Sáng 21-10-2024, phát biểu tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm yêu cầu đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp, phải vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước vừa khuyến khích sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm ghi nhận đóng góp của Quốc hội trong thành tựu chung của đất nước, và cũng thẳng thắn nêu rằng, trong tổ chức và hoạt động của Quốc hội vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần sớm được khắc phục. 

“Trong 3 điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực, thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn”, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước chỉ rõ. Đó là chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi; các quy định chưa thực sự đồng bộ, còn chồng chéo, nhiều quy định còn gây khó khăn, cản trở việc thực thi, làm thất thoát, lãng phí các nguồn lực...

Đây là vấn đề được cả nước quan tâm, thu hút sự chú ý của đông đảo người dân, doanh nghiệp, cán bộ, đảng viên... Rất nhanh chóng, thông tin được lan tỏa một cách rộng rãi. Nội hàm khái niệm thể chế, điểm nghẽn thể chế, điểm nghẽn của điểm nghẽn được phân tích, luận giải. 

Bên cạnh đó, là những vấn đề quan trọng, bức thiết như: sự cần thiết phải giải phóng, khơi thông điểm nghẽn; sự đổi mới, công phá những sự lạc hậu, lỗi thời, quan liêu trong quản lý, quản trị đất nước, xây dựng bộ máy chính quyền tinh, gọn, hiệu quả, nâng cao năng suất lao động, khơi thông điểm nghẽn trong xây dựng và tổ chức thực thi luật, khắc phục triệt để cơ chế xin - cho, tư duy “không quản được thì cấm” và tình trạng có chủ trương, có luật rồi nhưng chùng chình chưa muốn làm, chưa muốn đổi mới... 

Rất nhiều dẫn chứng, ví dụ cụ thể được đưa ra, dễ dàng xác thực. Điều cô đọng nêu bật là, những bất cập, vướng mắc về thể chế đã, đang và sẽ kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nếu điểm nghẽn không được khơi thông. Mới nghẽn đã nguy hiểm như vậy, nên rất cần phải khơi thông nhanh chóng, tránh để xảy ra tình trạng tắc, sẽ dẫn đến đình trệ, ngưng đọng. 

Sự đứng im không chỉ làm trì trệ, kéo lùi bước tiến, mà còn bùng phát những nguy cơ, thậm chí đe dọa sự tồn vong của Đảng. Xóa điểm nghẽn thể chế, vì thế, là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, hết sức cấp bách, không thể không tiến hành càng nhanh càng tốt. Đó là mệnh lệnh từ trái tim, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, nhiệt tình, tâm huyết của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là những người đứng đầu.

Tất nhiên, tiến hành việc hệ trọng này là không hề dễ dàng. Và điều đầu tiên phải “đả thông” tư tưởng cho cả hệ thống chính trị, cho tuyệt đại đa số người dân, bởi sức ỳ, sự trì trệ cùng những tư duy, suy nghĩ vốn dĩ “an phận thủ thường”, ngại va chạm, tránh xung khắc, đối đầu, không muốn “mua việc”, đối diện với rủi ro, sự thiệt thòi, hy sinh về quyền lợi là khá phổ biến. 

Lâu nay, trước khi bắt đầu việc gì mới, ngay từ trong suy nghĩ, lời nói, chúng ta đã rất dễ bắt gặp câu trả lời đại loại rằng, quy định nó thế, trước giờ nó như vậy, có chết ai đâu, sao phải xáo trộn? Nghĩa là vẫn muốn như cũ, như lệ thường, ngay cả khi biết rõ là bất cập, là mâu thuẫn, thậm chí là sai phạm, nhưng vì nhiều nguyên nhân nên vẫn không muốn thay đổi, bởi thay đổi là phải tìm tòi, mất thời gian, trí lực để suy nghĩ và hành động khác, là ảnh hưởng đến người người này, người kia và chính bản thân mình... 

Những điểm nghẽn vẫn tồn tại. Như sức ì, sự trì trệ, bảo thủ trêu ngươi sự đổi mới. Thậm chí, ngay cả khi đã quyết tâm rồi, nhưng thiếu sự quyết liệt, táo bạo, thậm chí là “xé rào”, “vượt rào”, sẵn sàng chịu trách nhiệm, sự thiệt thòi thì kết quả cũng chưa được như mong muốn. Việc xây dựng bộ máy chính quyền tinh, gọn, hiệu quả, nâng cao năng suất lao động là một ví dụ.

Trong phiên thảo luận tổ về dự thảo Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng và việc thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương, ngày 31-10-2024, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ý kiến rất đáng suy ngẫm: hơn 70% ngân sách để trả lương và chi thường xuyên cho bộ máy cồng kềnh, tốc độ tăng năng suất lao động chưa được 5% không đạt được mục tiêu đề ra; một việc nhiều người làm, tâm lý chùng chình chưa muốn đổi mới. Do đó, phải tinh gọn bộ máy, tiếp tục giảm biên chế, giảm chi thường xuyên để dành nguồn lực đầu tư cho phát triển. 

Tổng Bí thư nhấn mạnh, hiện nay mới sáp nhập từ dưới lên như xã, huyện, còn tỉnh chưa làm; mới thực hiện sắp xếp ở một số vụ, cục, tổng cục của bộ, ngành, còn Trung ương chưa làm. “Trung ương mà gọn được thì tỉnh sẽ gọn. Cách thức phải như thế nào và đây là vấn đề rất lớn, sắp tới phải bàn... Không tinh gọn bộ máy không phát triển được”, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định.

Xin nhắc lại một chuyện khá cũ, cách đây đã hơn 8 năm. Ngày 25-10-2017, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Dư luận quan tâm, người dân kỳ vọng về một bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. 

Thế nhưng, đây là vấn đề vô cùng gai góc, không dễ giải quyết, nếu không thực sự quyết tâm tiến hành. Những vấn đề liên quan đến con người, nhất là khi nó gắn liền với quyền lực và lợi ích, nếu không được giải quyết thấu tình đạt lý, không trên tinh thần vì cái chung, vì lợi ích quốc gia - dân tộc mà cứ nhăm nhăm tư lợi cá nhân, lợi ích nhóm thì sẽ là “thành trì”, là boong-ke vô cùng khó công phá. Chính vì thế, đã gần 1 thập niên trôi qua, dù Nghị định được triển khai, nhưng bộ máy vẫn chưa được tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả như trông đợi.

Ngày 5-11, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài viết “Tinh - gọn - mạnh, hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả”. Bài viết có đề cập đến câu nói của V.I. Lênin khi bàn về cải tiến bộ máy nhà nước rằng: “Phải tuân theo quy tắc này: thà ít mà tốt... Tôi biết rằng giữ vững quy tắc ấy và vận dụng được nó vào tình hình thực tế của chúng ta là khó khăn... Tôi biết rằng sẽ phải kháng cự một cách mãnh liệt, sẽ phải tỏ ra kiên trì phi thường... Song tôi vẫn tin chắc rằng chỉ có tiến hành công tác đó, chúng ta mới có thể xây dựng được một nước cộng hòa thật sự xứng danh là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô - Viết”. 

Tổng Bí thư khẳng định, “xây dựng tổ chức bộ máy hiệu lực, hiệu quả là công việc khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự đoàn kết, thống nhất, dũng cảm, sự hy sinh của từng cán bộ, đảng viên cùng với quyết tâm rất cao của toàn Đảng, cả hệ thống chính trị...”.

“Thà ít mà tốt...”, cũng gần như câu thành ngữ gốc Hán là “quý hồ tinh bất quý hồ đa”, nghĩa rằng cái đáng quý là ở chất lượng cao, chứ không phải ở số lượng nhiều. Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng, để đạt được mục tiêu chiến lược, cả hệ thống cần “nỗ lực phi thường” và “khẩn trương thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy”, “nhằm xây dựng hệ thống chính trị thật sự tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. 

Một cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy là vấn đề đặt ra hết sức cấp thiết, để tránh sự lãng phí nguồn lực con người, vật chất (để trả lương), gỡ bỏ những rào cản cửa quyền, cơ chế xin - cho, tránh sự ôm đồm, chồng chéo, cản trở sự phát triển... 

Cuộc cách mạng liên quan đến bộ máy, con người không hề dễ dàng, thuận lợi, nhưng chắc chắn nhân dân rất đồng tình ủng hộ. Và như vậy, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc với quyết tâm cao nhất, với mục tiêu “thà ít mà tốt”, “quý hồ tinh bất quý hồ đa” để cuộc cách mạng thành công, để chúng ta có được bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, rũ bỏ những lãng phí, rào cản, trở ngại, nút thắt không đáng có, tạo đà cho đất nước phát triển nhanh chóng, vững bền.

Không chỉ bộ máy cồng kềnh, không chỉ cải cách thể chế, mà các điểm nghẽn về hạ tầng và nhân lực, cũng như các điểm nghẽn khác cũng không dễ dàng khơi thông. Nhưng nếu đã nhận thấy điểm nghẽn, cùng nguyên nhân gây ra nó, thì buộc phải khơi thông, để không bị tắc. 

Và khi tiến hành vào cuộc một cách quyết liệt, với quyết tâm chính trị cao nhất, cần thiết phải xóa điểm nghẽn trong tư tưởng của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là những người đứng đầu và trong cả bộ máy chính trị. 

Bởi tư tưởng là vấn đề gốc rễ, cơ bản, quan trọng, quyết định mọi việc có thông suốt, suôn sẻ hay không. Như dân gian đã đúc kết rằng: “tư tưởng không thông vác bình tông cũng nặng”. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi công tác tư tưởng là thứ vũ khí sắc bén, một sức mạnh to lớn, quyết định thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng. 

Người khẳng định: “Tư tưởng không đúng đắn thì công tác ắt sai lầm”[1]; “Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất”[2].

Điều đó cho thấy vai trò hết sức quan trọng của công tác tư tưởng. Tư tưởng có thông suốt, có thống nhất thì mọi việc mới thực sự thuận lợi, suôn sẻ, mới có kết quả tốt đẹp. Vậy nên, việc tháo gỡ, công phá điểm nghẽn về tư tưởng phải là nhiệm vụ đầu tiên, quan trọng, then chốt, mang tính quyết định. Điểm nghẽn tư tưởng ấy phải bao trùm trên diện rộng, từ sự nhận thức, hành động đến mục đích vì cái chung, không bàn lùi, không cố tình cản trở, gây khó dễ, tư lợi cá nhân hay lợi ích nhóm. 

Một khi con người, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo các cấp - những người đóng vai trò đầu tàu gương mẫu, chịu trách nhiệm dẫn dắt - giải tỏa được gánh nặng về mặt tư tưởng, vào cuộc với tinh thần trách nhiệm, sự quyết tâm cao độ, thực sự đi đầu, làm gương, chắc chắn những điểm nghẽn sẽ được nhận diện và giải phóng, nguồn lực được khơi thông, tạo đà cho sự phát triển nhanh chóng, vững bền.

Trong bối cảnh tình hình mới, lời dạy của Bác Hồ về sự thống nhất trong và ngoài Đảng về công tác tư tưởng lại thể hiện rõ giá trị vững bền, tiên quyết. Chúng ta đã có những bước đi rất chắc chắn, bắt đầu từ việc “khơi thông” tư tưởng, từ sự tuyên truyền sâu rộng để tạo sự đồng thuận, thông suốt. 

Và khi tư tưởng đã thông thì việc “vác bình tông” sẽ hết sức nhẹ nhàng. Điều đó góp phần không nhỏ quyết định sự thành bại của việc tháo gỡ những điểm nghẽn thể chế để đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc một cách thành công./.

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, 2000, t. 7, tr. 319.

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t. 7, tr. 319.