Ngày 17-5-2023, tại Hà Nội, tổng kết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng giữa nhiệm kỳ khóa XIII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trình bày bài phát biểu quan trọng: “Phát huy những kết quả và bài học kinh nghiệm đã có; tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa công cuộc đổi mới, tranh thủ mọi thời cơ, thuận lợi; vượt qua mọi khó khăn, thách thức; quyết tâm thực hiện thắng lợi toàn diện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: “... Khẩn trương, nghiêm túc tiến hành tổng kết những vấn đề lý luận và thực tiễn qua 40 năm đổi mới, tập trung vào 10 năm gần đây”, nhất là “cần tiếp tục đẩy mạnh và làm tốt hơn nữa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị thực sự trong sạch, vững mạnh...”.

Đảng ta là một Đảng lãnh đạo, cầm quyền.

Mục tiêu của công cuộc lãnh đạo, cầm quyền hơn 93 năm qua, không có gì khác ngoài khát vọng tối thượng: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. C. Mác nói: “Chủ nghĩa cộng sản, coi như chủ nghĩa tự nhiên hoàn bị = chủ nghĩa nhân đạo”. Đó chính là Văn hóa! Việt Nam đi từ chủ nghĩa yêu nước, là văn hóa, trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghĩa là văn hóa, tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội, dưới ngọn cờ của Đảng. Và, lĩnh nhiệm sứ mệnh lịch sử hơn 93 năm qua, thực thi trọng trách lịch sử ấy, Đảng phải tự mình luôn tỏ rõ và xứng đáng một cách tự nhiên vừa là người lãnh đạo, cầm quyền vừa là người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân vừa là “đứa con nòi” của Nhân dân dẫn dắt đất nước xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Xét cho cùng, mục tiêu lãnh đạo, cầm quyền của Đảng và bản thân Đảng, dưới mọi góc nhìn triết học hay lịch sử, chính trị hay xã hội, kinh tế hay ngoại giao... đó chính là sự kết tinh, tỏa sáng của văn hóa và đòi hỏi toàn bộ công cuộc lãnh đạo, cầm quyền ngang tầm văn hóa.

Đó là logic phát triển Việt Nam.

Thực tiễn đột phá toàn cục, mới mẻ, sinh động và hiệu quả ở Quảng Ninh, đặc biệt trong 37 năm đổi mới, nhất là 15 năm nay, trên phương diện rất quan trọng này là một tham chiếu rất đáng trân trọng và không thể không nghiền ngẫm và tổng kết.

Thời cuộc và nhu cầu phát triển tự nhiên và tất yếu của Việt Nam

Thực tiễn phát triển ba trăm năm của thế giới xác tín, một quốc gia có thể đạt được tốc độ kinh tế vượt bậc, thậm chí trở thành một quốc gia hùng cường về kinh tế chỉ trong vài chục năm, nhưng người ta phải mất nhiều năm, nhiều trăm năm, mới có một nền văn hóa của sự phát triển. Càng về cuối thế kỷ XX, khi lịch sử phát triển của thế giới là lịch sử ngắn hạn và nhất là hiện nay, kinh nghiệm của các nước thành công trên con đường phát triển càng chỉ rõ và khẳng định rằng, tất cả các quốc gia, dân tộc phát triển mạnh mẽ, bền vững, không có nơi nào đi bằng một đôi chân khập khiễng, mà suy cho cùng, không thể không xây dựng và phát triển một nền văn hóa của sự phát triển.

Lịch sử phát triển Việt Nam đang cảnh báo, bỏ quên văn hóa là đánh mất lớn, lãng quên văn hóa là sự thất bại khó có thể cứu vãn được trong ít chục năm, thậm chí hàng trăm năm.

Linh đơn văn hóa Việt Nam

Một dân tộc có thể bị áp bức bóc lột, bị suy kiệt về vật chất, nhưng sức sống của dân tộc đó vẫn còn, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói, và chỉ chờ có thời cơ là dân tộc đó sẽ vùng dậy. Sức sống đó chính là sự kết tinh và thể hiện ở những giá trị văn hóa. Lịch sử Việt Nam, xét cho cùng, là lịch sử của sự phát triển văn hóa. Viên linh đơn văn hóa Việt Nam là sự kết tinh lịch sử kiến tạo, tiếp biến, thâu hóa và phát triển phong phú tinh hoa, linh hồn, giá trị và bồi đắp nên tư chất quốc gia Việt Nam; là sự thâu thái, trầm tích, hội tụ, hiển hiện và tự biểu hiện vị thế, sức mạnh, uy tín dân tộc Việt Nam độc lập, thống nhất, bản sắc và hiện đại một cách toàn diện và độc đáo trong khu vực mấy nghìn năm qua và trên toàn thế giới.

Nói một cách hình ảnh, văn hóa làm nên nền chính trị Việt Nam. Đó là Quốc chính Việt Nam. Văn hóa làm nên niềm tin chiến lược Việt Nam. Đó là Quốc tín Việt Nam... Không có những nhân tố đó thì không có Quốc thể Việt Nam. Một quốc gia mà không có quốc chính, không có quốc tín thì khó có thể có quốc thể một cách ngang tầm và xứng đáng. Đó chính là văn hóa và xét cho cùng, lại không thể là gì khác, ngoài văn hóa.

Văn hóa Việt Nam không chỉ là cội nguồn của đời sống dân tộc Việt Nam mà còn là nền tảng tinh thần của xã hội. Nó không chỉ tạo nên cốt cách, tâm hồn, tạo nên sự cố kết toàn xã hội mà còn tạo nên sức mạnh nội lực của Tổ quốc. Nó không chỉ là “nguyên khí” của quốc gia, hồn cốt nhân văn trường cửu của dân tộc mà còn là tấm “căn cước” của đất nước hội nhập trong thế giới, khẳng định tư thế quốc gia ngang tầm thời đại. Nó hòa quyện, xuyên thấm và hợp nên diện mạo, tư chất và sức mạnh tổng hòa dân tộc Việt Nam thống nhất và đa dạng, bản sắc và hội nhập. Và, qua trường kỳ lịch sử, văn hóa là sức mạnh trầm tích và quật khởi dẫn dắt, thúc đẩy dân tộc Việt Nam điềm tĩnh vượt lên khi sinh tử, can trường bước qua bước ngoặt lúc còn mất nhằm giữ vững nền độc lập, tự do, hòa bình, thống nhất của Tổ quốc, bảo tồn và gìn giữ giống nòi, đất nước tự khẳng định mình, phát triển không ngừng và đồng hành cùng nhân loại.

Văn hóa thịnh hay suy thì đất nước theo đó rực rỡ hay nguy vong!

Văn hóa chính trị Việt Nam

Trong văn hóa Việt Nam, văn hóa chính trị Việt Nam, dưới ngọn cờ của Đảng, là một lĩnh vực căn bản, một biểu hiện rất quan trọng và sinh động toàn bộ lẽ tất yếu đó.

Ngày nay, hơn bao giờ hết, sự thâm nhập ngày càng sâu, rộng của văn hóa vào đời sống chính trị, xã hội làm cho văn hóa chính trị ngày càng trở nên quan trọng, trước hết là văn hóa của Đảng và văn hóa chính trị nói chung càng giữ vai trò chủ đạo, là động lực to lớn của phát triển và tiến bộ, công bằng xã hội phù hợp với quy luật tiến hóa của lịch sử và khát vọng của con người.

Với tư cách là người lãnh đạo, là một Đảng cầm quyền, Đảng phải là biểu tượng của văn hóa Việt Nam đó.

Kỳ thực điều đó không nằm ngoài sự tiên liệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngay từ những năm 20 của thế kỷ XX, khi Người viết Đường kách mệnh  - một tác phẩm lớn - thể hiện rõ quan điểm tư tưởng của Người trong thời kỳ chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức tiến tới việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời là một trong những văn kiện lý luận đầu tiên của Đảng ta, đặt cơ sở tư tưởng cho đường lối của cách mạng Việt Nam, Người đã đề cập hết sức sâu sắc về văn hóa, trực tiếp là văn hóa chính trị, mà trước hết ngay từ “Tư cách một người kách mệnh”. Và, tới những 50 của thế kỷ XX, rằng “văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”; và rằng “trong công cuộc kiến thiết nước nhà, có bốn vấn đề phải chú ý đến, cũng phải coi trong ngang nhau: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội”.

Lịch sử xuyên hai thế kỷ XX và XXI của nước ta, dưới ngọn cờ của Đảng, đã đi và đã thành như thế. Những năm 40 của thế kỷ XX, văn hóa đi tiền phong mang sứ mệnh mở đường. Dù chỉ hơn một năm nhưng văn hóa thấm sâu vào tất cả các lĩnh vực đời sống chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam độc lập non trẻ lúc bấy giờ, đặc biệt văn hóa giải quyết việc lớn có tính mệnh hệ quốc gia, là diệt giặc dốt và nâng cao dân trí quốc dân. Bởi, một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Chỉ sau 4 tháng kể từ khi giành độc lập, ngày 6-1-1946, chúng ta tiến hành cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên trong cả nước với thành quả đáng kinh ngạc: hơn 99 % số cử tri đi bầu cử mà trước đó vài tháng đa phần cử tri chưa biết chữ. Văn hóa tham gia vào xây dựng nền văn hóa chính trị của chế độ mới với sự kỳ vĩ là sự ra đời của bản Hiến pháp đầu tiên của Nhà nước Việt Nam mới - Hiến pháp năm 1946. Đặc biệt, văn hóa tham gia vào công cuộc xây dựng Đảng rất non trẻ lúc bấy giờ, chống mọi thứ quan liêu, phù hoa xa xỉ, tàn tích phong kiến trong việc xây dựng một đảng kiểu mới. Văn hóa tiếp tục là nền móng kiến tạo và phát triển tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc lúc bấy giờ vừa để bảo vệ chính quyền non trẻ vừa để xây dựng nước Việt Nam.

Nếu công trình văn hóa vĩ đại nhất là sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam vào những năm 30 của thế kỷ XX thì công trình văn hóa vĩ đại không thể đứng hàng thứ hai ở thế kỷ XX đó là phát triển ở tầm vóc mới của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam của gần 20 triệu đồng bào, dưới ngọn cờ của Đảng, đã khai sinh Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, ngày 2-9-1945.

Đó là sự vĩ đại kép của lịch sử Việt Nam mấy nghìn năm hội tụ, kết tinh và tỏa sáng ở thế kỷ XX.

Hơn 93 năm qua, văn hóa chính trị Việt Nam dưới ngọn cờ của Đảng, không ngừng tiếp nối văn hóa nghìn năm và đặc biệt báo hiệu sự phát triển rực rỡ ở những năm đầu mở nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa những năm 1945 - 1946. Đó là sự tiếp tục phát triển ở tầm mức mới của Đề cương văn hóa năm 1943. Hiện thực đó càng cho thấy tầm nhìn và tư duy đường lối chính trị của Đảng trên nền tảng văn hóa trong lãnh đạo cách mạng Việt Nam, càng cho thấy văn hóa trở thành nhân tố căn bản kiến tạo chế độ mới, nâng cao dân trí và vị thế đất nước to lớn như thế nào. Và, sự hiện diện của Đảng trong tư cách là người lãnh đạo, cầm quyền đất nước Việt Nam mới càng là một sự kiện văn hóa mang tầm vóc vĩ đại, là một biểu tượng văn hóa chính trị Việt Nam trên nền móng văn hóa dân tộc phù hợp với xu thế phát triển của văn hóa chính trị thế giới.

Đó là bước phát triển ở tầm vóc mới của nền văn hóa Việt Nam.

Ngày 5-1-1960, nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng Lao động Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”, “Đảng là đứa con nòi xuất thân từ giai cấp lao động”. Đó là lẽ tự nhiên trên đời. Và, 9 năm trước đó, ngày 3-3-1951, trong lời kết thúc buổi ra mắt của Đảng Lao động Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Đảng tuyên bố trước toàn thể dân tộc: “Mục đích của Đảng Lao động Việt Nam có thể gồm trong 8 chữ là: ĐOÀN KẾT TOÀN DÂN, PHỤNG SỰ TỔ QUỐC”. Và, cũng 9 năm sau đó, ngày 10-5-1969, trong bản Di chúc, Người viết: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân”.

Đó là sự thống nhất và phát triển đạo lý lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam trên nền văn hóa Việt Nam.

Nhìn suốt 93 năm qua, lẽ tự nhiên, truyền thống đạo lý và tinh thần pháp lý đó luôn xuyên thấm, quyện chặt, hài hòa và phát triển không ngừng kể từ lúc sinh hạ, trên mỗi bước phát triển của Đảng sống trong lòng dân tộc, với tư cách là “đứa con nòi”, “vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ”; và dân tộc vững bước mạnh mẽ trên con đường độc lập tự do và xã hội chủ nghĩa, dưới ngọn cờ của Đảng. Dù ở bất cứ thời điểm nào của lịch sử “... quyền lợi của giai cấp công nhân và nhân dân lao động và của dân tộc là một. Chính vì Đảng Lao động Việt Nam là Đảng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, cho nên nó phải là Đảng của dân tộc Việt Nam”. Và, dù ở bất kỳ khúc quanh sinh tử nào của dân tộc, “Đảng Lao động là tổ chức cao nhất của giai cấp cần lao và đại biểu cho lợi ích của cả dân tộc... Đảng là đảng của giai cấp lao động, mà cũng là đảng của toàn dân” và “Đảng ta là Đảng của giai cấp, đồng thời cũng là của dân tộc, không thiên tư thiên vị” và được Hiến định.

Đó là tư cách và phẩm giá của Đảng làm nên sự phát triển mới của văn hóa chính trị trên nền móng của văn hóa Việt Nam.

Tuân thủ pháp luật, Đảng tự nguyện sống trong lòng dân tộc, sống chết vì dân tộc và dân tộc chở che, bảo vệ và nghiêm khắc đòi hỏi và yêu cầu Đảng luôn và phải xứng đáng là “đứa con nòi của giai cấp lao động” và cùng nhau “lấy đoàn kết mà xoay vần vận mệnh, giữ gìn dân tộc và bảo vệ nước nhà” suốt 93 năm đầy thử thách thăng trầm của đất nước, đầy nguy cơ còn mất của Đảng, và bước qua qua bao khúc quanh của lịch sử xuyên hai thế kỷ XX và XXI.

Trên lộ trình phát triển đất nước, dưới ngọn cờ của Đảng, công cuộc đổi mới với đột phá đổi mới tư duy, Việt Nam đổi mới kinh tế là trung tâm thông qua đổi mới văn hóa, tức bằng tư duy chính trị và các quyết sách chính trị mang tầm văn hóa. Đến lượt nó, văn hóa là cội nguồn của mọi mục đích và động cơ phát triển đối với chính trị, kinh tế, xã hội và các phương diện khác, dưới ngọn cờ của Đảng. Điều đó càng cho thấy, không chỉ về quy mô, mức độ mà đặc biệt về tính chất của văn hóa, vị thế, chức năng, nhiệm vụ của văn hóa mà bản thân của văn hóa xuyên thấm trong toàn bộ các phương diện của đời sống kinh tế xã hội. Từ thực tiễn đổi mới, càng cho thấy văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần xã hội, là gương mặt và tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc, là tấm “căn cước”, là sức mạnh toàn diện của của đất nước trong hội nhập toàn cầu.

Có thể nói, đó là văn hóa của sự phát triển mạnh mẽ và bền vững Việt Nam, chứ không đơn thuần là tăng trưởng một cách cơ học dù kinh tế, xã hội hay văn hóa nào đó. Qua đổi mới, một triết lý của sự phát triển toàn diện, bền vững nói chung, sự tăng trưởng kinh tế và phát triển của văn hóa, trong một tổng thể phát triển thống nhất, hài hòa, mạnh mẽ và bền vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đang phát triển, với con người là hạt nhân của mọi sự phát triển, nhân tố quyết định vị thế chính trị, sức mạnh, danh dự và uy tín của Đảng trên vũ đài quốc tế.

Nhân dân là nguồn gốc của mọi sức mạnh của dân tộc. Lực lượng toàn Dân là lực lượng vĩ đại hơn hết và không ai chiến thắng được. Sức Dân, tài dân, khát vọng và liêm sỉ của Nhân dân làm nên Quốc sỉ, vị thế, sức mạnh và uy tín đất nước Việt Nam mấy ngàn năm qua mà đỉnh cao là 37 năm Đổi mới! Không ai không thấy, sức mạnh dân tộc kết tinh trong công cuộc đổi mới chuyển mình lịch sử mang tầm văn hóa: Đảng ta hành động hợp quy luật và hợp lòng Dân và đã làm nên Thế nước Việt Nam Đổi mới, dưới ngọn cờ của Đảng. 

Từ lịch sử 37 năm qua, bài học vô giá nổi bật làm nên thành công của sự nghiệp đổi mới xác tín rằng: Tất cả mọi sự phát triển đều xoay chung quanh Nhân dân, vì Nhân dân và cho Nhân dân. Vì, Nhân dân là ngọn nguồn sức mạnh quốc gia, là chủ thể của công cuộc đổi mới. Đó là nền móng của Vận nước Việt Nam Đổi mới. Và, đó là hiện thân của mối quan hệ tự nhiên máu thịt giữa Đảng và Nhân dân, không thể gì bôi nhọ, là đạo lý sống của dân tộc không thể gì chia cắt và là pháp lý Việt Nam trên đời không ai có thể phá vỡ nổi. Vì, lẽ tự nhiên: Không đoàn kết thì suy và mất. Có đoàn kết thì thịnh và còn. Đảng ta càng thấm thía rằng, ai làm trái điều tự nhiên đó trước hết tự mình hạ nhục mình, ai phá vỡ mối liên hệ tất yếu đó tự mình trước hết tất tự diệt mình!

Đó là bản chất nhân văn văn hóa chính trị - hạt nhân của công cuộc đổi mới.

Được lịch sử giao phó và Nhân dân lựa chọn dẫn dắt đất nước, một cách tự nhiên, Đảng tự mình xây dựng, tự chỉnh đốn mình, phải trở nên hùng mạnh, tự nguyện phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân trong vị thế là “đứa con nòi”, “người đầy tớ thật trung thành”; đồng thời, là người lãnh đạo, cầm quyền. Và, suy cho cùng, sự thành hay bại về quy mô, tính chất, tốc độ và chiều sâu của công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ hiện nay, với sự tự do phục tùng chân lý Không có gì quý hơn độc lập tự do của 100 triệu đồng bào ta, bằng sự phụng sự hạnh phúc của Nhân dân, vì đất nước hùng cường của Đảng ta là hoàn toàn phụ thuộc vào việc hành xử ở tầm mức nào các mối quan hệ tự nhiên - đạo lý - và pháp lý này, xét từ mọi phía, mang tầm văn hóa, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới hiện nay.

Đó chính là nguồn gốc sức mạnh nội sinh của Đảng trong đất nước và trong dòng chảy thời đại. Không hoàn thành trọng trách lịch sử đó nhất định sẽ rơi vào thoái bộ, tự mình suy yếu, tự mình đánh mất vị thế, vai trò lịch sử, tự mình không xứng đáng là “đứa con nòi”, “người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân” thật sự mang tầm văn hóa.

Đó chính là sự đáp lại đòi hỏi phát triển của lịch sử, của dân tộc Việt Nam thấm đẫm đạo lý và mang tầm vóc văn hóa, dưới ngọn cờ của Đảng!

Yêu cầu mới sau gần 37 năm thực thi công cuộc đổi mới từ toàn diện tới toàn diện, đồng bộ, cấp bách đòi hỏi chúng ta không ngừng đổi mới tư duy phát triển quốc gia mang tầm chiến lược, chuẩn bị lực lượng chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: về tầm nhìn, về định vị đất nước, về quyết sách chính trị, về chuẩn bị những điều kiện cần và đủ... tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn, trong bối cảnh thế giới hiện nay.

Và, chưa bao giờ như hiện nay, tất cả sự phức tạp của thời đại với những cơ và nguy cơ chuyển hóa khôn lường của một “thế giới phẳng” và không phẳng, đã và đang đặt ra, thách thức Đảng ta: hoặc là tụt hậu tức là bị bỏ rơi hoặc là bứt lên để làm chủ thời cuộc, làm chủ vận mệnh và trở nên hùng cường. Trong cơn lốc toàn cầu hóa với cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư, thực tiễn cho thấy, sẽ chỉ sống sót những quốc gia nào biết giữ lấy văn hóa và lựa chọn đúng đắn cho mình một triết lý phát triển mạnh mẽ, bền vững và phù hợp trong cuộc cạnh tranh mạnh được yếu thua. Đó là sự tham chiếu quan trọng, để chúng ta phát triển con đường phát triển đúng đắn và động lực độc đáo của mình để dân tộc Việt Nam phát huy và đạt tới tầm văn hóa, thông qua đổi mới chính trị, kinh tế và đối ngoại, để phát triển kinh tế, xã hội đất nước thật sự mang tầm văn hóa; đồng thời, chủ động chống lại mọi sự xâm lăng dưới mọi hình thức bằng chính “sức mạnh mềm”, bằng chính văn hóa dân tộc trên con đường hội nhập quốc tế. Kinh tế, văn hóa, xã hội luôn được đặt và xử lý trong một tổng thể hữu cơ và hài hòa khi văn hóa vừa là nền tảng, là động lực của sự phát triển, đẩy nhanh công cuộc đổi mới toàn diện đồng bộ, thấm đẫm trong các quyết sách chính trị.

Đó cũng chính là con đường nhân văn phát triển Việt Nam!

Thực tiễn càng xác tín, đất nước không thể tự mình trở nên hùng mạnh, nếu Đảng nếu không chủ động thâu thái và thâu hóa tinh hoa văn hóa thế giới, hành động và phát triển phù hợp với lương tâm nhân loại và phẩm giá thời đại. Trong một “thế giới phẳng” và không “phẳng” hiện nay, càng đòi hỏi Đảng chủ động tìm tòi nội dung, phương thức và nghệ thuật hành động một cách kiên quyết, tinh tế và hiệu quả ngang tầm văn hóa! Nó đòi hỏi Đảng sự kiên định, điềm tĩnh, quyền biến, trước bất cứ ai, bất cứ thế lực nào cả gan xâm phạm lợi ích quốc gia, càng đòi hỏi bản lĩnh, khí phách không biết sợ hãi hay thúc thủ nhưng cực kỳ tinh tế và nhân văn trước mọi sự chi phối của bất kỳ ai hay bất cứ sức ép nào dù đến từ bất cứ phía nào đối với Nhân dân, với dân tộc và đất nước. Đó là bản lĩnh, là khí phách, là lối hành xử của một người mang tầm văn hóa gánh vác trọng trách dẫn dắt dân tộc phát triển nhịp bước cùng thời đại.

Đó cũng chính là trách nhiệm lịch sử to lớn và đạo lý thiêng liêng có ý nghĩa mất còn với một nghệ thuật hành động quan trọng, thước đo bản lĩnh, năng lực và lòng quả cảm thấm đẫm nhân văn của Đảng để dân tộc tin theo và đi theo.

Tất cả công việc đổi mới, sáng tạo, chúng ta phải nhằm tới kiến tạo triết lý văn hóa của sự phát triển bền vững Việt Nam. Nghĩa là, chúng ta phải vươn tới xác lập một nền văn hóa của sự phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn, với nền tảng là bản sắc văn hóa dân tộc và hiện đại - và xung lực là kinh tế tri thức, kinh tế số - và môi trường sinh thái phát triển hài hòa, bảo đảm sự ổn định toàn vẹn nền chính trị đất nước trên con đường phát triển xã hội chủ nghĩa, trong thời đại ngày nay.

Do đó, dù dưới mọi góc nhìn từ triết lý chính trị, triết lý xã hội tới triết lý nhân sinh và triết lý về con người, có thể nói, Đảng phải xây dựng và phát triển văn hóa trong Đảng làm rường cột phát triển văn hóa chính trị trên nền móng văn hóa dân tộc Việt Nam hiện đại, giàu bản sắc, hội nhập và thâu thái tinh hoa văn hóa nhân loại.

Một cách tự nhiên, xây dựng Đảng về văn hóa là nhu cầu tất yếu của công cuộc đổi mới, sự phát triển đa dạng của văn hóa chính trị trong sự phát triển thống nhất của văn hóa Việt Nam. Tới lượt mình, Đảng phải tự mình xứng đáng là biểu tượng của đạo đức, của văn minh, của đoàn kết, thống nhất, của hòa bình và hạnh phúc hợp thành văn hóa của Đảng... làm nên văn hóa chính trị phát triển mạnh mẽ và bền vững trên nền móng văn hóa Việt Nam hiện đại, giàu bản sắc và hội nhập toàn cầu.

Quảng Ninh không nằm ngoài xu thế phát triển tất yếu của đất nước đó.

Triết lý phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn Quảng Ninh

Diễn đạt cách khác, vấn đề văn hóa và văn hóa chính trị Quảng Ninh với sự phát triển mạnh mẽ, bền vững, nhân văn trong công cuộc đổi mới và trong xu thế phát triển của thời đại - những thực tiễn căn bản và quan trọng.

Sẽ có người hỏi: Quảng Ninh có phải là đại diện cho cả nước không và thực tiễn phát triển văn hóa chính trị của Đảng bộ Quảng Ninh có tiêu biểu cho Đảng ta không?

Xin được nói ngay, không nơi đâu ở nước ta, mang nét độc nhất vô nhị về địa tự nhiên, địa chính trị, địa văn hóa, địa xã hội, địa ngoại giao... nhưng mang tính phổ quát như Quảng Ninh.

Có thể khái lược, địa chính trị, địa kinh tế, địa văn hóa, địa ngoại giao và địa quân sự mà linh hồn là văn hóa biển - văn hóa rừng - văn hóa mỏ - văn hóa sinh thái - văn hóa tâm linh - văn hóa đa sắc tộc - văn hóa đô thị - văn hóa ngoại giao kết tinh và hội tụ làm nên một nền văn hóa Quảng Ninh mở, cầu thị, tiếp biến, thích ứng và thống nhất đa sắc thái và độc đáo trở thành cái nôi làm nên tư chất, tầm nhìn, vị thế và sức mạnh con người Quảng Ninh xưa nay luôn mềm dẻo, tinh tế, hài hòa, khẳng khái, khoan dung và hòa mục.

Đó là những nhân tố làm nên vị thế độc đáo, lợi thế đa diện, sức mạnh Quảng Ninh mà sâu hơn là tiền đề kiến tạo và phát triển văn hóa chính trị trên nền tảng văn hóa dân tộc, trực tiếp là văn hóa kinh tế, văn hóa ngoại giao, văn hóa trong chính văn hóa... xây dựng triết lý phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn Quảng Ninh.

Do đó, càng rõ ràng, sự kiên định quan điểm văn hóa, con người là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là nguồn lực, là sức mạnh nội sinh cho sự phát triển, những năm qua, Quảng Ninh kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nhân văn.

Dù muốn hay không, nhưng đó là thực tiễn không ai không thấy.

Trong rất nhiều phương diện làm nên địa vị và uy tín Quảng Ninh 37 năm qua, nhất là 15 năm nay, bao hàm 3 nhân tố tiên quyết và nổi bật:

Trước hết, phát triển văn hóa chính trị, rường cột là văn hóa lãnh đạo, quản lý là khâu đột phá về tầm nhìn, quyết sách chính trị quyết định sự phát triển ngoạn mục toàn diện Quảng Ninh.

Những năm 90 của thế kỷ XX, trước yêu cầu phát triển, Quảng Ninh chủ động đổi mới, bắt đầu từ tư duy, tầm nhìn, quyết định chính trị và tổ chức hành động phát triển. Nghĩa là, bắt đầu từ văn hóa trong đổi mới tư duy, xác lập tầm nhìn chiến lược, lựa chọn phương thức và giải pháp giải quyết tổng thể; lấy văn hóa, trước hết là văn hóa chính trị làm quyết sách đột phá mang tầm chiến lược và đồng thời lấy văn hóa cộng đồng làm nền móng và lòng tin của Nhân dân tạo động lực cho mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội...

Nói khái lược, Quảng Ninh đổi mới về văn hóa chính trị, trước hết về tư duy, tầm nhìn và định vị phát triển chiến lược.

Quá trình hoạch định các chính sách (vĩ mô và vi mô) phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế luôn được tính toán tổng thể không chỉ căn cứ vào mục tiêu với mức độ thành công mà đồng thời luôn tính đến phương thức thực thi và các hệ quả của chúng.

Việc phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế, nhất là tăng trưởng kinh tế, luôn được xem là một quá trình có tính chính trị và văn hóa trước khi là một quá trình kinh tế và công nghệ hay văn hóa đơn thuần, cục bộ, để tránh quy luật “kinh tế vì kinh tế”, “tiền vì tiền”, “vì kinh tế, bất chấp đạo lý”, “vì lợi nhuận, chà đạp tất cả”; hay văn hóa chỉ là “cái đuôi của kinh tế”, “ăn theo kinh tế”, hay là thứ “văn hóa vay mượn”, “văn hóa nhập khẩu”, “văn hóa lai căng”, v.v. Phát triển văn hóa, xã hội và con người hài hòa với phát triển kinh tế, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước và từng chính sách phát triển là thể hiện rõ nhất tính chủ động của Quảng Ninh trong dự báo và giải quyết hài hòa các mối quan hệ lớn: giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, giữa phát triển nhanh với nỗ lực bảo đảm công bằng xã hội bảo đảm an sinh xã hội, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân, giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa...

Đó chính là đột phá so sánh tuyệt đối giữa Quảng Ninh, trên phương diện này, với bất kỳ tỉnh, thành phố nào khác.

Với quan điểm chỉ đạo đó, nhằm chế ngự và xử lý hiệu quả những mặt trái của nền kinh tế thị trường, đưa văn hóa thấm sâu vào các hoạt động kinh tế, làm cho sự phát triển văn hóa đồng bộ và tương xứng với phát triển kinh tế, phát triển xã hội, và đến lượt nó, sự tiến bộ chính trị... đã làm cho nền kinh tế Quảng Ninh đạt tốc độ tăng trưởng cao, thậm chí bứt tốc, trong nhiều năm liền, các cơ hội phát triển không ngừng được mở rộng không chỉ cho mọi thành phần kinh tế mà cho mọi tầng lớp dân cư, đời sống của đại bộ phận nhân dân được cải thiện rõ rệt; sự phát triển của kinh tế hướng vào sự phục vụ phát triển con người, bảo đảm tiến bộ xã hội tốt hơn, luôn đứng trong top 10 của cả nước trong 10 năm liền gần đây.

Đó là nền móng làm nên sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận toàn Dân đối với công cuộc đổi mới ngày càng cao; là động lực phát huy tính chủ động, sáng tạo, tính tích cực xã hội của Nhân dân ngày càng mạnh mẽ; tôn vinh những giá trị và đặc sắc văn hóa của cộng đồng 23 dân tộc anh em và ngày càng phát triển, góp phần làm phong phú và sâu sắc nền văn hóa Quảng Ninh thống nhất trong đa dạng; khẳng định, nâng cao vị thế, uy tín Quảng Ninh trong nước; qua đây, văn hóa chính trị Quảng Ninh ngày càng khẳng định và tỏa sáng.

Thứ hai, văn hóa lãnh đạo, quản lý trong phát triển kinh tế xã hội làm nên sự bứt phá toàn diện, mạnh mẽ và bền vững thấm đẫm văn hóa.

Từ thực tiễn, văn hóa, trước hết là văn hóa chính trị ngày càng là nhân tố dẫn dắt, là cội nguồn của mọi mục đích và động cơ phát triển kinh tế, xã hội, ngày càng trở thành chất keo củng cố, phát triển nền tảng tinh thần - xã hội; đến lượt nó, sự phát triển của kinh tế, xã hội trở thành tiền đề vật chất quan trọng, một điều kiện cơ bản để văn hóa chính trị phát triển ngày càng thống nhất và hiệu quả với kinh tế xã hội; và có sức dự báo, cảnh giới và dẫn dắt sức mạnh tổng thể trước sự xâm lăng văn hóa từ bên ngoài, phù hợp với yêu cầu phát triển của Quảng Ninh.

Đó là câu trả lời cho mâu thuẫn: sự phát triển mạnh mẽ nhưng bền vững Quảng Ninh.

Nói một cách hình ảnh, những quyết sách chính trị về kinh tế luôn được xem xét trước hết là một quyết sách có tính văn hóa, xã hội và nhân văn, trước khi là một quyết sách kinh tế đơn thuần; và đến lượt văn hóa chính trị cũng vậy, mỗi quyết sách chính trị luôn thấm đẫm tính kinh tế, tính xã hội và tính nhân văn sâu sắc.

Đó chính là lựa chọn trước hết và hành động kiên định của Quảng Ninh. Điều cần khẳng định là, một môi trường văn hóa - chính trị - xã hội ổn định được xây dựng toàn vẹn để Quảng Ninh phát triển kinh tế và thu hút đầu tư ; đồng thời, đến lượt nó, sự phát triển của kinh tế một cách thực sự thấm đẫm văn hóa đã tạo những tiền đề phát triển sự nghiệp văn hóa, giải quyết những vấn đề xã hội một cách chủ động, cụ thể, thiết thực và hiệu quả bằng chính sức mạnh kinh tế, cổ vũ vai trò dẫn dắt của văn hóa chính trị phát triển.

Vì thế, dù các năm 2020, 2021, trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, theo đó, Quảng Ninh vẫn hoàn thành toàn diện các mục tiêu, chỉ tiêu kế hoạch, vừa phòng, chống, kiểm soát dịch bệnh hiệu quả; bảo vệ sức khỏe, tính mạng của Nhân dân; vừa bảo đảm an sinh, an dân, an ninh, trật tự xã hội, ổn định phát triển kinh tế, giữ vững đà tăng trưởng hai con số trong 6 năm liên tiếp (2016 - 2021); khẳng định vị thế, uy tín, vai trò cực tăng trưởng toàn diện của phía Bắc.

Văn hóa chính trị là nhân tố có ý nghĩa tiên quyết đối với sự phát triển chủ động, toàn diện và hiệu quả của Quảng Ninh.

Thứ ba, trung tâm của mọi sự phát triển văn hóa chính trị Quảng Ninh là xoay chung quanh con người, lấy con người làm trung tâm, vì hạnh phúc của Nhân dân.

Thực tiễn hơn 37 năm đổi mới ở Quảng Ninh càng cho thấy, con người luôn là trung tâm của mọi sự phát triển và tất cả mọi sự phát triển phải xoay quanh con người, chứ không phải ngược lại. Đây chính là tư tưởng phát triển kinh tế, phát triển văn hóa và phát triển xã hội Quảng Ninh. Có thể nói gọn: Suy cho cùng, chính trị hướng tới phụng sự con người, kinh tế phải vì con người, văn hóa chính là con người, cho nên con người vừa là chủ thể vừa là trung tâm vừa là mục tiêu của mọi sự phát triển.

Có thể nói là một bước tiến lớn không chỉ ở mặt nhận thức lý luận mà còn ở việc tổ chức thực tiễn chính trị mang tầm văn hóa ở Quảng Ninh gần 40 năm đổi mới vừa qua.

Để giữ vững địa bàn an toàn và đà tăng trưởng trong trạng thái bình thường mới; đẩy nhanh tốc độ phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại; thúc đẩy liên kết vùng, Quảng Ninh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo có trọng tâm, trọng điểm thúc đẩy thực hiện ba đột phá chiến lược. Đặc biệt, chủ động chăm lo phát triển con người, xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc, bảo đảm công tác an sinh, phúc lợi xã hội, giảm nghèo, nhân lên sức mạnh lòng tin của Nhân dân làm nền tảng căn bản, là động lực chủ yếu của mọi sự phát triển.

Xuất phát từ yêu cầu thực tế, Quảng Ninh chủ động đổi mới cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo hoạch định chính sách phát triển đúng đắn theo hướng thiết thực, khả thi, có trọng tâm, trọng điểm, toàn diện trên các lĩnh vực; chú trọng khâu tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát, đôn đốc, sơ kết, tổng kết... quán xuyến toàn bộ, tổng thể và cụ thể trong hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành chủ động, phối hợp sự thống nhất dân chủ từ tỉnh đến cơ sở. Đồng thời, xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, văn hóa trở thành thị trường tiềm năng, hướng tới “xuất khẩu văn hóa”, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển bền vững.

Mặt khác, bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội, giữ vững đà tăng trường hai con số làm nền móng phát triển cao và hài hòa, bảo đảm chủ động và hiệu quả. Tập trung chỉ đạo xây dựng khu vực công nghiệp và xây dựng là trụ cột, bù đắp cho du lịch, dịch vụ, bảo đảm chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách; trọng tâm là công nghiệp chế biến, chế tạo trở thành động lực dẫn dắt tăng trưởng. Tiếp tục cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản, nhất là nghề nuôi biển bền vững theo quy hoạch. Liên kết vùng phát triển mạnh thị trường trong nước, thực hiện các giải pháp kích thích tiêu dùng nội địa.

Qua thực tiễn cho thấy, khi tình hình càng hết sức phức tạp, khó lường càng thắt chặt đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động, tự lực, tự cường, phát huy truyền thống văn hóa “Kỷ luật và Đồng tâm”, càng đổi mới sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, nêu cao trách nhiệm người đứng đầu, quyết liệt triển khai thực hiện linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả sự chỉ đạo của Trung ương thì càng tìm thấy cơ hội và tổ chức lực lượng tương xứng để thoát khỏi bế tắc và chủ động phát triển.

Đồng thời, lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng; phát huy sự đoàn kết thống nhất, dân chủ, kỷ cương, đổi mới sáng tạo nhằm phát triển và phát huy lòng tin của Nhân dân. Với phương châm hành động “Đoàn kết, kỷ cương, đổi mới, sáng tạo, khát vọng, phát triển” theo phương châm “3 rõ” (rõ việc, rõ người chịu trách nhiệm, rõ thời gian hoàn thành) gắn với trách nhiệm người đứng đầu. Chỉnh đốn việc tiếp Dân, đối thoại trực tiếp với Dân và giải quyết những phản ánh, kiến nghị của Nhân dân; đồng thời, kiểm soát tốt tình hình an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội.

Nếu Nhân dân không tin tưởng nhất định Quảng Ninh không có bất kỳ sự phát triển nào như vừa qua và như mong đợi.

Rõ ràng, văn hóa chính trị đã và đang là khâu đột phá trước nhất bảo đảm phát triển chủ động, toàn diện, bứt phá nhưng bền vững và nhân văn của Quảng Ninh - rường cột của triết lý phát triển Quảng Ninh.

Từ thực tiễn, bước đầu có thể khái lược một số vấn đề nổi bật chung quanh triết lý phát triển Quảng Ninh:

Thứ nhất, về tư duy và tầm nhìn: Chuẩn bị điều kiện tiên quyết để xử lý mối quan hệ ổn định - phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững đà tăng trưởng - và ổn định cao hơn để phát triển mạnh mẽ hơn; xây dựng chiến lược phát triển tổng thể, các phương án khoa học, phù hợp; sự chủ động, sáng tạo, quyết liệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện; vừa làm vừa tổng kết.

Thứ hai, về động lực phát triển: Càng trong khó khăn, thử thách thì càng phát huy dân chủ, đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động, tinh thần tự lực, tự cường, “Kỷ luật - Đồng tâm”, giữ vững, phát huy lòng tin của Nhân dân và nhân lên sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân;

Thứ ba, nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý: Chuyển nhanh từ nhận thức đến hành động trong chỉ đạo, điều hành và thực thi chính sách, pháp luật bảo đảm hiệu lực, đo lường hiệu quả, nhằm giữ vững sự ổn định để phát triển và phát triển để ổn định ở tầm mức cao hơn. 

Thứ tư, bảo đảm dân chủ với pháp luật: Đề cao trách nhiệm người đứng đầu chính quyền và các cơ quan quản lý các cấp; tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trong thực thi công vụ; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị, địa phương, nhất là trong giải quyết kịp thời, tháo gỡ khó khăn của người dân và doanh nghiệp.

Thứ năm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, hệ thống chính trị: Xây dựng bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; bảo đảm kỷ luật kịp thời, nghiêm minh song hành với tăng cường phân cấp, ủy quyền cho các địa phương, cơ sở gắn với kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực; cá thể hóa trách nhiệm và định lượng hóa hiệu quả công việc.

Từ thực tiễn đổi mới và phát triển Quảng Ninh, các nhân tố Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Nhân dân hạnh phúc chính là động lực của sự phát triển vừa qua nhằm thực hiện mục tiêu: “Xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; phát huy đoàn kết, dân chủ, kỷ cương, đổi mới; phát triển nhanh, bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân; xây dựng Quảng Ninh trở thành tỉnh dịch vụ, công nghiệp hiện đại; là một trong những trung tâm phát triển năng động, toàn diện của phía Bắc”, do Đại hội lần thứ XV của Đảng bộ tỉnh xác quyết.

Dự báo và chủ động xử lý những mâu thuẫn lớn đối với sự phát triển văn hóa chính trị, bảo đảm phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn Quảng Ninh

Thực tiễn Quảng Ninh gợi cho người viết bài này một vấn đề hết sức quan trọng về phương pháp luận: Cùng một đường lối chung, nhưng được thực hiện ở Hà Nội sẽ khác với Thành phố Hồ Chí Minh, càng khác với các tỉnh khác và đặc biệt là ở các vùng, miền cũng như vậy.

Từ thực tiễn Quảng Ninh, cần nhấn mạnh, chưa bao giờ như hiện nay, văn hóa đó là tầm nhìn, là tư duy, là quyết sách chính trị, là giá trị tinh thần của xã hội, chứ không phải là là văn hóa đơn thuần, giản đơn như không ít cách hiểu. Tất cả những quyết sách về kinh tế hay chính trị, nếu không xem chúng dưới góc độ văn hóa, nhìn sâu hơn, bắt đầu khởi nguồn từ hạt nhân văn hóa thì rốt cuộc chỉ là giải quyết những vấn đề kinh tế đơn thuần, những vấn đề chính trị thiển cận và hời hợt và chắc chắn sẽ thất bại. Vì vậy, vấn đề văn hóa luôn là vấn đề được đặt lên trước hết, xuyên thấm trong toàn bộ việc xây dựng những quyết sách chính trị.

Sắp tới, dù muốn hay không, Quảng Ninh tiếp tục giải quyết hiệu quả tối thiểu 9 mối quan hệ nổi bật trên lộ trình xác lập nền văn hóa của sự phát triển toàn diện, bền vững trong tổng thể phát triển thống nhất, hài hòa, mạnh mẽ, bền vững và nhân văn trong tầm nhìn 2030, trước mắt tới 2025:

1- Văn hóa chính trị với văn hóa kinh tế, văn hóa xã hội, văn hóa ngoại giao, văn hóa hội nhập, văn hóa an ninh...;

2- Văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với phát triển kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa;

3- Sự gia tăng dân số và môi trường sinh thái biến động với phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế và phát triển con người;

4- Giáo dục với phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội;

5- Cơ chế thị trường với phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội;

6- Truyền thống và hiện đại, bản sắc dân tộc và hội nhập quốc tế trong phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội, rường cột là con người;

7- Sự thống nhất và mâu thuẫn giữa trước mắt và lâu dài trong phát triển văn hóa và tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội, chăm lo phát triển toàn diện con người;

8- Quốc nạn tham nhũng với sự phát triển văn hóa, phát triển kinh tế, phát triển xã hội, với trung tâm của mọi sự phát triển là con người;

9- Độc lập về kinh tế và văn hóa với chủ động đại diện hội nhập quốc tế nhằm phát triển văn hóa, với chủ thể và động lực là con người.

Từ thực tiễn đổi mới, kinh nghiệm luôn cho thấy rằng, một quyết sách chính trị không đặt trên nền móng văn hóa, mang tính chất văn hóa, chắc chắn đó chỉ là một quyết sách chính trị hay kinh tế một cách cô độc, phi nhân văn; cũng như trên địa hạt kiến tạo quyết sách phát triển kinh tế, hậu họa như nhau mà thôi.

Trước hết, phát triển văn hóa chính trị nhằm đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm khắc và nhân văn cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Tập trung đổi mới đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là người đứng đầu ngang tầm nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới gắn với tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên vi phạm. Xây dựng chính quyền địa phương các cấp liêm chính, phục vụ, kiến tạo phát triển, thực sự “của Dân, do Dân, vì Dân”, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Dành tỷ lệ thỏa đáng (kể cả công chức cấp xã) để thu hút cán bộ có năng lực nổi trội, cán bộ trẻ để tạo nguồn cơ bản và lâu dài.

Lấy lợi ích cộng đồng thống nhất với lợi ích cá nhân làm động lực phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân và vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, đẩy mạnh thông tin truyền thông, nâng cao hiệu quả công tác dân vận, tạo đồng thuận xã hội. Bảo đảm sự giám sát của Nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên và công chức, viên chức, nhất là người đứng đầu; thực sự dựa vào Nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; tạo thuận lợi và bảo vệ Nhân dân trực tiếp phản ánh, góp ý về công tác cán bộ. Thực hiện Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị, đối thoại, lắng nghe tâm tư, thấu cảm và kịp thời giải quyết các vấn đề Nhân dân phản ánh theo đúng quy định, với phương châm “Dân biết, Dân bàn, Dân làm, Dân kiểm tra, Dân giám sát, Dân thụ hưởng”.

Lấy sự hài lòng của Nhân dân làm thước đo đánh giá phẩm chất, năng lực, uy tín và kết quả công tác, ở mỗi cương vị bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ; xây dựng phong cách làm việc khoa học, dân chủ, nhân văn, chuyên nghiệp, gần Dân, trọng Dân, vì Dân, bám sát thực tiễn, nói đi đôi với làm và đo lường kết quả, hiệu quả.

Thứ hai, mọi quyết sách phải đẩy mạnh quy mô và tốc độ chuyển đổi mô hình tăng trưởng gắn với chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”, cơ cấu lại, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, tính tự chủ, khả năng thích ứng, sức cạnh tranh mạnh mẽ và nhân văn của nền kinh tế xã hội.

Kinh tế là thể hiện trực tiếp của văn hóa, hay nói cách khác văn hóa là tầng sâu thực thể của sự phát triển kinh tế, là cái không thể định lượng thuần túy và đó chính là cội nguồn, là căn bản để phát triển. Đó chính là đường lối chính trị phát triển kinh tế, chính là văn hóa. Nói một cách rộng lớn, văn hóa chính là con người. Phát triển văn hóa chính là phát triển con người. Nếu không có sự phát triển con người sẽ không có bất cứ một sự phát triển nào như mong muốn. Đó là thách thức của văn hóa chính trị.

Theo đó, tiếp tục cơ cấu lại khu vực công nghiệp, tăng nhanh tỷ trọng đóng góp của công nghiệp chế biến, chế tạo; đồng thời, phát triển dịch vụ tổng hợp hiện đại để ngày càng giữ vai trò chủ đạo. Mặt khác, phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại, xây dựng nông thôn văn minh. Tăng cường công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực; quản lý chặt chẽ, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả đất đai và các nguồn lực tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng, chống thiên tai. Huy động mọi nguồn lực, đa dạng hình thức đầu tư; đẩy nhanh tốc độ phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại; thúc đẩy liên kết vùng. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, lao động có kỹ năng gắn với tăng nhanh quy mô và nâng cao chất lượng dân số; đẩy mạnh ứng dụng, chuyển giao công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Thúc đẩy chuyển đổi số trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, du lịch, giao thông, sản xuất, quản lý, đô thị thông minh; thúc đẩy phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, doanh nghiệp số...

Thứ ba, gắn kết chặt chẽ giữa các mục tiêu tăng trưởng kinh tế với phát triển con người, xây dựng văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh; bảo đảm an sinh, phúc lợi, tiến bộ và công bằng xã hội, hài hòa giữa đời sống vật chất và đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân theo các tiêu chí của “hạnh phúc”.

Đây chính là sự phát triển kinh tế một cách hài hòa với văn hóa, phát triển kinh tế thị trường nhưng mục tiêu của kinh tế không chỉ có tăng trưởng về kinh tế mà đồng thời cũng là phát triển về văn hóa, đó là sự phát triển của văn hóa trong kinh tế. Bất cứ ở nơi đâu hay phương diện nào nếu chỉ coi trọng một cách đơn thuần kinh tế vị kinh tế, cốt chiếm lấy lợi nhuận một cách đơn thuần, thì chắc chắn sẽ vấp ngã. Nơi nào chỉ thuần túy chạy theo kinh tế, bất chấp văn hóa để đổi lấy kinh tế thì nơi đó sẽ thất bại, hủy hoại môi trường, đạo đức xuống cấp...

Không còn nghi ngờ, đó chính là sự thất bại lớn nhất về văn hóa, cũng là sự thất bại lớn nhất về kinh tế. Về mặt xã hội càng thấy rõ nơi nào chỉ chạy theo kinh tế mà quên vấn đề xã hội nơi đó sẽ gặp vô cùng khó khăn. Và, dù phương diện nào cũng vậy, chính trị mà không có văn hóa thì không còn là một nền chính trị nhân văn nữa và quyết không phải là nền chính trị hay nền kinh tế... mà chúng ta lựa chọn và phát triển.

Chính đó là sự đặt văn hóa không thể đứng hàng thứ 2 so với kinh tế, chính trị - một bảo đảm cho sự phát triển nhân văn, mạnh mẽ và bền vững. Và, đồng thời, ngay trong phát triển văn hóa, thực tiễn đòi hỏi, bảo đảm hài hòa, cân đối và ngang tầm giữa các phương diện trong lĩnh vực phát triển văn hóa là điều rất quan trọng đối với phát triển kinh tế, chính trị và xã hội, nếu không nói là có ý nghĩa thành bại. Đó chính là hạt nhân văn hóa trong sự phát triển của chính các phương diện kinh tế, chính trị, xã hội và môi trường; và đến lượt nó, của chính văn hóa vậy. Phát triển môi trường văn hóa cộng đồng và xã hội văn hóa đồng bộ với phát triển văn hóa bảo vệ và phát triển môi trường sinh thái bảo đảm sự cân bằng và bền vững trong lộ trình phát triển nhân văn.

Kinh nghiệm độc đáo ở đây là, càng tôn trọng sự phát triển một cách độc lập tự do bao nhiêu vì mục tiêu bảo vệ và phát triển lợi ích cộng đồng thống nhất thì chừng đó càng đạt được sự phát triển chung một cách mạnh mẽ, bền vững và nhân văn bấy nhiêu. Hơn bất cứ điều kiện và nhân tố nào, con người Quảng Ninh cần giữ vị trí trung tâm trong chỉnh thể xây dựng và phát triển môi trường văn hóa chính trị, văn hóa kinh tế, văn hóa và con người văn hóa.

Có thể khẳng định, phương châm hành động bao trùm sắp tới là, mọi quyết sách nếu không bắt đầu từ văn hóa, từ con người và không cuối cùng không vì con người thì chắc chắn nhất định thất bại. Xin được nhấn mạnh, nếu trái thế, sẽ rơi vào thiển cận, cục bộ, thậm chí thiếu tầm văn hóa tương xứng, vô hình hạ thấp văn hóa và khi đó chắc chắn thất bại, ngay từ trong các quyết sách chính trị về phát triển kinh tế, phát triển xã hội... với vai trò trung tâm là phát triển con người; và, càng không thể nói tới văn hóa vừa là nền tảng vừa là động lực của phát triển xã hội và con người, càng không thể kiến tạo xứng đáng triết của sự phát triển chiến lược mạnh mẽ, bền vững và nhân văn hiện tại và tương lai.

Tham chiếu từ thực tiễn Quảng Ninh - tất yếu xây dựng Đảng về văn hóa và phát triển văn hóa lãnh đạo, cầm quyền của Đảng

Từ thực tiễn phát triển văn hóa chính trị Quảng Ninh, càng cho thấy rằng, hiện nay, hơn bao giờ hết, Đảng hiện diện, kết tinh và tỏa sáng vị thế, sức mạnh và uy tín từ và qua chính văn hóa trong tổng thể công cuộc lãnh đạo, cầm quyền xây dựng và phát triển quốc gia mang tầm vĩ mô.

Văn hóa là một trong những nhân tố khẳng định vị thế, vai trò, sức mạnh, hiệu quả và uy tín lãnh đạo của Đảng. Đó là nền móng làm nên văn hóa chính trị, trong tư cách là người lãnh đạo, cầm quyền. Tầm nhìn, trí tuệ, ý thức và hành động của Đảng không chỉ ngày càng trực tiếp khẳng định địa vị, nâng cao vai trò và trách nhiệm đáp ứng đòi hỏi của Nhân dân, của lịch sử phát triển của dân tộc một cách chính danh, chính pháp và chính tín mà còn làm phong phú hơn công cuộc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ngày càng ngang tầm văn hóa.

Nếu công cuộc đổi mới xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc là một kỳ công văn hóa Việt Nam xuyên hai thế kỷ XX và XXI thì đến lượt mình, trong vị thế là một Đảng lãnh đạo, cầm quyền, Đảng phải vươn tới và xứng đáng là biểu tượng của văn hóa Việt Nam. 

Đó là yêu cầu của lịch sử đồng thời là sự phát triển tự nhiên và tất yếu.

Hệ phẩm giá làm nên tư chất văn hóa chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam

Trên nền tảng Hiến pháp và sự ủy thác của Nhân dân, Đảng  được giao phó và ủy thác, trong vị thế, trách nhiệm người dẫn dắt Dân tộc một cách chính danh, chính pháp, công khai, minh bạch trên nền móng đạo lý ngang tầm văn hóa càng rất quan trọng và rất quyết định đối với công cuộc đổi mới công cuộc lãnh đạo, cầm quyền chính tín của Đảng trước Nhân dân, đất nước và trên trường quốc tế. Nó không chỉ thể hiện tầm nhìn, bản lĩnh trước lịch sử và dân tộc, sự cầu thị của Đảng ta đặng ngày càng xứng đáng “là đạo đức, là văn minh” mà ngày càng khẳng định đó nà còn là đạo lý, là một trong những nhân tố căn bản, một đòi hỏi đầy lương tâm về vai trò, năng lực và hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, quyết định vị thế, uy tín và tầm vóc của Đảng trước Nhân dân, xã hội và bạn bè quốc tế 

Trước hết, Đảng phải thật sự vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân vừa “là con nòi” của dân tộc Việt Nam.

Hiện nay, xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, chúng ta không thể không xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách kiên quyết và toàn diện ngang tầm văn hóa. Nếu không như thế, Đảng khó lãnh đạo được ai, nếu không nói Đảng không lãnh đạo được gì! Và dĩ nhiên, không còn xứng đáng “là con nòi” của Nhân dân nữa. Trọng trách đó đòi hỏi Đảng tiên phong về thực thi và phát triển mục tiêu xã hội chủ nghĩa bất biến của đất nước, về bảo vệ vô điều kiện nguồn gốc sinh thành của Đảng ta.

Lịch sử thế giới từng cảnh báo, sự đổ vỡ ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu những năm 90 của thế kỷ XX, các đảng cộng sản ở đó mất vai trò cầm quyền, ngoài nguyên nhân sai lầm về đường lối và mất phương hướng chính trị, còn có nguyên nhân sâu xa bởi tự đánh mất lòng tin và sự ủng hộ của Nhân dân - cơ sở xã hội - chính trị của Đảng, cội nguồn và nền tảng sức mạnh của Đảng, bởi sự suy đồi đạo đức, lối sống, nhân cách khi cầm quyền, ở những người cầm quyền. Nghĩa là, chính trị mất từ văn hóa.

Sức mạnh của Đảng khởi nguồn từ sức mạnh vô địch của Nhân dân, được nuôi dưỡng từ “cuống nhau” nối với Nhân dân. Gìn giữ mình thật sự xứng đáng là máu thịt của Nhân dân. Đó là bài học lịch sử vô giá; là con đường sống và phát triển duy nhất làm nên sứ mạng lịch sử và sức mạnh của Đảng ta! Điều sinh tử lúc này, là lợi ích của dân tộc, của đất nước và của Nhân dân ta là vô giá và tối thượng! Do đó, tách khỏi Nhân dân thì Đảng sẽ mất gốc và thậm chí rước họa. Xa rời Nhân dân thì Đảng sẽ yếu ớt, tê liệt và thậm chí tự diệt vong. Xây dựng Đảng vững chắc nhất chính là bắt đầu từ xây dựng và chăm lo lòng Dân và sức Dân - cái gốc của Đảng. Nếu xứng đáng như thế thì lo gì Nhân dân không kiên quyết bảo vệ “đứa con nòi” của mình, không tiếp thêm nguồn sức mạnh, để Đảng gánh tròn trọng trách lịch sử mà Nhân dân tin cậy và giao phó. Mất lòng Dân là mất hết!

Để xứng đáng với vị thế tiên phong, thì điều quan trọng nhất là, mỗi đảng viên, từng tổ chức đảng phải đoàn kết, đoàn kết thật sự, phải tự mình nêu gương và tự mình giữ gìn, phát triển đạo đức cách mạng, làm sao cho Nhân dân biết hưởng quyền dân chủ, biết dùng quyền dân chủ của mình, dám nói, dám làm, như Chủ tịch Hồ Chí Minh mong đợi. Nghĩa là Nhân dân được hưởng và thực thi các quyền đó một cách nhân văn; đến lượt mỗi đảng viên không chỉ là người hướng dẫn và bảo vệ Nhân dân một cách thật sự chân thành, thật sự văn hóa mà còn là người biết lắng nghe, thấu cảm Nhân dân thật sự chân thành và cầu thị. Đó là tư chất của “đứa con nòi” của Nhân dân.

Đó chính là phẩm giá, tư chất, vinh dự, bổn phận và cũng là mục tiêu chân chính của Đảng.

Hơn bao giờ hết, hiện nay càng đòi hỏi Đảng tiên phong về phương thức hành động trong tự đổi mới, xây dựng, chỉnh đốn thật sự dũng cảm vì sự trong sạch, vững mạnh và phát triển toàn diện, mang tầm chiến lược của Đảng và hệ thống chính trị. Đây là quy luật phát triển của Đảng, là thước đo và khẳng định vị thế của mỗi đảng viên, mỗi tổ chức của Đảng. Sống trong lòng Nhân dân, nương tựa vào Nhân dân mà sống và làm việc, chịu sự giám sát và thành tâm lắng nghe góp ý của Nhân dân, hết lòng phục vụ Tổ quốc, phụng sự Nhân dân. Mọi sự khác biệt về cá tính, về tổ chức đều được tôn trọng, tin cậy và tất cả trở nên thống nhất nhờ tình thân ái, thương yêu và bang trợ lẫn nhau. Vị thế, lương tâm, phẩm giá của mỗi đảng viên trong công việc chính là ở chỗ này!

Sự phát triển cao nhất của chính trị lúc này chính là đạo đức, vì lúc này, đạo đức chính là chính trị. Suy cho cùng, vị thế chính trị của Đảng với tư cách là người lãnh đạo, cầm quyền ở đây, tất cả đều phụ thuộc vào nhận thức đạo đức, tình cảm đạo đức và hành động đạo đức của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương các cấp. Đảng ta là đạo đức, là văn minh là như thế!

Vì thế, xây dựng, chỉnh đốn đạo đức trong Đảng, trước hết phải xây dựng đạo đức từ mỗi cán bộ, đảng viên và mỗi tổ chức đảng hiện diện bằng hành động đạo đức, nhân cách văn hóa của từng cán bộ, đảng viên, uy tín và hiệu quả hoạt động của từng tổ chức đảng ở tất cả các cấp. Đó cũng chính là đòi hỏi sự phát triển tự nhiên và tất yếu của văn hóa, trực tiếp là văn hóa chính trị hiện nay. Phi đạo đức nghĩa là chà đạp lên chính trị và rốt cuộc là phi chính trị. Đây là vấn đề nền tảng của mọi vấn đề cấp bách trong Đảng hiện nay. Kinh nghiệm từng cho thấy: Khi luật pháp trở nên bị khinh nhờn, đạo đức bị buông thả; và ngược lại và khi đó chính trị có nguy cơ băng hoại. Đó cũng chính là sự thất bại về văn hóa.

Thực tế cho thấy, không một đảng cầm quyền nào có thể đứng vững được khi cơ sở xã hội - chính trị của đảng suy yếu, khi mất lòng Dân, khi sự bạc nhược, suy đồi về đạo đức, về lối sống và bao trùm là văn hóa, nhất là ở những cơ quan lãnh đạo và người lãnh đạo. Suy thoái về đạo đức, lối sống làm mất đi khả năng tự đề kháng trước những độc tố làm mục ruỗng, băng hoại tư tưởng, chính trị và tổ chức. Nghĩa là rơi vào phi văn hóa. Suy thoái đạo đức, lối sống tất yếu dẫn tới những biến dạng về thái độ chính trị, động cơ chính trị và hành động chính trị; dẫn tới suy thoái tư tưởng chính trị, sự yếu kém, rã rời về tổ chức. Lý tưởng chính trị của Đảng quyện trong đạo đức, trở thành đạo đức chính trị của Đảng; đến lượt nó, đạo đức của Đảng cũng chính là mục tiêu chính trị, là chính văn hóa của Đảng.

Không còn nghi ngờ gì, đối với Đảng ta, lúc này, chính trị chính là đạo đức và nhất định càng phải là văn hóa. 

Phi đạo đức chính là phi đạo lý, phi văn hóa, là chà đạp lên pháp lý và làm băng hoại chính trị. Nên nhớ rằng, tri thức sẽ trở nên tàn ác, nếu mục tiêu chính trị không có đạo đức, thiếu văn hóa, thậm chí phi văn hóa và phản văn hóa.

Thứ hai, Đảng phải thật sự xứng đáng là Đảng chân chính, cách mạng, thật sự “là đạo đức, là văn minh”.

Với tư cách là người lãnh đạo, cầm quyền, hiện nay, Đảng tiếp tục đi tiền phong cùng dân tộc thực hiện sứ mệnh lịch sử đổi mới đất nước, tiến tới mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Và, trước yêu cầu của lịch sử dân tộc, Nhân dân đã trao cho Nhà nước của mình trọng trách quản trị quốc gia và Nhân dân xây dựng, bảo vệ Nhà nước của mình và bảo vệ nước Việt Nam độc lập, tự do và phát triển mạnh mẽ. 

Kinh nghiệm chính trị đất nước và chính trị thế giới đều xác tín: Thiếu tầm nhìn, tức là văn hóa, sẽ nhất định mất phương hướng và đổ vỡ là khó tránh khỏi.

Trọng trách lịch sử hiện nay đòi hỏi Đảng tiên phong về trí tuệ trong tầm nhìn chiến lược mang tính nguyên tắc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ ngang tầm trọng trách lịch sử giao phó và khát vọng của Nhân dân. Hành trình trong công cuộc đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế, thời khắc này, hơn bao giờ hết, càng đòi hỏi chúng ta về tầm nhìn chiến lược xa rộng và biện chứng; về sự trung thành và sáng tạo trong bảo vệ và thực thi những nguyên tắc; về sự nhạy bén, tỉnh táo, sâu sắc và toàn vẹn trong mỗi quyết sách; về tính nhân văn, linh hoạt và tinh tế trong mỗi bước đi... mà vấn đề cơ bản nhất, sinh tử nhất xuyên suốt và bao trùm mọi suy nghĩ và hành động của Đảng là, giữ vững vô điều kiện nguyên tắc bất di bất dịch: Cùng toàn thể dân tộc bảo vệ bằng mọi giá vị thế độc lập của đất nước, sự toàn vẹn lãnh thổ mấy ngàn năm, chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc và lợi ích vô giá của dân tộc, của đất nước và của Nhân dân ta, dù trong bất cứ điều kiện, tình huống nào.

Đó là trí tuệ, là nhãn quan và cũng là liêm sỉ và danh dự của mỗi đảng viên! Ai làm trái đi là vong ân với lịch sử, là hổ thẹn với ông cha; là tự chuốc lấy họa sát thân, là lâm vào sự suy thoái, là rơi vào “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tham nhũng, tiêu cực và đi ngược lại mục tiêu hoạt động của Đảng vì khát vọng của Nhân dân.

Mối quan hệ giữa Đảng với Nhà nước là mối quan hệ giữa lãnh đạo chính trị và quản lý đất nước, giữa định hướng chính trị và quản trị quốc gia, thông qua các đảng viên của Đảng, các tổ chức đảng trong bộ máy nhà nước. Hơn lúc nào hết, vai trò của Nhà nước, lúc này có thể nói là, kiến tạo phát triển và quản trị quốc gia, trên nền tảng pháp luật không ngừng được hoàn thiện phù hợp với đất nước, với thông lệ và luật pháp quốc tế, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Theo đó, Nhà nước đổi mới không ngừng nền hành chính và công vụ quốc gia phụng sự Nhân dân, phục vụ công cuộc phát triển toàn diện đất nước. Xây dựng bộ máy công quyền ưu tú luôn đề cao tính công khai minh bạch và chịu trách nhiệm hoạt động hiệu lực, hiệu quả và trực tiếp nâng tầm nhìn và lòng tin của Nhân dân trên hành trình đi đến tương lai. Và, đó cũng chính là đòi hỏi của Nhân dân đối với Nhà nước của mình. Đồng thời, hết sức cảnh giác, ngăn chặn bằng pháp luật nguy cơ cấu kết giữa một bộ phận các nhà chính trị suy thoái trong bộ máy nhà nước với giới chủ và những người nắm tài chính quốc gia, hình thành các nhóm lợi ích làm khuynh đảo nền chính trị, kinh tế và xã hội đất nước. Đây chính là sự phản văn hóa.

Thời kỳ phát triển mới của đất nước, hơn lúc nào hết, dưới bất cứ góc nhìn nào, đều đòi hỏi tư duy chiến lược về phát triển, hoạch định chính sách phát triển của Đảng đều phải tự nó hàm chứa và thấm đẫm yếu tố đạo đức và văn hóa. Mọi quyết sách của Đảng về sự phát triển đất nước tự nó phải mang tính chính trị và văn hóa trước khi là một quyết sách về kinh tế hay phát triển công nghệ đơn thuần. Phát triển kinh tế - xã hội vừa phải được định hướng chính trị, vừa được bảo đảm bởi sức mạnh đạo đức và văn hóa, nhất là trong điều kiện của một đảng lãnh đạo, cầm quyền. Đó là yêu cầu tất yếu của mục tiêu phát triển đất nước bền vững. Đến lượt nó, đạo đức, văn minh là yếu tố làm nên sức mạnh văn hóa chính trị của Đảng, tỏa sáng sự hấp dẫn của Đảng đối với Nhân dân, bạn bè, đồng chí quốc tế và làm cho Đảng trở thành một Đảng chân chính, cách mạng và nhân văn. Đó là văn hóa.

Lòng dân đồng thuận và ủng hộ Đảng và Nhà nước là tài sản vô giá của cách mạng, là thước đó sức mạnh và uy tín văn hóa của Đảng đối với Nhân dân! Mối quan hệ giữa Đảng - Nhà nước và Nhân dân là mối quan hệ mẫu mực về văn hóa.

Để hoàn thành trọng trách và nhiệm vụ hết sức nặng nề, Đảng phải được xây dựng thực sự trong sạch về đạo đức, tầm nhìn xa rộng về chính trị, sâu sắc về trí tuệ, vững mạnh về tổ chức nhằm nâng cao không ngừng năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và bản lĩnh cầm quyền của Đảng. Nếu chỉ dừng lại ở nhận thức, tri thức về đạo đức, tự thân nó không bao hàm đầy đủ các vấn đề đạo đức trong Đảng và trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cái cần thiết và bảo đảm quan trọng thực thi mục tiêu chính trị không thể chỉ dừng lại ở tình cảm đạo đức, đạo đức suông, mà quyết định ở đạo đức hành động và hành động đạo đức mang tầm văn hóa. Không đặt vấn đề đạo đức hành động và quyết định là hành động đạo đức một cách xứng đáng và ngang tầm văn hóa trong toàn bộ và chỉnh thể công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nhất định rơi vào buông lỏng, thậm chí xa rời chính trị, lãng quên văn hóa. Nếu lơ là hoặc xem nhẹ đạo đức hoặc đồng nhất một cách giản đơn xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng với đạo đức là chưa đủ tầm, thậm chí thiên lệch, như thế sẽ dẫn đến những hệ lụy khó lường.

Sự suy thoái về đạo đức, lối sống, phong cách... của đội ngũ đảng viên tới mức nào đó sẽ làm băng hoại về chính trị, hỗn loạn về tưởng, rệu rã về tổ chức, rốt cuộc có thể làm băng hoại Đảng. Vì, sự suy thoái băng hoại về đạo đức nhất định dẫn tới sự suy thoái, băng hoại về chính trị, lỏng lẻo, thậm chí biến Đảng thành một tổ chức để thăng quan phát tài, lợi ích cục bộ, và nhất định tan rã về tổ chức... Nghĩa là mất gốc từ đạo đức nói riêng và văn hóa nói chung. Đây phải là sự đòi hỏi phát triển không chỉ về đạo đức trong sự trưởng thành về chính trị, sự thống nhất về tư tưởng và sự tương dung về tổ chức và cán bộ mà sâu và rộng hơn là về văn hóa của Đảng, trong thực hiện sứ mệnh cầm quyền ngang tầm yêu cầu trọng trách lịch sử dân tộc giao phó.

Hợp quy luật và hợp lòng Dân - đó là bài học vô giá quyết định sự thành công công cuộc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Thước đo sự hiện diện và vai trò, trách nhiệm, sức mạnh và sự trưởng thành chính trị và nhân văn của mỗi đảng viên, của từng tổ chức đảng cũng chính là ở đây!

Lúc này hơn hết lúc nào, chính trị là đạo đức; và văn hóa chính lại là sự đòi hỏi chính trị ở đỉnh cao của sự phát triển của văn hóa mang tầm vóc chính trị.

Thứ ba, Đảng phải thật sự là danh dự và lương tâm của dân tộc, của thời đại.

Tại Đại hội XII, khi Đảng ta khẳng định: Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức thì đó là một quyết sách chính trị chiến lược và mang tầm vóc văn hóa.

Nêu gương về đạo đức, mẫu mực và nghiêm khắc trong kiểm soát và tự kiểm soát quyền lực trên nền tảng pháp luật và những quy định trong Đảng phải là hai trong những trọng trách then chốt hiện nay. Cần khắc sâu và cảnh báo: Trao quyền lực cho những người vô đạo đức không khác gì thả rông thú dữ vào xã hội, tức là phản văn hóa.

Nếu đồng nhất một cách giản đơn xây dựng, chỉnh đốn Đảng về tư tưởng với xây dựng Đảng về đạo đức, sẽ dẫn đến xem nhẹ vấn đề đạo đức trong Đảng, của Đảng. Một khi đạo đức trong Đảng yếu kém sẽ gây lệch lạc trong lãnh đạo chính trị, làm xáo trộn trong tư tưởng, phương hại tới lãnh đạo tổ chức của Đảng; và cũng dẫn đến nguy cơ làm phương hại xây dựng và phát triển văn hóa. Tầm nhìn chính trị của Đảng, vì thế có thể rơi vào thiển cận, ngắn hạn, cục bộ; trí tuệ chính trị của Đảng, do đó bị hạn hẹp, khiếm khuyết; tổ chức của Đảng có nguy cơ bị phân liệt, cát cứ, phá vỡ sự thống nhất... Tất cả điều đó khiến cho Đảng rơi vào nguy cơ khó còn là người lãnh đạo nữa, khó tiêu biểu là danh dự và là lương tâm của dân tộc, của thời đại nữa. 

Khi Đảng trở thành một đảng cầm quyền, hơn thế nữa, lại cầm quyền trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế, thì không chỉ là tầm nhìn, trí tuệ, vấn đề đạo đức của Đảng, nhất là việc thực hành đạo đức chính trị là một vấn đề vừa mang tầm chiến lược tính vừa nóng bỏng và cấp bách. Nếu không nhận thức đúng, trúng và hành động một cách kiên quyết và ngang tầm văn hóa sẽ là thách thức sống còn, nguy cơ sinh tử đối với vị thế, vai trò lãnh đạo, trách nhiệm lịch sử của Đảng và sự tồn vong chế độ. Thiếu phương diện này sẽ khiếm khuyết và trở nên lệch lạc, mất cân bằng, thậm chí mất phương hướng về chính trị và văn hóa! Khi đó, vị thế lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trở nên khó khăn, không thể thống nhất với lợi ích của Đất nước và của dân tộc. Tích tụ và phát tác tới mức độ nào đó, Đảng khó có thể “là đạo đức, là văn minh”, càng khó “là lương tâm, là trí tuệ, là danh dự của thời đại chúng ta” và càng khó tiếp tục xứng đáng “là đứa con nòi” của Nhân dân, dứt khoát không có chỗ đứng trong Đảng, trong Nhân dân nữa! Khi quyền lực hành động mà mục tiêu thiếu đạo đức và không được kiểm soát thì nguyên vẹn chỉ là sự tàn bạo.

Tới lượt mình, mỗi đảng viên phải là một nhân cách văn hóa.

Nói khái quát, văn hóa phải thấm sâu và soi đường cho công cuộc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ. Như thế Đảng mới có thể khẳng định và phát triển bản chất, sức mạnh và uy tín của mình ngang tầm đòi hỏi của lịch sử và của Nhân dân.

Có thể nói, ba tư chất đó là rường cột làm nên linh hồn, phẩm giá văn hóa của Đảng và của hệ thống chính trị, làm nền văn hóa chính trị Việt Nam. Và, tổng hòa các phương diện đó hợp thành nội dung hữu cơ của văn hóa trong xây dựng Đảng. Nó không chỉ định hướng, định tính và định lượng về nội dung văn hóa của mỗi đảng viên, dù ở bất cứ cương vị nào, ở bất cứ đâu mà còn là yêu cầu phát triển và thước đo trưởng thành về văn hóa trong lãnh đạo, cầm quyền về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ của mỗi cấp ủy, mỗi tổ chức đảng và hệ thống chính trị hiện nay.

Nói một cách hình ảnh, ba nhân tố cơ bản đó hợp thành phẩm giá, làm nền tư chất văn hóa của Đảng. Nếu để mất một thì Đảng nghiêng, để mất hai thì Đảng nguy và để mất cả ba thì Đảng tất bị đe dọa mất còn. Và, vô hình, trở thành phi văn hóa, thậm chí phản văn hóa.

Xây dựng, phát triển văn hóa lãnh đạo, cầm quyền của Đảng hiện nay và tương lai

Nói một cách giản dị, xây dựng Đảng về văn hóa chính là kiến tạo và phát triển cái đạo lãnh đạo - đạo cầm quyền của Đảng một cách chính pháp, chính danh với tư cách vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ vừa là “đứa con nòi” của Nhân dân.

Để lãnh đạo, cầm quyền ngang tầm văn hóa, trong rất nhiều công việc cơ bản và quan trọng, không thể không nắm chắc 3 trọng sự:

Thứ nhất: Đổi mới tư duy, xác lập tầm nhìn chiến lược phát triển quốc gia.

Muốn thay đổi, nhất là viết tiếp lịch sử, Đảng ta không thể không thay đổi chính mình, trước hết là tư duy và tầm nhìn chính trị mang tầm văn hóa. Nếu không đổi mới trước hết từ tư duy, trên mảnh đất của mình và mang tầm thời đại, sẽ không có tầm nhìn, không thể định vị chiến lược vị thế quốc gia, càng không thể nói tới việc đất nước phát triển mạnh mẽ hay bền vững.

Tối thiểu ở đây, trên bốn phương diện:

Một - Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội - cương lĩnh phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Chủ nghĩa cộng sản, nói như C. Mác, đó là chủ nghĩa tự nhiên hoàn bị, tức chủ nghĩa nhân đạo!

Con đường chiến lược phát triển hiện thực của chúng ta: Xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kiến tạo một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát triển một nền văn hóa và con người Việt Nam ngang tầm thời kỳ đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng một nền ngoại giao đa dạng hóa, đa phương hóa vì một thế giới hòa bình và thịnh vượng,... dưới ngọn cờ của Đảng là quy luật phát triển, là nhu cầu tất yếu, là con đường phát triển thịnh vượng của đất nước ta trong thời đại ngày nay, mà dân tộc ta đã, đang và nỗ lực thực hiện không thể lay chuyển, dù thời thế có vần xoay, đảo ngược, đổi thay thế nào! Tiếp tục xác lập tầm nhìn, định vị chiến lược, phát triển Đất nước phồn vinh, bền vững; bảo vệ độc lập, tự chủ, thống nhất Quốc gia; hòa mục, hội nhập quốc tế; xây dựng, chỉnh đốn Đảng dẫn dắt Dân tộc tiến cùng nhân loại, với triết lý văn hóa của sự phát triển mạnh mẽ và bền vững, cần được bồi đắp và lan tỏa tinh thần: Quốc gia Tự tôn - Mỗi người Tự trọng - Dân tộc Tự cường - Tổ quốc Phồn vinh nhằm xây dựng nước Việt Nam độc lập, thống nhất, công nghiệp, hiện đại, phồn thịnh, hùng cường, văn hiến, giữ vị thế xứng đáng trên trường quốc tế.

Đó là mục tiêu chiến lược phát triển của Việt Nam; là Quốc chính xã hội chủ nghĩa Việt Nam! Đó chính là linh hồn, cốt cách văn hóa Việt Nam.

Hai - Tầm nhìn chiến lược phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn.

Lịch sử phát triển của đất nước đã đi đúng hướng tuy không nhanh như chúng ta mong đợi.

Hơn bao giờ hết, con đường duy nhất đúng đắn là, chúng ta phải tự mình hùng mạnh, nếu không tất thất bại; chỉ có tiến lên và phát triển bền vững, khi nhân loại không chờ đợi sự do dự hay chập chờn của bất cứ ai, cuộc cạnh tranh toàn cầu tiềm ẩn “mất còn” càng không chấp nhận bất cứ quốc gia, dân tộc nào làm ngoại lệ. Vì, tụt hậu là đứng ngoài “sân chơi” toàn cầu hóa, nếu không nói là vô hình trung rơi vào lệ thuộc, là rơi vào âm mưu “sân sau” của người khác! Không như thế, chúng ta không định vị được dân tộc mình, đất nước mình, rất khó tìm được chỗ đứng xứng đáng trên trường quốc tế, và càng khó có cơ hội góp phần mình cùng nhân loại xây dựng thế giới. Chúng ta đứng trong thế giới, chúng ta phải vì thế giới và cho thế giới.

Đó là tinh thần và hành động nhân văn mang tầm nhân loại. Đó chính là sứ mệnh quốc gia, là danh dự và trách nhiệm của mỗi người Việt Nam.

Vì thế, trong tầm nhìn năm 2045, Việt Nam sẽ và phải trở thành một quốc gia công nghiệp phát triển, điểm đến nhân văn trong thế giới chỉnh thể, với tư cách một nước công nghiệp phát triển, nơi hội tụ của niềm tin, tri thức và tấm lòng tin cậy, thủy chung, nhân ái, chan hòa với bạn bè quốc tế, phát triển bằng phương thức rút ngắn, với bản lĩnh Việt Nam. Nghĩa là, chúng ta phải trở thành một nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa phát triển - một quốc gia kinh tế biển, thương mại, dịch vụ và du lịch thương hiệu Việt, tất cả mang tấm “căn cước” văn hóa Việt Nam bản sắc và nhân văn. Đó là sự lựa chọn mang tầm chiến lược. Đó cũng là sự định vị chiến lược phát triển mang tầm văn hóa của Việt Nam trong tầm nhìn tới năm 2045.

Nếu không, chúng ta sẽ rất khó vượt lên, rất khó hùng cường, nếu không nói là rơi vào nguy cơ tụt hậu và bạc nhược.

Đó là Quốc sách chiến lược phát triển Việt Nam và đòi hỏi sự kết tinh của văn hóa phát triển Việt Nam.

Ba - Bảo vệ lợi ích chiến lược đất nước, phát triển những giá trị quốc gia là mục tiêu tối thượng.

Trong bất cứ thời khắc nào, phải lấy lợi ích quốc gia làm mục tiêu tối thượng chiến lược có ý nghĩa bất biến trong mọi hành xử của mình, trước bất cứ ai, dù trong bất cứ cảnh huống nào. Lịch sử từng cho thấy, làm trái đi là tự rước lấy họa sát thân, nô lệ, nguy cơ bị diệt vong.

Trong thời đại ngày nay, giữa cuộc cạnh tranh mang tầm vóc toàn cầu có ý nghĩa sinh tử, chân lý “Không có gì quý hơn Độc lập tự do”, hơn bao giờ hết, càng phải tỏa sáng trong ý nghĩ, tư tưởng, tình cảm và hành động của mỗi đảng viên và từng người Việt Nam. Đó là bản lĩnh sống hợp với lẽ tự nhiên toàn nhân loại. Không còn độc lập tự do, thì quốc gia - dân tộc Việt Nam ta sẽ không còn gì cả, và mỗi người Việt Nam ta sẽ không có gì cả và trở nên vô nghĩa.

Vì nền độc lập tự do và lợi ích vô giá của dân tộc, trong cuộc hội nhập toàn cầu lợi ích quốc gia - dân tộc là cụ thể: sự toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng là tối thượng và quyền tự quyết dân tộc xã hội chủ nghĩa là vô giá! Lợi ích đó không thể bị diệt vong bởi nạn ngoại xâm và càng không thể bị tiêu vong bởi nạn nội xâm. Làm trái thế, là vong thân, là hại quốc, là phụ lại lòng tin và sự ủy thác của đồng bào! Đó cũng chính là hạnh phúc của Nhân dân: Độc lập - Tự do - Hạnh phúc!

Đó là Quốc sỉ và Quốc thể Việt Nam và chính là sự kết tinh và phát triển bản lĩnh, sức mạnh của văn hóa Việt Nam!

Bốn - Hội nhập quốc tế trên nền móng giữ gìn và nâng niu hòa hiếu bốn bể làm phương lược hành xử chân thành, vì hòa bình thế giới.

Bốn phương hòa mục, dân tộc thịnh vượng, đất nước độc lập và thế giới hòa bình! Đây là Đạo lý truyền đời của Việt Nam.

Trên lộ trình, trong từng bước đi hội nhập quốc tế, với tâm thế và hoài bão ấy, Việt Nam đến với bạn bè bốn phương và mong bạn bè bốn phương đã, đang và sẽ tới Việt Nam đều trân trọng điều giản dị ấy! Thành quả đó là sự nỗ lực của 100 triệu đồng bào ta dù ở trong nước hay ở nước ngoài và sự ủng hộ của toàn thể bạn bè quốc tế khắp bốn bể năm châu! Hơn 190 quốc gia và vùng lãnh thổ trên khắp hành tinh đặt mối quan hệ ngoại giao với chúng ta! Do đó, chủ động phát triển không ngừng và sáng tạo văn hóa giữ nước và hội nhập Việt Nam.

Đó là khí phách văn hóa Việt Nam.

Đó là cốt cách và phẩm giá làm nên Quốc tín và sức mạnh văn hóa Việt Nam!

Nói khái lược: Từ chủ nghĩa yêu nước - chủ nghĩa Mác -Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh - xuyên qua kinh tế bằng kinh tế, bằng chính trị - và sẽ tới văn hóa, tức chủ nghĩa xã hội, dưới ngọn cờ của Đảng.

Thứ hai, đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền và hành động mang tầm văn hóa và kiến tạo cơ chế lãnh đạo, cầm quyền minh bạch, dân chủ và thống nhất của Đảng.

Sứ mệnh lịch sử lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đòi hỏi không chỉ ở tầm nhìn chính trị, quyết tâm chính trị, mà còn ở khả năng tổ chức hành động chính trị và hiệu quả chính trị; không chỉ ở sự định vị vấn đề mà còn ở sự định hướng, định tính và định lượng; không chỉ nhận diện vấn đề ở tầm vóc, chiều sâu mà còn giải quyết vấn đề những vấn đề chiến lược và sách lược một cách hiện thực, khả thi và phương cách thức xử lý toàn vẹn công việc một cách thấm đẫm nhân văn của Đảng.

Đảng tiếp tục tìm tòi và phát triển các phương thức lãnh đạo dân chủ, minh bạch theo hướng ngày càng phát huy năng lực và hiệu lực quản lý xã hội, tổ chức, huy động lực lượng và sức mạnh nhân dân bằng tổng thể các biện pháp kinh tế, chính trị, xã hội, pháp lý thông qua bộ máy của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, hệ thống chính trị - xã hội và toàn Dân tộc. Đảng lãnh đạo, cầm quyền theo cơ chế: Đảng lãnh đạo - Nhà nước quản lý - Nhân dân làm chủ - phục vụ Nhân dân là chủ - vì Hạnh phúc của Nhân dân.

Sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đều nhằm tới xác lập, bảo đảm, hoàn thiện và nâng cao địa vị là chủ và năng lực làm chủ thực tế của nhân dân. Nhân dân làm chủ trực tiếp và các hình thức làm chủ khác, làm chủ thông qua Nhà nước, các đoàn thể chính trị - xã hội của mình, do Đảng lãnh đạo, theo pháp luật. Và, dù thế nào, Đảng chịu trách nhiệm lịch sử về sự lãnh đạo, cầm quyền của mình trước Nhân dân theo Hiến pháp, pháp luật và đạo lý dân tộc.

Mối quan hệ giữa mục tiêu cầm quyền và phương thức cầm quyền của Đảng là mối quan hệ giữa cái bất biến và cái khả biến, giữa mục tiêu và phương tiện. Phương thức cầm quyền cơ bản của Đảng hiện nay là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, sử dụng và giám sát Nhà nước trong vị thế công cụ quyền lực pháp lý, một phương tiện có hiệu lực pháp lý để tổ chức và quản lý xã hội mới, phát triển mọi tiềm lực và sức mạnh của toàn dân tộc theo đường lối chính trị của Đảng, một cách dân chủ, pháp quyền và đạo đức. Đó là nghệ thuật lãnh đạo, cầm quyền.

Theo đó, Đảng tập trung vào ba bình diện chủ yếu của việc cầm quyền theo pháp luật: một là, lãnh đạo lập pháp; hai là, đi đầu, nêu gương tuân thủ pháp luật; ba là, kiểm tra, giám sát, kỷ luật bảo đảm việc hành pháp thật sự hiệu lực và hiệu quả, công việc tư pháp công minh, công bằng, dân chủ và nghiêm nhặt. Nghĩa là, nắm lấy pháp luật để lãnh đạo, cầm quyền. Nghĩa là văn hóa pháp luật phải trở thành một nhân tố để Đảng lãnh đạo, cầm quyền một cách văn hóa.

Về nguyên tắc, phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước phải trực tiếp, toàn diện nhưng có trọng điểm, trên cơ sở phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước theo hướng chuyển mạnh từ Nhà nước quản lý bằng mệnh lệnh hành chính, bằng sắc lệnh sang Nhà nước kiến tạo phát triển và thượng tôn pháp quyền. Nói khái lược, Đảng lãnh đạo, cầm quyền một cách dân chủ trên nền tảng pháp quyền xã hội chủ nghĩa tự do, đạo đức và nhân văn, phù hợp với luật pháp quốc tế. Thực tiễn đổi mới càng xác tín, văn hóa ngày càng là cội nguồn của mọi mục đích và động cơ phát triển kinh tế, ngày càng trở thành nền tảng tinh thần xã hội; đến lượt nó, sự phát triển của kinh tế trở thành tiền đề vật chất quan trọng, một điều kiện cơ bản để văn hóa phát triển với xu hướng ngày càng thống nhất và hiệu quả; và văn hóa có sức đề kháng trước sự xâm lăng văn hóa, việc giải quyết hiệu quả các vấn đề xã hội đã góp phần ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển theo yêu cầu và nguyên tắc của công cuộc đổi mới.

Nói một cách tổng quát, văn hóa chính là con người, con người sáng tạo văn hóa, cho nên phát triển văn hóa xét tới cùng, chính là phát triển con người. Theo đó, mỗi quyết sách luôn được xem xét trước hết là một quyết sách có tính văn hóa, chính trị và xã hội, chứ không phải là một quyết sách dù kinh tế, xã hội đơn thuần; và đến lượt văn hóa, xã hội cũng vậy, mỗi quyết sách phải thấm đẫm tính chính trị, tính kinh tế và nhân văn sâu sắc. Qua đó, một môi trường văn hóa - chính trị - xã hội ổn định được xây dựng để phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường... một cách chủ động, đồng bộ, thống nhất và hiệu quả, với nền móng là văn hóa cộng đồng, văn hóa pháp luật, văn hóa doanh nghiệp, văn hóa công sở bằng rường cột là văn hóa chính trị. Nghĩa là văn hóa kinh tế, văn hóa ngoại giao, văn hóa môi trường, văn hóa trong chính văn hóa... phải là những nhân tố hợp thành văn hóa chính trị lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.

Đảng lãnh đạo, cầm quyền để Nhân dân là chủ và làm chủ đất nước. Đó không chỉ là tầm nhìn chính trị mà còn là đạo lý nhân sinh. Kinh tế vì con người, chính trị hướng tới con người, bảo đảm xã hội, quản trị xã hội tốt càng hướng tới con người. Qua các sự kiện gây chấn động ở Tây Nguyên và các nơi khác càng thấm thía và cấp bách, vấn đề không chỉ dừng lại ở chỗ gần Dân, hiểu Dân mà điều căn bản và quyết định nhất là, sống và hành động thật sự thành tâm ở trong lòng Dân, thấu cảm Nhân dân và tất cả vì Nhân dân. Đó chính là cái gốc của văn hóa chính trị.

Vì, đỉnh cao của văn hóa lãnh đạo, cầm quyền không chỉ là sự kết tinh ý thức và hành động căn bản của Đảng có thật sự do Nhân dân, của Nhân dân tới đâu mà thành tựu của nó to hay nhỏ, ý nghĩa của nó thấp hay cao lại được quyết định bởi mức độ vì Nhân dân và cho Nhân dân ở mức nào.

Trước yêu cầu của công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ và chủ động hội nhập quốc tế, càng rõ ràng là, con đường mà Đảng lựa chọn và xử lý công việc lãnh đạo, cầm quyền mang tầm văn hóa trên cơ sở không ngừng đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền, nhất định phải tiến tới xây dựng và phát triển nghệ thuật lãnh đạo, cầm quyền là nhu cầu tất yếu, là đòi hỏi bức thiết, vì sự phát triển mạnh mẽ, bền vững và nhân văn Việt Nam, nếu muốn tiếp tục đưa sự nghiệp đổi mới vững chãi tiến lên.

Thứ ba, xây dựng đội ngũ đảng viên hành động và phát triển Đảng một cách ngang tầm văn hóa.

Thực tiễn đổi mới càng cho thấy, con người phải là trung tâm của mọi sự phát triển và tất cả mọi sự phát triển phải xoay quanh con người, chứ không phải ngược lại. Nhân dân vừa là chủ thể, vừa là trung tâm của mọi sự phát triển

Để tiếp tục xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành và là “đứa con nòi” của Nhân dân, việc cấp bách trước mắt cũng là việc lớn cho kế sách hưng thịnh lâu dài là, Đảng tiên phong về phát triển hệ giá trị con người Việt Nam, phẩm giá của Dân tộc, phù hợp với văn hóa quốc tế, trước hết là đội ngũ đảng viên.

Theo đó, không ngừng thu hút và tập hợp trong đội ngũ của Đảng những phần tử tinh hoa nhất; bồi dưỡng cho họ tố chất tinh nhạy về chính trị nhất; đào tạo, rèn luyện họ tinh thông chuyên môn để không sa vào lãnh đạo, cầm quyền chung chung; tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, trước hết của Đảng một cách tinh gọn nhất; hành xử thật sự tinh tế và nhân văn trong các quan hệ dù trong Đảng, trong nước hay quốc tế, vì Nhân dân, vì Tổ quốc, vì chế độ của chúng ta. Thực tiễn đã và đang cảnh báo, người đứng đầu không nghiêm cẩn nêu gương về đạo đức, không thể đòi hỏi cán bộ, đảng viên thuộc cấp noi gương và tự mình biết nêu gương, tới lượt mỗi người lãnh đạo, quản lý nhất định sẽ thúc thủ, không dẫn dắt được ai cả, có nguy cơ sa vào hủ hóa, tha hóa,..

Do đó, hơn lúc nào hết, hiện nay, công cuộc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đòi hỏi mỗi đảng viên phải trở thành một nhân cách văn hóa.

Đó là yêu cầu của đạo đức nêu gương để nêu gương một cách đạo đức mang tầm văn hóa. Đó chính là trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội của đảng viên, nhằm củng cố và phát triển địa vị lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Nhưng, đó không chỉ về phương diện pháp lý nghiêm khắc mà còn thấm đẫm nhân văn - “là đạo đức, là văn minh”, “là đoàn kết thống nhất” mà đồng thời còn là mặt đạo lý nhân sinh - “là hòa bình, ấm no”.

Sức mạnh của văn hóa nêu gương, làm nên sức hấp dẫn và thu hút của Đảng qua từng đảng viên bằng văn hóa, chính là ở đây.

Đó chính là triết lý chính trị, triết lý nhân sinh, triết lý về con người của toàn bộ công việc Đảng phấn đấu và tự chỉnh đốn mình xứng đáng với dân tộc, dẫn dắt đất nước phát triển một cách ngang tầm văn hóa. Đó là con đường phát triển uy tín, danh dự của Đảng thống nhất trong Quốc sỉ của đất nước.

Đó cũng là thước đo pháp lý và đạo lý về vị thế, về sức mạnh và cống hiến của Đảng ta, bắt đầu từ mỗi cán bộ, đảng viên. Sâu hơn, đó là công việc kiến tạo biểu tượng văn hóa, là cội nguồn của bản lĩnh và sức mạnh của Đảng, là phương lược rèn đúc cốt cách và phẩm giá của mỗi đảng viên trước xã hội và bạn bè quốc tế, trong lòng Nhân dân và giữ vững và phát triển sự tin cậy của Nhân dân đối với Đảng.

Ấy chính là rường cột của đạo đức hành động của mỗi đảng viên, từng tổ chức đảng, là thước đo chính trị, xã hội và sự phát triển của chính văn hóa trong Đảng và của Đảng trước Nhân dân và bè bạn quốc tế. Đồng thời, phòng ngừa những nạn “gương diễn” và “diễn gương” giả tạo, hủ bại đã và đang hiện tồn ở không ít đảng viên tại tất cả các cấp trong Đảng và trong hệ thống chính trị. Đây chính là những sự vô văn hóa và phản văn hóa.

Đó chính là yêu cầu phát triển của văn hóa lãnh đạo, cầm quyền của Đảng mà rộng hơn là văn hóa chính trị Việt Nam.

Sự nêu gương của mỗi đảng viên, nhất là người đứng đầu, một cách trung thực, minh bạch và thành tâm là con đường ngắn nhất và hiệu nghiệm nhất trực tiếp bảo đảm địa vị, vai trò dẫn dắt dân tộc của Đảng một cách chính tín, công minh, dân chủ và góp phần phát triển vị thế, năng lực và hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng thật sự chính danh, chính pháp và chính tín. Qua đó, mỗi đảng viên soi mình trong mắt Nhân dân, tự kiểm soát và tự điều chỉnh mình theo Điều lệ Đảng, pháp luật của Nhà nước và dư luận xã hội... 

Nếu rèn đúc tối thiểu trên 3 phương diện đó, mỗi đảng viên lo gì mọi sự từ việc công tới việc riêng không thành, uy tín, danh dự và sự nghiệp cá nhân không cầu tất cũng tự đến!

Đến lượt mỗi tổ chức đảng, chính quyền, từng cơ quan, đơn vị xứng đáng là một tổ chức hành động một cách văn hóa, một môi trường chính trị xã hội thấm đẫm văn hóa. Và, người đứng đầu các tổ chức này phải xứng đáng là một nhân cách văn hóa chính trị.

Để không ngừng xây dựng Đảng về văn hóa, trong nhiều công việc lớn, trước mắt, tiếp tục thực thi 4 loại vấn đề vừa cấp bách vừa mang tính căn cơ và tổng thể:

Thứ nhất: Hoàn thiện các giá trị đạo đức cách mạng phù hợp với điều kiện mới và trên nền móng truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự giác tu dưỡng, rèn luyện, tự điều chỉnh mình trong cuộc sống và công việc hằng ngày, trên cơ sở phát triển tư chất cá nhân thực sự đạo đức.

Thứ hai: Nghiên cứu và hoàn thiện hệ thể chế, định chế về văn hóa chính trị trong phát triển các công việc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, trước hết trên các phương diện chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ..., trực tiếp về văn hóa thực thi nguyên tắc tập trung dân chủ - nguyên tắc căn bản quán xuyến toàn bộ công việc tổ chức và hoạt động của Đảng, nguyên tắc tự phê bình và phê bình. Trước mắt, hoàn thiện hệ thể chế văn hóa về tranh luận, đối thoại, phản biện trong Đảng và hệ thống chính trị; văn hóa quyết sách chính trị dân chủ; quy tắc văn hóa hành xử nội bộ đảng và hệ thống chính trị; văn hóa tuyển chọn nhân tài, văn hóa kiểm soát quyền lực chính trị, văn hóa pháp lý chính trị, văn hóa từ chức; văn hóa bang giao... một cách tổng thể, phù hợp và tiến bộ;

Thứ ba: Xây dựng hệ thể chế văn hóa giám sát và đo lường sự tín nhiệm của Nhân dân đối với đảng viên, tổ chức đảng một cách đa diện, đa chiều và đa tính chất ở nơi công tác, nơi sinh hoạt và nơi cư trú một cách văn hóa... Luật hóa quyền hạn và trách nhiệm của Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, tham gia quản lý Nhà nước và quản lý xã hội.

Thứ tư: Hoàn thiện thể chế, kiểm tra, giám sát quyền lực, trước hết trách nhiệm giải trình, minh bạch (nhân thân, thân nhân, tài sản...) đối với đảng viên, tổ chức đảng một cách dân chủ, kỷ cương, đoàn kết, thống nhất và nhân văn: giữa lời nói và việc làm; giữa quyền hạn và trách nhiệm; giữa cá nhân và tổ chức, cộng đồng; giữa tự do và kỷ cương; giữa dân chủ và kỷ luật; giữa bản thân, gia đình với công vụ và tổ chức; giữa ở nơi công tác và nơi cư trú...

Tất cả phải được nhận thức thống nhất, thực thi đồng bộ một cách công khai, minh bạch, bình đẳng, dân chủ, đoàn kết và kỷ luật theo thẩm quyền trên nền tảng ky luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước và đạo lý dân tộc. Một lần nữa, xin nhắc lại rằng, sự thất bại về pháp lý thì còn có thể sửa chữa được, nhưng sự thất bại về đạo lý, về văn hóa, sẽ dẫn tới sự tự diệt vong bất khả kháng; và, nếu may mắn còn sống sót, ắt sẽ không còn chốn để dung thân.

***

Toàn bộ sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng là nhằm mục tiêu tối thượng và thiêng liêng: Để Nhân dân là chủ và làm chủ đất nước; và, đến lượt mỗi đảng viên, thực sự là chủ và làm chủ các công việc của Đảng lãnh đạo, cầm quyền trên nền tảng pháp lý và thấm đẫm đạo lý, vì Dân tộc trường tồn và vì Tổ quốc phồn vinh.

Tự thân mục tiêu chính trị đó là đỉnh cao và chiều sâu của văn hóa Việt Nam.

Và, mục tiêu đó tự nhiên đòi hỏi Đảng tự xây dựng, chỉnh đốn mình trở thành mẫu mực về đoàn kết, thống nhất, đạo đức, văn minh, tiến bộ, nhân văn và phát triển - xứng đáng là một biểu tượng của văn hóa chính trị, làm phong phú sự phát triển thống nhất trong đa dạng và giàu bản sắc của văn hóa Việt Nam hội nhập quốc tế, xứng đáng vừa là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của Nhân dân vừa là “đứa con nòi” của Nhân dân và người bạn thủy chung, nhân ái của bè bạn quốc tế.

Đó chính là yêu cầu phát triển tất yếu và cũng chính là thách thức lớn đối với việc đổi mới, kiến tạo và phát triển tự nhiên của văn hóa chính trị của Đảng - nhìn từ sự phát triển văn hóa chính trị Quảng Ninh - rường cột và biểu tượng của văn hóa Việt Nam dân tộc và hiện đại./.