Thành phố Hải Phòng: Khi “bữa cơm công đoàn” trở thành nhịp cầu của sự chia sẻ

Khi bữa ăn ca không còn chỉ là “ăn vội”

Hải Phòng là một trong những địa phương có mật độ khu công nghiệp lớn nhất miền Bắc, với hàng trăm nghìn lao động làm việc theo ca kíp, tăng ca liên tục và phần nhiều là lao động ngoại tỉnh. Trong đời sống công nghiệp như vậy, bữa ăn ca vốn bị mặc định là “ăn nhanh - ăn đủ để quay lại dây chuyền”. Nhưng khi điều kiện sống, chi phí đô thị và áp lực lao động ngày càng tăng, yêu cầu về một bữa ăn tử tế không chỉ là nhu cầu sinh học mà là nhu cầu của sự được chăm lo.

Trong bối cảnh đó, chương trình “Bữa cơm Công đoàn” được Liên đoàn Lao động thành phố Hải Phòng triển khai từ ngày 22 đến 28-7-2024 với chủ đề “ấm lòng người lao động”. Công đoàn hỗ trợ tối đa 50.000 đồng/suất từ nguồn tài chính của mình, phần còn lại huy động xã hội hóa hoặc doanh nghiệp cùng chia sẻ.

Mô hình này nhanh chóng tạo hiệu ứng: tại Công ty TNHH HORN Việt Nam (Khu công nghiệp An Dương), 1.920 người lao động được thưởng bữa ăn trị giá 65.000 đồng, cao gấp 2,5 lần suất ăn ngày thường hay tại Công ty Cảng Hải Thành, suất ăn được hỗ trợ thêm lên 120.000 đồng, trở thành “bữa ăn tốt nhất trong năm” với nhiều công nhân.

Sự thay đổi không nằm ở số lượng món ăn, mà ở cảm giác “bữa ăn hôm nay khác với mọi ngày”. Công nhân không còn ăn vội, mà ăn trong bầu không khí ấm áp hơn, có sự hiện diện của công đoàn cơ sở, của lãnh đạo doanh nghiệp, của sự ghi nhận. Chính vì thế, giá trị của bữa cơm vượt xa giá trị dinh dưỡng: nó khẳng định người lao động không chỉ là lực lượng sản xuất, mà là chủ thể của đời sống doanh nghiệp.

Điều đáng nói là “Bữa cơm Công đoàn” không xuất hiện đơn lẻ mà nằm trong một hệ sinh thái chăm lo của tổ chức công đoàn thành phố. Báo cáo của Liên đoàn Lao động Hải Phòng cho biết, mỗi năm công đoàn hỗ trợ khoảng 300.000 lượt đoàn viên và người lao động thông qua trợ cấp, thăm hỏi, hỗ trợ đột xuất, chương trình nhà ở, phúc lợi đoàn viên... Khi bữa cơm được tổ chức tử tế, nó chỉ là phần nổi của một tảng băng lớn: sự chăm lo bền bỉ và có hệ thống.

Đối thoại được khơi mở từ mâm cơm - nền tảng của quan hệ lao động bền vững

Một điều thú vị đã diễn ra ở nhiều doanh nghiệp khi tổ chức “Bữa cơm Công đoàn”: người sử dụng lao động và cán bộ công đoàn không chỉ tham gia ăn cùng, mà còn dành thời gian lắng nghe tâm tư, đề xuất của công nhân - điều mà trong ngày làm việc bình thường rất khó thực hiện. Tại HORN Việt Nam, Chủ tịch Công đoàn cơ sở chia sẻ rằng chương trình này trở thành cơ hội để đoàn viên bày tỏ nguyện vọng cải thiện môi trường làm việc, điều chỉnh giờ nghỉ, chất lượng bữa ăn thường ngày...

Đây chính là điểm mà các địa phương công nghiệp phát triển rất coi trọng: đối thoại xã hội. Khi đối thoại được tiến hành không chỉ tại phòng họp mà trong bữa ăn chung, nơi mọi người bình đẳng, cởi mở, khoảng cách được thu hẹp, không khí tin cậy được mở rộng. Những cuộc trao đổi tưởng nhỏ nhưng có tính chất “điểm chạm” này lại giúp giải quyết nhiều vấn đề căn bản: giảm mâu thuẫn, hạn chế đình công tự phát, củng cố tinh thần gắn kết trong doanh nghiệp.

“Bữa cơm Công đoàn”, vì thế, trở thành công cụ mềm trong chiến lược xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ mà Hải Phòng kiên trì theo đuổi. Điều này càng có ý nghĩa khi thành phố là điểm đến của các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), nơi văn hóa công nghiệp hiện đại cần được kết nối với điều kiện thực tế và nhu cầu của người lao động Việt Nam.

Một “bữa cơm ngon” có thể không thay đổi ngay lập tức năng suất lao động, nhưng nó tạo ra thứ còn quan trọng hơn: niềm tin. Niềm tin rằng công đoàn không đứng ngoài cuộc; niềm tin rằng doanh nghiệp sẵn sàng lắng nghe; và niềm tin rằng tiếng nói của người lao động có giá trị.

Từ một bữa ăn thành chính sách phúc lợi - con đường để Hải Phòng giữ chân người lao động

Hải Phòng hiện quản lý 306 công đoàn cơ sở với hơn 155.000 đoàn viên tại Khu kinh tế. Quy mô công nhân lao động tiếp tục tăng khi thành phố mở rộng hạ tầng, đón thêm dự án FDI lớn. Trong bối cảnh cạnh tranh lao động gay gắt giữa các tỉnh công nghiệp phía Bắc Bắc Ninh, Hải Dương, Quảng Ninh, Thái Bình (tên gọi cũ) thì phúc lợi nội bộ trở thành yếu tố sống còn để giữ chân lao động lành nghề.

Chính vì vậy, “Bữa cơm Công đoàn” chính là cấu phần của chiến lược phúc lợi lao động. Khi doanh nghiệp và công đoàn cùng chia sẻ chi phí để nâng chất lượng suất ăn, họ đang gửi đi thông điệp về trách nhiệm, văn hóa, sự tôn trọng với người lao động.

Kết quả ban đầu là hàng chục nghìn người được hưởng lợi chỉ trong một đợt; nhiều doanh nghiệp nâng mức chi bữa ăn thường ngày sau khi nhận phản hồi tích cực từ người lao động và quan trọng hơn, chương trình tạo ra một chuẩn mực mới về bữa ăn công nghiệp từ “ăn đủ no” sang “ăn đủ dinh dưỡng, đủ quan tâm”.

Ở Hải Phòng, “Bữa cơm Công đoàn” đang chứng minh rằng một chính sách tưởng như nhỏ lại có sức lan tỏa lớn khi chạm vào đúng mong muốn của người lao động: được quan tâm và được đối thoại. Bữa ăn ấy không chỉ cải thiện dinh dưỡng, mà góp phần cải thiện quan hệ lao động và nâng vị thế của công đoàn như một người bạn đồng hành.

Từ suất ăn trị giá vài chục nghìn đồng, một triết lý mới về phúc lợi đang được hình thành: chăm lo phải đi cùng lắng nghe, phúc lợi phải đi cùng đối thoại, và phát triển phải đi cùng nhân văn. Nếu tiếp tục được mở rộng và nâng chất, “Bữa cơm Công đoàn” sẽ trở thành một trong những biểu tượng của cách Hải Phòng giữ người lao động bằng sự tôn trọng và tình người nền tảng của một môi trường lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ./.

Minh Ngọc