EU cho biết, các quy định mới sẽ thay thế quy định về pin hiện có từ năm 2006 và yêu cầu luật thứ cấp chi tiết hơn được thông qua từ năm 2024 đến năm 2028 có hiệu lực đầy đủ. Ngoài việc hỗ trợ Liên minh châu Âu (EU) đạt được các mục tiêu xanh của khối, quy định sửa đổi về pin còn nhằm thúc đẩy thị trường pin còn non trẻ của liên minh, trong bối cảnh châu Âu muốn cạnh tranh với những gã khổng lồ về pin của châu Á và Mỹ. Hiện tại, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc là những nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới, biến châu Á trở thành trung tâm toàn cầu về pin xe điện. Tiếp đến, Bắc Mỹ là nhà sản xuất lớn thứ hai, châu Âu ở vị trí thứ ba.

Quy định mới

Các quy định mới được nhất trí này sẽ bao trùm toàn bộ vòng đời của pin, từ nguồn gốc nguyên liệu thô tới sản xuất công nghiệp đến thải bỏ khi hết tuổi thọ. Achille Variati - Trưởng đoàn đàm phán của Italia thuộc nhóm S&D trung tả - cho biết, các biện pháp được thống nhất trên “có thể trở thành tiêu chuẩn cho toàn bộ thị trường pin toàn cầu. Chúng tôi đã nhất trí về các biện pháp mang lại lợi ích lớn cho người tiêu dùng: pin sẽ hoạt động tốt, an toàn hơn và dễ dàng tháo lắp hơn. Mục tiêu tổng thể của chúng tôi là nhằm xây dựng một ngành công nghiệp tái chế mạnh mẽ hơn trong EU, đặc biệt là đối với lithium và toàn bộ ngành công nghiệp cạnh tranh, theo đó rất quan trọng trong những thập niên tới đối với quá trình chuyển đổi năng lượng và quyền tự chủ chiến lược của lục địa chúng ta”.

 Các quy định này hiện cũng là một phần của Thỏa thuận xanh châu Âu và nhằm bảo đảm rằng pin ở EU, vốn rất cần thiết đạt được mục tiêu trung hòa về khí hậu vào năm 2050, bền vững trong toàn bộ vòng đời của chúng. Theo đó, quy định mới sẽ áp dụng cho tất cả các loại pin được bán ở EU: từ pin di động trong các thiết bị điện tử, pin xe điện đến pin được sử dụng trong xe tay ga điện tử và xe đạp điện. Theo các quy định mới, pin xe điện, pin xe tay ga điện tử và pin công nghiệp lớn hơn sẽ phải hiển thị “về lượng khí thải carbon”, trong đó nêu rõ lượng carbon tiêu hao trong quá trình sản xuất. Pin di động cũng phải dễ tháo lắp và thay thế - một khả năng thiết kế mà một số nhà sản xuất, đặc biệt là nhà sản xuất iPhone Apple, đã phản đối.

Giới chuyên gia dự đoán rằng vào năm 2030, nhu cầu về pin trên toàn khối sẽ lớn hơn 14 lần so với hiện nay, trong đó EU có khả năng chiếm 17% tổng nhu cầu, chủ yếu do điện khí hóa giao thông. Nhu cầu về pin tăng theo cấp số nhân như vậy sẽ dẫn đến nhu cầu về nguyên liệu thô tăng tương đương, do đó cần phải giảm thiểu tác động môi trường của chúng.

 “Hộ chiếu pin”

 Trước sự tăng trưởng theo cấp số nhân dự kiến trong điện khí hóa công nghiệp và ô tô ở châu Âu, ngày càng có nhiều lo ngại về tác động tiêu cực của pin xe điện và công nghiệp đối với lượng khí thải carbon và việc khai thác vật liệu của chúng. Trong các cuộc thảo luận về cách tiếp cận để giải quyết những vấn đề này, khái niệm “Hộ chiếu pin” đang thu hút sự quan tâm của các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và tổ chức. Hộ chiếu pin được hiểu rộng rãi là hệ thống kỹ thuật số lưu trữ dữ liệu pin có liên quan trong toàn bộ vòng đời của pin. Điều này sẽ bảo đảm quản lý vòng đời tuần hoàn, từ đó cho phép chuyển đổi sang lưu trữ năng lượng và tính cơ động ít carbon. Các quy định cũng sẽ yêu cầu các công ty đặt pin trên thị trường nội bộ EU phải chứng minh rằng nguyên liệu thô được sử dụng để sản xuất có nguồn gốc rõ ràng, nghĩa là họ sẽ phải xác định và giảm thiểu mọi rủi ro xã hội và môi trường liên quan đến việc khai thác, chế biến và kinh doanh những nguyên liệu thô này.

 Vào năm 2016, Tổ chức Ân xá quốc tế gây chấn động ngành công nghệ khi công bố một báo cáo tiết lộ rằng 35.000 lao động trẻ em làm việc tại các mỏ coban ở Cộng hòa Dân chủ Congo - nhà sản xuất kim loại hàng đầu thế giới. Báo cáo này dẫn đến sự chỉ trích gay gắt từ các nhà lập pháp và người tiêu dùng và ngành công nghiệp này đã cam kết sẽ giải quyết các hành vi lạm dụng trong chuỗi cung ứng.

 Theo các quy định mới, tất cả các công ty đặt pin vào thị trường EU phải có “chính sách thẩm định chuyên sâu” để giải quyết các hành vi lạm dụng trong hoạt động cung cấp nguyên liệu thô. Thỏa thuận mới trên nêu rõ pin mới phải chứa một tỷ lệ vật liệu tái chế nhất định: 16% coban, 85% chì, 6% lithium và 6% niken. Các nhà lập pháp cũng đặt ra các mục tiêu thu gom đầy tham vọng đối với pin di động để bảo đảm nguồn vật liệu tái chế ổn định. Theo các quy định mới, mục tiêu thu gom sẽ tăng từ 45% vào năm 2023 lên 73% vào năm 2030. Đối với xe điện, mức thu được quy định là 100%.

Khi các ngành vận tải và công nghiệp tăng tốc để đạt được điện khí hóa và loại bỏ sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, nhu cầu sản xuất pin bền vững ngày càng tăng. Nghị viện châu Âu đang thúc đẩy việc cấm bán ô tô động cơ đốt trongvào năm 2035, đồng nghĩa với nhu cầu về vật liệu sản xuất pin sẽ tiếp tục tăng mạnh. Đến năm 2030, EU sẽ cần lượng coban gấp 5 lần và lượng lithium gấp 18 lần so với nhu cầu của năm 2018, và những con số này sẽ tăng theo cấp số nhân khi ước tính nhu cầu vào năm 2050. Nếu điện khí hóa là một quá trình chuyển đổi thực sự bền vững thì phải thực hiện một phương pháp tiếp cận cấp hệ thống nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu bền vững, sản xuất pin hiệu quả và xử lý pin hiệu quả khi hết vòng đời.

 Quy định về pin được đề xuất cũng nhấn mạnh mọi loại pin công nghiệp hoặc xe điện trên thị trường EU có công suất trên 2kWh sẽ yêu cầu phải có “hộ chiếu pin”. Điều này có nghĩa là bất kể nguồn gốc của pin là gì, nó sẽ yêu cầu phải có “Hộ chiếu pin” để được niêm yết tại thị trường châu Âu. Bên đưa pin ra thị trường sẽ có trách nhiệm bảo đảm rằng tất cả dữ liệu cần thiết được nhập vào bản ghi kỹ thuật số là chính xác và cập nhật. “Hộ chiếu pin” phải có những thông tin về: nhận dạng pin dưới dạng một mã định danh duy nhất; các đặc điểm cơ bản - loại và kiểu pin cũng sẽ được lưu trữ trong hệ thống trao đổi điện tử của EU; thống kê về hiệu suất và độ bền cũng phải được cập nhật trong suốt vòng đời của pin bởi các bên tiến hành sửa chữa hoặc tái sử dụng pin. Để có quyền truy cập vào “Hộ chiếu pin”, pin vật lý phải có mã QR được in hoặc khắc trên đó để hoạt động như một mã định danh sản phẩm duy nhất.

Giới hoạch định chính sách cho rằng, hộ chiếu pin cho phép sản xuất bền vững. Chẳng hạn, hệ thống “Hộ chiếu pin” được thiết kế để bảo đảm sản xuất pin bền vững khi nhu cầu tiếp tục tăng nhanh. Các yêu cầu báo cáo dữ liệu về hiệu suất và độ bền sẽ giúp pin có chất lượng cao hơn và sử dụng được lâu hơn. Khi nhiều yêu cầu dữ liệu hơn được thêm vào “Hộ chiếu pin” sẽ dẫn đến khả năng truy xuất nguồn gốc tốt hơn trong chuỗi cung ứng pin. Bên cạnh đó, “Hộ chiếu pin” cũng giúp tạo lợi thế cạnh tranh, các yêu cầu về hiệu suất và sự phù hợp sẽ bảo đảm rằng pin xe điện và pin công nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn nhất định. Từ góc độ thương mại, yêu cầu về thông tin độ bền cũng sẽ làm tăng sự cạnh tranh trong lĩnh vực về tuổi thọ và chất lượng, cung cấp cho các công ty những cách bổ sung để tạo sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh.

 Thêm vào đó, các nhà hoạch định chính sách còn lập luận rằng “Hộ chiếu pin” giúp tận dụng dữ liệu của người dùng. Cung cấp thông tin công khai thông qua “Hộ chiếu pin” trao quyền cho các nhà sản xuất phụ tùng gốc (OEM) và người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng sáng suốt hơn. Đặc biệt, “Hộ chiếu pin” giúp khuyến khích sử dụng sản phẩm bền vững, bởi nhu cầu tiếp tục cập nhật “Hộ chiếu pin” trong vòng đời của sản phẩm cũng sẽ tạo điều kiện cho việc sử dụng sản phẩm bền vững hơn.

 Có thể thấy rõ, pin đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của con người. Các đồ vật bao gồm điện thoại thông minh, máy tính và bàn chải đánh răng chạy bằng pin; bằng cách đặt mục tiêu 100% số ô tô và xe tải không phát thải vào năm 2035, pin đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang mức phát thải ròng bằng 0. Các ứng dụng pin rất cần thiết cho quá trình điện khí hóa và đổi mới, đồng thời xét đến cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay ở châu Âu, là yếu tố then chốt để ngăn chặn sự phụ thuộc năng lượng vào nhiên liệu hóa thạch, cũng như đáp ứng các mục tiêu khí hậu. Nhà lập pháp bảo thủ Jessica Polfjard nhận định: “thật không may, EU tụt lại phía sau trong lĩnh vực sản xuất pin, khiến chúng tôi dễ bị cạnh tranh công nghiệp từ châu Á và Mỹ. Với thỏa thuận này, chúng tôi có thêm một bước nhảy vọt trong việc tăng cường năng lực cạnh tranh của châu Âu”./.

HSSK 494 (Ngày 10-5-2023)