc hội phải thể hiện rõ vai trò là cầu nối giữa ý chí của Đảng, nguyện vọng của nhân dân, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững, đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình, khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Tiếp tục khẩn trương, quyết liệt đẩy mạnh đồng bộ các giải pháp đổi mới, cải tiến hoạt động để nâng cao chất lượng xây dựng và hoàn thiện pháp luật, đặc biệt là sự đổi mới sâu sắc về tư duy và phương thức tiến hành công tác lập pháp, trong đó bảo đảm các định hướng sau:

Thứ nhất, chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển, tư duy quản lý không cứng nhắc, dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”... Tiếp tục tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách hành chính.

Thứ hai, các luật phải ngắn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, tạo điều kiện thuận lợi, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện.

Thứ ba, bám sát thực tiễn của đất nước, lắng nghe, phản hồi ý kiến giám sát, phản biện, góp ý của cử tri, đồng bào, nhà khoa học, người làm luật, nhà hoạt động thực tiễn.

Trên cơ sở đó, Quốc hội tập trung vào một số giải pháp trước mắt:

Một là, đổi mới quy trình lập pháp, bảo đảm thận trọng, kỹ lưỡng, chất lượng, có tính ổn định, có giá trị lâu dài, nhưng cũng phải kịp thời, bám sát thực tiễn, đáp ứng đòi hỏi đa dạng và thường xuyên biến động của thực tiễn. Thúc đẩy phân cấp, phân quyền, giảm thiểu thủ tục hành chính, tập trung tháo gỡ điểm nghẽn lớn về thể chế, kết cấu hạ tầng và nguồn nhân lực.

Hai là, nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện. Quốc hội và Chính phủ cần phối hợp chặt chẽ trong việc tổ chức đoàn giám sát, tăng cường giám sát việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả. Đẩy mạnh thực hiện cơ chế giải trình, tiếp thu ý kiến của nhân dân và đại biểu Quốc hội.

Ba là, tiếp tục nâng cao chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước theo hướng chính xác, kịp thời, nhất là việc quyết định ngân sách nhà nước, vấn đề về kinh tế - xã hội, tổ chức bộ máy, dự án quan trọng quốc gia. Tăng cường phối hợp để nghiên cứu, xây dựng chính sách thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, ứng dụng công nghệ cao trong quản lý nhà nước và sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

Bốn là, tăng cường đối thoại, tranh luận. Quy trình lập pháp cần tạo không gian cho sự trao đổi, tranh luận dân chủ giữa các cơ quan, lắng nghe ý kiến đa chiều, đặc biệt là ý kiến từ cơ sở, đồng hành vì mục tiêu chung để lựa chọn phương án tối ưu, hiệu quả nhất.

Năm là, bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu Quốc hội. Quốc hội và các vị đại biểu Quốc hội phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, không ngừng học hỏi nâng cao trình độ và năng lực công tác, đồng thời giữ mối liên hệ chặt chẽ, phản ánh trung thực ý kiến, kiến nghị của cử tri và chịu sự giám sát của cử tri./.