Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng trong 3 năm 2023 - 2025, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.

Tới dự và chủ trì Hội thảo có các đồng chí Ủy viên Bộ chính trị: Nguyễn Hòa Bình - Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, Nguyễn Trọng Nghĩa - Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Bùi Thị Minh Hoài - Bí thư Thành ủy Hà Nội; Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, đồng chí Phan Chí Hiếu - Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; đồng chí Đinh Thị Mai - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa bồi hồi nhớ lại: trước mùa thu lịch sử năm 1945, đất nước ta chìm trong đêm dài nô lệ. Hơn 80 năm, dưới ách thống trị tàn bạo, thực dân Pháp đã bóc lột nhân dân ta đến tận xương tủy, làm cho đất nước ta kiệt quệ, tiêu điều. 

“Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học; thẳng tay đàn áp, chém giết những người yêu nước; tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong biển máu”[1]. Quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc - những giá trị thiêng liêng của con người - bị chà đạp không thương tiếc.

Năm 1940, phát xít Nhật tràn vào Đông Dương, thực dân Pháp lập tức đầu hàng. Nhân dân Việt Nam rơi vào cảnh “một cổ hai tròng”, bị bóc lột đến cùng cực cả về thể xác lẫn tinh thần. Đỉnh điểm là nạn đói khủng khiếp cuối năm 1944, đầu 1945 đã cướp đi sinh mạng của hơn 2 triệu đồng bào, để lại những bi thương không dễ xóa nhòa.

Nhưng chính trong những ngày tháng đen tối ấy, ngọn lửa cách mạng vẫn âm ỉ cháy trong lòng dân tộc. Từ khi ra đời năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam dưới ánh sáng chủ nghĩa Mác - Lênin đã kiên trì, bền bỉ lãnh đạo nhân dân kiên cường đấu tranh qua cao trào 1930 - 1931, cao trào đòi dân sinh dân chủ 1936 - 1939, cao trào giải phóng dân tộc 1939 - 1945, vừa xây dựng lực lượng chính trị, vừa hình thành lực lượng vũ trang, gây dựng căn cứ địa cách mạng, giác ngộ và tổ chức quần chúng, dự báo và sẵn sàng đón bắt mọi chuyển biến của thời cuộc.

Tháng Tám năm 1945, khi Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào hồi kết, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, thời cơ “ngàn năm có một” xuất hiện. Chỉ trong vòng 15 ngày, dưới ngọn cờ cách mạng của Đảng và Bác Hồ, toàn dân tộc ta đồng loạt vùng dậy tiến hành Tổng khởi nghĩa thành công, đập tan xiềng xích nô lệ, giành chính quyền về tay nhân dân.

Ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân đồng bào và toàn thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã trở thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy”.

Không chỉ có giá trị và ý nghĩa to lớn với cách mạng Việt Nam, Cách mạng Tháng Tám thành công còn là sự kiện quan trọng của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới trong thế kỷ XX, là đòn quyết định phá tung một mắt xích quan trọng và thúc đẩy sự tan rã nhanh chóng của hệ thống thuộc địa, mở đầu cho sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ. 

Cách mạng Tháng Tám cũng để lại những bài học lịch sử vô giá cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa: về vai trò lãnh đạo của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh - kim chỉ nam cho mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, về nắm bắt thời cơ, về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc với niềm tin mãnh liệt, son sắt vào nhân dân như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Trong bầu trời không gì quý bằng Nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của Nhân dân”.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình khẳng định: hội thảo là dịp để toàn thể chúng ta cùng nhìn lại một chặng đường oanh liệt của lịch sử dân tộc, cùng tự hào về những thành tựu rực rỡ mà toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đã đạt được và cùng hướng về tương lai tươi sáng của đất nước.

Trong những ngày thiêng liêng này, chúng ta thành kính bày tỏ lòng biết ơn vô hạn đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, các lãnh tụ của Đảng và tưởng nhớ, tri ân sâu sắc tới tất cả anh hùng, liệt sĩ, đồng bào, đồng chí đã anh dũng hy sinh trong các cuộc kháng chiến chống xâm lược, giành độc lập cho đất nước, sáng lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, để dân tộc Việt Nam được sống trong tự do, hòa bình, độc lập, thống nhất.

Đồng chí Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: Cách mạng Tháng Tám không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với riêng Việt Nam mà còn có ý nghĩa quốc tế và tầm vóc thời đại sâu sắc. Cách mạng Tháng Tám đã giáng một đòn chí mạng vào toàn bộ hệ thống thực dân cũ trên thế giới, góp phần quan trọng mở ra kỷ nguyên giải phóng dân tộc trên toàn cầu. 

Cách mạng Tháng Tám là tấm gương, là nguồn cổ vũ mạnh mẽ và tạo ra động lực to lớn cho phong trào giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa ở châu Á, châu Phi và Mỹ La tinh đứng lên giành độc lập. Cách mạng Tháng Tám cũng là thắng lợi của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, của phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ xã hội trên toàn thế giới...

Cách mạng Tháng Tám đã khẳng định sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Đông Dương - một đảng non trẻ chỉ mới 15 tuổi nhưng đã có thể lãnh đạo cách mạng thành công, nắm chính quyền toàn quốc. Điều này chứng minh sức mạnh của chân lý cách mạng và nghệ thuật lãnh đạo tài tình của những người cộng sản ưu tú của Việt Nam.

Dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Việt Minh, mọi nguồn sức mạnh từ truyền thống đến hiện đại, từ thành thị đến nông thôn, từ mọi giai tầng nhân dân đã được khơi dậy và hội tụ thành một khối đại đoàn kết vô địch. Đó là sức mạnh của toàn dân tộc, của khối đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam và sự kết hợp giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại dưới sự lãnh đạo của Đảng quang vinh và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Cách mạng tháng Tám đã khẳng định chân lý bất diệt: không có sức mạnh nào có thể chống lại được một dân tộc ngàn đời yêu nước, hưởng ứng lời kêu gọi “không có gì quý hơn độc lập, tự do”, quyết đứng lên đập tan xiềng xích thực dân gần một trăm năm, xóa bỏ chế độ quân chủ hơn 1 nghìn năm, làm nên một cuộc cách mạng đích thực - không chỉ thay đổi bộ máy chính quyền mà thay đổi cả vận mệnh của một dân tộc.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học tập trung thảo luận một số vấn đề sau:

Thứ nhất, làm rõ và luận giải sâu sắc bối cảnh lịch sử, diễn biến và các nhân tố tạo nên thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, từ đó khẳng định tầm vóc lịch sử và giá trị thời đại của thắng lợi này. 

Cách mạng Tháng Tám thành công là kết quả của quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, liên tục, chủ động của Đảng ta, từ xây dựng lực lượng chính trị đến lực lượng vũ trang, từ giác ngộ quần chúng đến phát động cao trào cách mạng rộng khắp; chính quá trình ấy đã khẳng định con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là lựa chọn tất yếu, phù hợp với quy luật phát triển của dân tộc Việt Nam và xu thế thời đại.

Thứ hai, tiếp tục kế thừa và phát huy giá trị lý luận, thực tiễn của thắng lợi Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam. 

Những bài học lớn, nhất là bài học về “ý Đảng - lòng dân” và nghệ thuật giành, giữ chính quyền, cần tiếp tục được vận dụng sáng tạo để củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy ý chí tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên của mỗi người Việt Nam, tạo nguồn lực nội sinh mạnh mẽ cho phát triển nhanh, bền vững.

Thứ ba, vận dụng giá trị và bài học của Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9 trong sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới. 

Trong bối cảnh thế giới và khu vực biến động nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo, đường lối đúng đắn của Đảng, niềm tin và sự đồng thuận xã hội là chìa khóa để tạo nên bước phát triển mang tính đột phá, hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đưa đất nước phát triển giàu mạnh, thịnh vượng, vững bước sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Hội thảo khẳng định tầm vóc lịch sử, giá trị thời đại của hai sự kiện vĩ đại làm thay đổi vận mệnh dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX: Cách mạng Tháng Tám thành công và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã vùng dậy giành chính quyền, lật đổ ách thống trị của thực dân, phát xít và phong kiến, lập nên nhà nước dân chủ nhân dân. 

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, là một trong những chiến công hiển hách và thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và thời đại của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử phát triển của nước ta - kỷ nguyên của một nước Việt Nam độc lập và có quyền tự quyết. Nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.

Cùng với việc khẳng định giá trị trường tồn của sự kiện Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, khẳng định giá trị thời đại của bản Tuyên ngôn độc lập, Hội thảo còn mang tới những tham luận của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý có nội dung tôn vinh và ngợi ca những thành tựu rực rỡ mà đất nước đạt được trong 80 năm qua trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế, đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện.

Hội thảo là diễn đàn khoa học kết nối truyền thống và hiện đại, góp phần bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, củng cố niềm tin và khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc - vì một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng./.

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr.3