Xung lực mới cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển

Bức tranh đầy triển vọng

Năm 2023, TPHCM có 273.071 doanh nghiệp, chiếm 29,6% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trên cả nước. Năm 2024, có tới 48.667 doanh nghiệp thành lập mới, tương đương 31% tổng số doanh nghiệp mới của cả nước và chiếm 73,87% toàn vùng Đông Nam Bộ. Dự kiến đến cuối năm 2025, Thành phố sẽ cán mốc 420.539 doanh nghiệp đang hoạt động, tương đương khoảng 41% số doanh nghiệp cả nước. 

Giai đoạn 2021 - 2025, trung bình mỗi năm Thành phố đón nhận hơn 45 nghìn doanh nghiệp mới, cao hơn 1,1 lần so với giai đoạn 2016 - 2020; vốn đăng ký bình quân của một doanh nghiệp đạt khoảng 10 tỷ đồng. Những con số này cho thấy sức bật mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân - lực lượng giữ vai trò dẫn dắt quá trình đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và mở rộng sản xuất - kinh doanh tại đô thị đặc biệt lớn nhất cả nước.

Thành phố đã triển khai nhiều giải pháp theo hướng tạo xung lực mới cho doanh nghiệp phát triển. Thành phố tập trung cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình gia nhập thị trường, mở rộng dịch vụ công trực tuyến và giảm chi phí tuân thủ, giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian khởi sự kinh doanh. 

Đồng thời, ban hành kế hoạch thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ giai đoạn 2023 - 2025 nhằm triển khai Nghị quyết số 45/NQ-CP, cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết số 10-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thành phố đang ưu tiên phát triển 4 ngành công nghiệp trọng yếu có hàm lượng công nghệ cao, ban hành danh mục sản phẩm công nghiệp chủ lực giai đoạn 2021 - 2025, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ thông qua hỗ trợ lãi suất, kết nối ngân hàng - doanh nghiệp và ưu tiên thu hút dự án chất lượng cao vào khu công nghệ cao, khu công nghiệp và khu chế xuất. 

Nhờ môi trường kinh doanh ngày càng minh bạch và cạnh tranh, khu vực kinh tế tư nhân tại TPHCM tiếp tục lớn mạnh và khẳng định vai trò chủ đạo trong quá trình phát triển. Đây là khu vực tạo ra hơn 90% việc làm trong nền kinh tế, đóng góp khoảng 70% GRDP và gần 55% thu ngân sách của Thành phố trước hợp nhất.

Bốn điểm nghẽn cần tháo gỡ

Thứ nhất, về thể chế và thủ tục hành chính. Dù có nhiều điều kiện để trở thành vùng siêu đô thị tích hợp, TPHCM vẫn đối mặt với rào cản lớn về thủ tục đất đai, thuế, hải quan và điều kiện kinh doanh chồng chéo. 

Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) nhiều năm ghi nhận doanh nghiệp thường xuyên phản ánh chi phí tuân thủ cao, quy trình phức tạp, tình trạng nhũng nhiễu còn tồn tại. 

Một số quy định mới, đặc biệt trong Luật Đất đai 2024, vẫn thiếu hướng dẫn thi hành, khiến nhiều dự án không thể triển khai đúng tiến độ.

Thứ hai, quy mô nhỏ và năng lực hạn chế của doanh nghiệp tư nhân.Sau hợp nhất, Thành phố sở hữu lực lượng doanh nghiệp đông đảo nhưng phần lớn là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), hạn chế về vốn, công nghệ, nhân lực và khả năng quản trị. 

Thành phố thiếu doanh nghiệp tư nhân đầu đàn để dẫn dắt chuỗi cung ứng. Hộ kinh doanh còn e ngại chuyển đổi thành doanh nghiệp, trong khi năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và mức độ minh bạch tài chính của nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường hiện đại.

Thứ ba, hạ tầng và chi phí logistics cao.Hệ thống giao thông - logistics quá tải khiến chi phí vận chuyển, lưu kho của doanh nghiệp luôn ở mức cao. Chi phí logistics của Việt Nam thuộc nhóm cao nhất khu vực, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp tư nhân tại TPHCM. 

Hạ tầng kết nối vùng, kết nối cảng, khu công nghiệp và trung tâm logistics chưa đồng bộ, tạo áp lực lớn lên hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Thứ tư, đổi mới công nghệ và chuyển đổi số.Trong khi Thành phố định hướng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phần lớn doanh nghiệp tư nhân lại chưa đủ nguồn lực để ứng dụng công nghệ mới hay đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D). 

Chuyển đổi số diễn ra chủ yếu ở doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI); còn đa số SMEs chưa hình thành chiến lược công nghệ dài hạn, khiến khu vực tư nhân trong nước khó tham gia vào các chuỗi giá trị có hàm lượng tri thức cao.

Để kinh tế tư nhân thật sự trở thành xung lực mới

Để triển khai hiệu quả các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế tư nhân theo tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW, ngày 4-5-2025, của Bộ Chính trị, “Về phát triển kinh tế tư nhân”, Nghị quyết số 198/2025/QH15, ngày 17-5-2025, của Quốc hội, “Về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân”, TPHCM nên tập trung vào những nhóm giải pháp có tính đột phá, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn tăng trưởng mới.

Một là, hoàn thiện thể chế và cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh.Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh việc kiến tạo một môi trường kinh doanh minh bạch, hiện đại và có thể tiên liệu được. Việc hoàn thiện các bộ luật nền tảng như Luật Đất đai năm 2024, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp giúp giảm rủi ro pháp lý, tăng niềm tin thị trường. 

Thành phố cần mở rộng hoạt động tư vấn pháp lý cho hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và vừa; tích hợp dịch vụ hỗ trợ trên nền tảng số; thiết lập “luồng xanh” phối hợp giữa các cơ quan để tháo gỡ vướng mắc về thủ tục, đất đai, vốn và đào tạo.

Hai là, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện và ứng dụng công nghệ mới.Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và Chương trình chuyển đổi số quốc gia tạo nền tảng quan trọng để doanh nghiệp tư nhân tăng năng suất và giảm chi phí. Trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, IoT, tự động hóa đang mở ra những mô hình kinh doanh hoàn toàn mới. 

Thành phố nên đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận các công cụ số, thúc đẩy sử dụng hóa đơn điện tử, hợp đồng điện tử và phần mềm quản trị. Đồng thời, mở rộng chuyển đổi số trong thương mại điện tử, logistics, nông nghiệp thông minh, du lịch số, tài chính số và năng lượng, tạo hệ sinh thái công nghệ rộng khắp cho khu vực tư nhân phát triển.

Ba là, mở rộng không gian kinh tế mới và hỗ trợ tiếp cận vốn.Các chiến lược quốc gia như tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, phát triển năng lượng tái tạo và Quy hoạch tổng thể quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 mở ra không gian tăng trưởng mới cho doanh nghiệp tư nhân: năng lượng sạch, logistics liên vùng, cảng biển, hạ tầng thông minh và dịch vụ số. 

Thành phố cần tận dụng thời cơ này bằng cách đẩy mạnh tín dụng xanh, hỗ trợ lãi suất, mở rộng tín chấp và phát triển quỹ bảo lãnh tín dụng cho công nghệ cao, chuyển đổi số và các ngành ưu tiên. Đây là tiền đề quan trọng giúp doanh nghiệp tư nhân mạnh dạn mở rộng đầu tư, tham gia vào các lĩnh vực mới của nền kinh tế xanh và kinh tế số.

Bốn là, tăng cường liên kết chuỗi giá trị và nâng cao năng lực quản trị - nguồn nhân lực. Thành phố cần thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, cụm ngành và các mô hình liên kết để doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực. 

Song song đó, các yêu cầu mới về kỹ năng số, kỹ năng xanh, thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân đầu tư mạnh hơn vào đào tạo nhân lực và chuẩn hóa hệ thống quản trị. Đây là điều kiện then chốt giúp khu vực kinh tế tư nhân nâng tầm cạnh tranh, thích ứng với các chuẩn mực quốc tế và phát triển bền vững trong dài hạn./.