Nhân tố khó lường

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, ông D. Trump đưa ra cam kết sẽ kết thúc cuộc chiến Nga - Ukraina trong vòng 24 giờ sau khi tuyên thệ. Peter Baker - phóng viên tờ New York Times từng đưa tin về 5 đời Tổng thống Mỹ - khẳng định, lời hứa tranh cử của ông D. Trump là không hiện thực. 

Trong một bài phân tích trên New York Times, Baker nhận định: “sau khi giành thắng lợi trong cuộc bầu cử và dọn vào Nhà Trắng, một số tổng thống có thể phá vỡ lời hứa khi tranh cử của mình. D. Trump không chờ lâu đến thế. Ông đã phá vỡ lời hứa tranh cử của mình vào thời khắc ông tuyên thệ nhậm chức”. 

Để chấm dứt được cuộc chiến, hàng loạt câu hỏi cần phải được trả lời như Ukraina sẽ có lập trường như thế nào sau chiến tranh? Ai sẽ đóng góp tài chính để khôi phục Ukraina sau chiến tranh? Các biện pháp trừng phạt của Mỹ và châu Âu với Nga sẽ được giải quyết như thế nào?

Christopher S Chivvis - chuyên gia cao cấp tại Quỹ Carnegie (Mỹ) - cho rằng, tổng thống đã đưa ra những tuyên bố lớn trong khi việc triển khai trong thực tế đòi hỏi nỗ lực ngoại giao toàn cầu, kết hợp giữa gây sức ép và phủ dụ ngọt ngào. Ông cũng nhấn mạnh, xung đột Nga - Ukraina chỉ là một trong hàng loạt vấn đề đầy thách thức trong chương trình nghị sự của ông D. Trump như thuế, thương mại, nhập cư, việc làm và cải tổ bộ máy... 

Trong khi đó, các bên liên quan như Nga, Ukraina và EU theo đuổi những lợi ích khó có thể dung hòa. Một trong những vấn đề mang tính mấu chốt trong đàm phán kết thúc xung đột là lập trường của Ukraina sau chiến tranh: trung lập hay hướng Tây? Nga sẽ không bao giờ chấp nhận Ukraina hướng Tây và duy trì ý đồ tham gia Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), cho dù ý tưởng ấy là phi thực tế.

Theo bà Kathryn Stoner - chuyên gia cao cấp tại Viện Nghiên cứu quốc tế của Đại học Standford (Mỹ) - lời hứa của ông D. Trump là “quá đáng”. Bởi người có khả năng kết thúc chiến tranh trong vòng 24 giờ là Tổng thống Nga V. Putin và bất kỳ cuộc đàm phán nào để kết thúc chiến tranh cũng cần hơn 24 giờ, cho dù người chủ động là ông D. Trump. 

Trên thực tế, Keith Kellogg - đặc phái viên của ông D. Trump về Ukraina - cho rằng, 100 ngày là khoảng thời gian khả thi hơn. Trong khi đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói trước phiên điều trần tại Quốc hội rằng, việc đạt được thỏa thuận hòa bình giữa Ukraina và Nga là “rất khó khăn”, vì những xung đột có lịch sử lâu đời “đòi hỏi rất nhiều hoạt động ngoại giao kiên quyết và nỗ lực mạnh mẽ”.

Dù sao đi nữa, việc kết thúc chiến sự Nga - Ukraina cũng là kỳ vọng và mong mỏi của những người dân yêu chuộng hòa bình. Cuộc chiến đã kéo dài gần 3 năm với những tổn thất to lớn cho hai bên tham chiến, trong khi châu Âu không đóng vai trò chủ động trong việc tìm kiếm giải pháp kết thúc chiến tranh. Nếu ông D. Trump có thể góp phần kết thúc xung đột, từng bước xác lập hòa bình thì việc ông không thể kết thúc cuộc chiến trong vòng 24 giờ như đã hứa vẫn có thể chấp nhận được. 

Muộn dù có vẫn hơn không và trong tình huống xấu nhất, nếu ông D. Trump không thể làm được điều đó, thế giới càng đứng trước nhiều bất ổn. Chính điều này khiến ông D. Trump trở thành nhân tố khó lường trong nỗ lực kết thúc chiến sự Nga - Ukraina.

“Quyết liệt, khó đoán”

“Tôi tin rằng ông D. Trump quyết liệt và khó đoán. Tôi rất mong rằng sự khó đoán của Tổng thống D. Trump sẽ nhắm thẳng vào nước Nga”, Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tuyên bố như vậy trong cuộc trả lời phỏng vấn trên đài truyền hình Ukraina ngày 2-1-2025, vài ngày trước khi ông D. Trump tuyên thệ nhậm chức tổng thống. 

Ông V. Zelensky cho rằng, cuộc chiến 3 năm không thể kết thúc trong một ngày, nhưng nếu ông D. Trump giữ vững quan điểm như khi tranh cử tổng thống, những diễn biến nóng bỏng của chiến sự có thể sớm kết thúc. Theo đó, phẩm chất “quyết liệt và khó đoán” của ông D. Trump sẽ là yếu tố mang tính quyết định trong chiến lược của Mỹ đối với cuộc chiến Nga - Ukraina.

Tuy nhiên, hãng tin CNN (Mỹ) cho rằng, Ukraina đã mở một trận địa mới chống lại nước Nga là “nịnh đầm ông D. Trump”. Phóng viên CNN liệt kê những lần ông V. Zelensky phát biểu ca ngợi Tổng thống D. Trump như chiến thuật lấy lòng. Tháng 11-2024, một nghị sĩ thuộc đảng của ông Zelensky thậm chí đề cử ông D. Trump là ứng cử viên cho Giải Nobel Hòa bình năm 2025. 

Theo tờ Kyiv Independent, một số chính trị gia và nhà phân tích Ukraina cho rằng có thể thuyết phục ông D. Trump nghiêng về phía Ukraina và giúp nước này đạt được thỏa thuận hòa bình có lợi. Oleksandr Merezhko - nghị sĩ Ukraina đề cử ông D. Trump cho Giải Nobel Hòa bình - khẳng định: “ông D. Trump đã có những đóng góp quan trọng cho hòa bình thế giới và ông ấy có thể có những đóng góp hơn nữa trong tương lai”.

Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu quốc tế cho rằng, Ukraina không có lựa chọn nào khác trong cách ứng xử với ông D. Trump, trong khi đó bản thân tính cách khó đoán của ông D. Trump khiến không ai dám chắc chắn về những bước đi cụ thể tiếp theo. Chuyên gia nghiên cứu tại Ủy ban Đối ngoại châu Âu Joanna Hosa cho rằng, ông Zelensky không thể “thể hiện thái độ khó chịu đối với ông D. Trump” vì phải “thuyết phục ông ấy ủng hộ mình để bảo đảm kết quả khả dĩ nhất cho Ukraina mà điều này phụ thuộc quá nhiều vào sự ủng hộ của Mỹ”.

Dù khó có thể dự báo chính xác những bước đi cụ thể tiếp theo của ông D. Trump nhằm kết thúc xung đột Nga - Ukraina nhưng các nhà quan sát thấy rằng, ông D. Trump đang từng bước thực hiện cam kết tranh cử của mình. Các chuyên gia cho rằng, ông D. Trump sẽ lựa chọn những cách tiếp cận táo bạo và sẽ không đàm phán thông qua các bên trung gian. 

Việc ông cử Ngoại trưởng Marco Rubio đến Arab Saudi đàm phán với Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho thấy, ông hoàn toàn phớt lờ vai trò của châu Âu. Cuộc gặp này diễn ra 4 tuần sau khi ông D. Trump chính thức nhậm chức. Cuộc gặp được cho là để chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ cấp cao giữa ông D. Trump và ông V. Putin, thảo luận khả năng kết thúc xung đột ở Ukraina.

Dường như ông D. Trump đang áp dụng chiến lược đàm phán kiểu thương mại mà với bên nào ông cũng là người có lợi. Với Ukraina, ông sẽ đạt được thỏa thuận về khoáng sản. Với Nga, thông qua đàm phán kết thúc xung đột, ông có thể đạt được thỏa thuận mua dầu ưu đãi của Nga. 

Với châu Âu, ông cho thấy vai trò vượt trội của Mỹ. Chính vì thế, phản ứng trước cuộc gặp gỡ giữa Ngoại trưởng Mỹ và Ngoại trưởng Nga tại Arab Saudi ngày 18-2, các nhà lãnh đạo châu Âu ngay lập tức triệu tập một cuộc họp tại Pháp để tìm cách ứng phó. hơn hết, nếu thành công trong nỗ lực kết thúc xung đột Nga - Ukraina, ông càng củng cố được vị thế hiện tại của mình.

Dù thế nào, khó có thể nghi ngờ nỗ lực kết thúc xung đột Nga - Ukraina của ông D. Trump. Tuy nhiên, kết thúc như thế nào, với điều kiện gì của mỗi bên và chương trình hậu chiến ra sao vẫn khó lường như chính cách tiếp cận của ông D. Trump. Ông trở thành nhân tố khó đoán như chính khả năng và phương án kết thúc cuộc chiến. Sự quyết liệt của ông D. Trump chỉ làm cho ông càng trở nên khó đoán hơn./.