Kỳ vọng phát triển bứt phá kinh tế biển khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu

Tiềm năng và thế mạnh

Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) đã được ví như một “viên ngọc quý”, không chỉ có vị trí chiến lược bảo đảm an ninh - quốc phòng trên hướng biển phía Nam của Tổ quốc; mà còn là cái nôi của ngành công nghiệp dầu khí quốc gia, trung tâm cảng biển, dịch vụ hậu cần, ngư nghiệp và phát triển du lịch biển.

Là thủ phủ dầu khí của Việt Nam, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu các mỏ dầu lớn như Bạch Hổ, Rồng, Đại Hùng,... cùng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ dầu khí hoàn chỉnh bao gồm căn cứ hậu cần, nhà máy lọc dầu, các đơn vị dịch vụ kỹ thuật dầu khí, chế tạo giàn khoan, sửa chữa tàu biển... 

Đây là cơ sở hình thành chuỗi công nghiệp hỗ trợ biển có giá trị cao, nên sản lượng khai thác dầu khí ngoài khơi vùng biển nơi đây chiếm trên 90% tổng sản lượng khai thác dầu khí cả nước. Vì vậy, ngành công nghiệp dầu khí là động lực kinh tế mũi nhọn, đóng góp tỷ trọng lớn vào ngân sách nhà nước và GDP của địa phương trong nhiều thập niên qua.

Với hệ thống cảng biển đa dạng, tạo điều kiện cho ngành dịch vụ logistics phát triển sôi động, bao gồm kho bãi, vận tải đa phương thức và các dịch vụ giá trị gia tăng khác,... đã biến Bà Rịa - Vũng Tàu thành một trong những mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. 

Trong đó, hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải là 1 trong 19 cảng nước sâu hiếm hoi trên thế giới có khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn trọng tải đến 250.000 DWT (sức chở 24.000 TEU), là cảng cửa ngõ quốc tế duy nhất của Việt Nam có tuyến tàu mẹ đi trực tiếp châu Âu, châu Mỹ và đóng vai trò trung chuyển hàng hóa khu vực; sản lượng thông qua cảng đạt trên 120 triệu tấn/năm, chiếm khoảng 16% tổng lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển cả nước.

Với hơn 300km bờ biển trải dài, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Bãi Sau, Bãi Trước, Long Hải, Hồ Tràm, Hồ Cốc; đặc biệt là vùng đất thiêng Côn Đảo - một di sản thiên nhiên và lịch sử cách mạng mang tầm quốc gia. Do đó, du lịch biển nơi đây trở thành ngành kinh tế xanh, vừa mang lại nguồn thu lớn, vừa góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa của TPHCM ra thế giới. 

Ngoài ra, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ sở hữu đội tàu đánh bắt xa bờ mạnh nhất khu vực Đông Nam Bộ, sản lượng khai thác hải sản bình quân đạt trên 350.000 tấn/năm, mà còn chủ động chuyển đổi sang mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm có thương hiệu.

Mục tiêu phát triển và những rào cản cần sớm tháo gỡ

Với mục tiêu phát triển nhanh, giàu mạnh và thịnh vượng, để tiếp tục khẳng định vị trí đầu tàu kinh tế, cực tăng trưởng quan trọng của đất nước, TPHCM đã hình thành kết cấu lại không gian phát triển. 

Trong đó, xác định mục tiêu đến năm 2030, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành trung tâm du lịch biển quốc gia và quốc tế, trung tâm logistics, cảng biển tầm khu vực; phát triển mạnh các ngành công nghiệp dịch vụ biển công nghệ cao, năng lượng tái tạo ngoài khơi; du lịch đón từ 15 - 17 triệu lượt khách/năm; doanh thu dịch vụ biển chiếm tỷ trọng chủ yếu; hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu công nghệ biển; hoàn thành đầu tư và đi vào hoạt động khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ,... để kinh tế biển đóng góp lớn cho GRDP của TPHCM. 

Tầm nhìn dài hạn đến năm 2045, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu là trung tâm kinh tế biển hàng đầu Đông Nam Á, đặc biệt trong các lĩnh vực cảng biển - logistics, du lịch biển - đảo cao cấp, năng lượng tái tạo ngoài khơi, dịch vụ dầu khí và công nghiệp hỗ trợ biển.

Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển mới, Báo cáo Chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã nhận diện khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đối mặt với không ít thách thức, đó là: cơ cấu ngành kinh tế biển chuyển dịch chưa đồng đều, còn phụ thuộc nhiều vào dầu khí truyền thống, trong khi các lĩnh vực dịch vụ biển chất lượng cao, công nghiệp biển mới như năng lượng tái tạo, kinh tế số biển chưa phát triển tương xứng. 

Hệ thống hạ tầng giao thông kết nối cảng biển, du lịch, đô thị chưa đồng bộ; thiếu hệ sinh thái logistics hiện đại. Du lịch biển tuy phát triển mạnh nhưng sản phẩm còn đơn điệu, thiếu dịch vụ giải trí, nghỉ dưỡng cao cấp, chưa đủ sức cạnh tranh với các trung tâm du lịch quốc tế trong khu vực. 

Ô nhiễm môi trường biển, áp lực đô thị hóa, biến đổi khí hậu và nước biển dâng ngày càng tác động đến sự phát triển bền vững. Nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế biển còn hạn chế, công tác nghiên cứu khoa học - công nghệ biển chưa đáp ứng yêu cầu.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp

Để thực hiện tốt các mục tiêu đề ra, TPHCM đã, đang tập trung đẩy mạnh thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như sau.

Một là, hoàn thiện thể chế để hình thành liên kết vùng hiệu quả, TPHCM sẽ đẩy nhanh công tác quy hoạch hệ thống cảng biển, giao thông, du lịch, khu bảo tồn..., tạo chuỗi liên kết logistics vùng công nghiệp khu vực Bình Dương - tài chính và khoa học - công nghệ trung tâm TPHCM - sân bay Long Thành tỉnh Đồng Nai - Cảng Cái Mép - Thị Vải (khu vực Cần Giờ).

Hai là, phát triển ngành dầu khí, năng lượng tái tạo thế hệ mới trên cơ sở đẩy mạnh phát triển dịch vụ dầu khí truyền thống, nâng cao hàm lượng công nghệ, tăng tỷ trọng dịch vụ giá trị gia tăng. Chủ động đón đầu xu thế năng lượng tái tạo như công nghệ tua-bin gió ngoài khơi, điện khí LNG, hydrogen xanh, điện Mặt trời nổi gắn với xây dựng trung tâm nghiên cứu phát triển công nghệ năng lượng biển tại Vũng Tàu và thúc đẩy sản xuất hydrogen xanh.

Ba là, chú trọng phát triển dịch vụ cảng biển, logistics và đầu tư thí điểm khu thương mại tự do gắn với cảng biển khu vực Cái Mép Hạ. Tập trung hoàn thiện Cái Mép - Thị Vải trở thành cảng cửa ngõ quốc tế hàng đầu khu vực, trung tâm trung chuyển container quốc tế; chú trọng đầu tư hệ thống logistics hiện đại; xây dựng cơ chế đặc thù cho kinh tế biển như thí điểm các chính sách về Khu thương mại tự do (FTZ) theo hướng cảng biển xanh, thông minh (smart port) gắn với tự động hóa bằng AI, IoT; kết nối cảng biển đa phương thức với sân bay Long Thành, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, hệ thống đường sắt, đường thủy nội địa, bảo đảm mục tiêu giảm chi phí dịch vụ logistics, đẩy mạnh phát triển các ngành công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, dịch vụ giá trị gia tăng, phát triển nguồn nhân lực, liên kết chuỗi giá trị.

Bốn là, tập trung đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng kinh tế - xã hội để xây dựng khu Vũng Tàu trở thành “thành phố du lịch biển bốn mùa”, điểm đến hàng đầu khu vực; đa dạng hóa sản phẩm: nghỉ dưỡng cao cấp, MICE, casino - giải trí quốc tế, du lịch thể thao biển, sinh thái, văn hóa - lịch sử; nghiên cứu liên kết Côn Đảo, Long Hải, Hồ Tràm thành cụm du lịch biển quy mô quốc tế, tăng cường thu hút các tập đoàn lớn đầu tư khu nghỉ dưỡng, khu giải trí biển hiện đại.

Năm là, phát triển ngư nghiệp hiện đại, bền vững và kinh tế tuần hoàn biển, với chủ trương đầu tư đội tàu đánh bắt xa bờ hiện đại, công nghệ bảo quản tiên tiến gắn với phát triển các khu hậu cần nghề cá, cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão. Đồng thời, thực hiện tốt nhiệm vụ bảo tồn nguồn lợi thủy sản, kết hợp bảo vệ sinh thái biển với bảo đảm sinh kế của ngư dân./.