Không thể tách rời quy hoạch

Mục đích của tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị là định hướng phát triển đô thị trở thành đô thị phát triển bền vững, có khả năng thích ứng cao với tác động của thời tiết và nhu cầu phát triển chung của quốc gia. Cho nên, giải quyết vấn đề thoát nước đô thị luôn là bộ phận không thể tách rời quy hoạch phát triển tổng thể cho đô thị.

Việc giải quyết vấn đề thoát nước đô thị luôn được đặt ra và theo đuổi ngay từ giai đoạn đầu của công cuộc quy hoạch phát triển đô thị, chứ không phải sau khi đã có quy hoạch phát triển đô thị mới được đề cập đến và xử lý. Trong cả quy hoạch phát triển chung lẫn quy hoạch phát triển chi tiết cho đô thị, vấn đề thoát nước đô thị đều phải được tích hợp và lồng ghép ngay từ đầu. 

Liên quan đến việc giải quyết vấn đề thoát nước đô thị, tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị phải bảo đảm sự đồng bộ giữa các phương diện với nhau, chẳng hạn như với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng giao thông, quy hoạch sử dụng đất và những nguồn tài nguyên liên quan, cây xanh, công viên, ao, hồ, cốt nền các công trình xây dựng...

Để bảo đảm sự phát triển bền vững cho đô thị trong thế giới hiện đại, điều bắt buộc phải làm là trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị phải thực sự coi trọng đúng mức vấn đề tác động của biến đổi khí hậu Trái đất và quản lý nguồn tài nguyên nước của quốc gia trong xử lý mọi khía cạnh của vấn đề thoát nước đô thị. 

Lợi ích vô cùng quan trọng của việc này đối với phát triển đô thị là chủ động ứng phó để bảo đảm thoát nước trong đô thị và sử dụng hiệu quả nhất, tái sử dụng nguồn nước chứ không loại bỏ nguồn nước.

Trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị ở rất nhiều nơi trên thế giới, giải pháp cho thoát nước đô thị được phổ cập, thực thi rộng rãi là các giải pháp dựa vào thiên nhiên, cụ thể là lựa theo thiên nhiên, dựa vào thiên nhiên chứ không chống lại thiên nhiên. 

Các giải pháp dựa vào thiên nhiên (NbS) và hệ thống thoát nước đô thị bền vững (SUDS) tạo nên mô hình “đô thị bọt biển” (Spronge City), được thiết kế để hấp thụ, lưu giữ, làm sạch và sử dụng lại nước mưa, nước tràn trên mặt đất.

Vấn đề đặt ra ở đây trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị là tăng cường khả năng thẩm thấu, lưu giữ nước, giảm thiểu tối đa bề mặt không thấm nước như bê tông, nhựa đường, lát đá,... nhằm ngăn hình thành nước tràn bề mặt, tạo thành dòng chảy cuốn, gây ngập lụt ở vùng trũng, thấp tích tụ nước đổ dồn về. 

Đồng thời, trong đô thị cần có quy hoạch xây dựng công viên cây xanh, thảm cỏ, những công trình thấm nước, chứa nước theo tỷ lệ thích hợp với quy mô đô thị và điều kiện thời tiết, thiên nhiên ở vùng địa lý cụ thể. 

Công trình xanh (cây, cỏ, ao, hồ, khu đất ngập nước nhân tạo) và bề mặt thấm (vỉa hè, lòng đường, bãi đỗ xe,... sử dụng vật liệu xây dựng bảo đảm nước thẩm thấu) là những định hướng được sử dụng rất phổ biến trên thế giới trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị liên quan đến vấn đề thoát nước đô thị.

Trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị, đặc biệt khi quy hoạch phát triển đô thị mới, việc xây dựng, cải tạo, tối đa hóa hệ thống, mạng lưới hồ điều hòa chiếm vị trí rất quan trọng, hứa hẹn đưa lại hiệu quả cao, thiết thực trên phương diện thoát nước đô thị.

Những vấn đề lớn cần lưu ý

Liên quan đến cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho thoát nước đô thị, đặc biệt trong phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật mới, nâng cấp và hiện đại hóa cơ sở hạ tầng kỹ thuật đã có, tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị phải tập trung giải quyết 3 vấn đề lớn. 

Một là, xóa bỏ tình trạng đô thị bị ngập úng thường xuyên ở cả diện rộng cũng như trong phạm vi nhỏ hẹp hơn. Trong tầm nhìn quy hoạt phát triển đô thị, cần xây dựng bộ tiêu chuẩn và tiêu chí cụ thể về thoát nước đô thị. 

Hai là, bảo đảm tách nước mưa với nước thải đô thị, xây dựng các hệ thống thoát nước riêng biệt để ngăn ngừa ô nhiễm nguồn nước và tái sử dụng mọi nguồn nước hình thành trong thoát nước đô thị. 

Ba là, ứng dụng các loại công nghệ hiện đại trong giải quyết vấn đề thoát nước đô thị, đi cùng với sử dụng kỹ thuật, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) để giám sát, vận hành, dự báo, thông tin về thời tiết, ngập lụt, lũ quét, sạt lở theo thời gian thực cũng như tối ưu hóa mạng lưới hệ thống thoát nước.

Cuối cùng, trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị liên quan đến việc giải quyết vấn đề thoát nước đô thị phải bảo đảm sự hài hòa giữa xây dựng đô thị và thoát nước đô thị, phải giải quyết vấn đề thoát nước đô thị trước khi xây dựng đô thị chứ không được ngược lại. 

Mức độ xây dựng các công trình trong đô thị phải phụ thuộc vào hiệu quả của các giải pháp về thoát nước đô thị. Không được để xây dựng đô thị gây ra tình trạng ngập úng triền miên và trên diện rộng trong đô thị.

Thoát nước đô thị là vấn đề lớn và nan giải đối với mọi đô thị trên thế giới. Để giải quyết vấn đề này, trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị cần xác định rõ ràng và cụ thể trách nhiệm của chính quyền đô thị, của giới kinh tế và của người dân. 

Chính quyền đô thị phải đầu tư bằng chính sách, cơ chế và tiền của cho những giải pháp về thoát nước đô thị. Đồng thời, phải chịu trách nhiệm chính trong giải quyết vấn đề thoát nước đô thị, triển khai thực hiện cụ thể, thành công tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị đã được công bố, giám sát và kiểm tra, chế tài và trừng phạt những vi phạm.

Giới kinh tế có trách nhiệm tham gia tích cực, hiệu quả vào việc giải quyết vấn đề thoát nước đô thị, bằng tuân thủ các quy định, điều kiện của chính quyền đô thị liên quan đến thoát nước đô thị và bằng đầu tư trực tiếp giúp đô thị nâng cao năng lực thực tế trong giải quyết vấn đề thoát nước đô thị.

Nâng cao ý thức của cộng đồng về bảo đảm thoát nước đô thị cũng là nội dung quan trọng trong tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị. Người dân có trách nhiệm tham gia bảo đảm vận hành hệ thống thoát nước đô thị, không gây thêm vấn đề về thoát nước đô thị.

Lịch sử phát triển đô thị cho thấy, đô thị hình thành theo 2 cách là dân cư và nghề nghiệp tụ tập ở địa điểm nào đó rồi phát triển thành đô thị và đô thị do con người chủ định xây dựng. Nhưng dù hình thành theo cách thức nào, vấn đề thoát nước đô thị cũng luôn đặt ra đối với tất cả các đô thị. Tầm nhìn quy hoạch phát triển đô thị đúng đắn và toàn diện là tiền đề đầu tiên không thể thiếu cho việc giải quyết thành công vấn đề thoát nước đô thị./.