Thanh Hóa xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển kinh tế xanh

Hạ tầng nông thôn và đời sống người dân được nâng cao

Trong giai đoạn 2020 - 2025, chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) làm thay đổi rõ rệt diện mạo nông thôn Thanh Hóa. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn được đầu tư mạnh mẽ, đồng bộ, giúp cải thiện đáng kể điều kiện sản xuất và sinh hoạt của người dân. Tổng nguồn lực huy động cho chương trình trong hơn 4 năm qua đạt gần 29.700 tỷ đồng, trong đó trên 50% từ ngân sách nhà nước và phần còn lại từ các nguồn lồng ghép, tín dụng, doanh nghiệp và đóng góp tự nguyện của người dân.

Nhân dân các địa phương đã tích cực hưởng ứng phong trào xây dựng NTM, tự nguyện hiến hơn 1,9 triệu mét vuông đất, tháo dỡ 700 ngôi nhà, 2.400 công trình phụ trợ (tường rào, cổng ngõ...) để mở rộng đường giao thông và các công trình công cộng, đóng góp nguồn lực hàng trăm tỷ đồng vào xây dựng NTM.

Từ các nguồn lực huy động được, hàng loạt công trình thiết yếu đã được xây dựng, nâng cấp: hơn 3.600km đường giao thông nông thôn, 1.000km kênh mương nội đồng, gần 3.500 phòng học, hàng trăm trạm y tế và trung tâm văn hóa thôn, xã,... được hoàn thành. Đồng thời, hệ thống điện, nước sinh hoạt, cơ sở xử lý rác thải, nước thải cũng được đầu tư đồng bộ, góp phần làm cho cảnh quan môi trường nông thôn ngày càng “sáng, xanh, sạch đẹp”. Chất lượng các tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu ở những đơn vị đã đạt chuẩn không ngừng được nâng lên.

Cùng với phát triển hạ tầng, Thanh Hóa rất chú trọng thực hiện hiệu quả các chương trình giảm nghèo và an sinh xã hội ở nông thôn. Tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn giảm từ 3,52% năm 2021 xuống còn 2,02% năm 2024, tương ứng hơn 14.600 hộ thoát nghèo. Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng giảm gần 1,1% (khoảng 9.900 hộ) trong cùng giai đoạn.

Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2025 ước đạt trên 45 triệu đồng, tăng đáng kể so với đầu giai đoạn (nhiều xã NTM nâng cao đạt mức 60 - 70 triệu đồng/người/năm). Toàn tỉnh đã giải quyết việc làm mới cho 220.490 lao động từ năm 2021 đến 2024, trong đó gần 40.000 người đi xuất khẩu lao động có thời hạn.

Việc đưa một số lượng lớn lao động nông thôn đi làm việc ở nước ngoài không chỉ giúp cải thiện thu nhập mà còn mang lại cơ hội tích lũy vốn, kinh nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn.

Các hoạt động văn hóa, giáo dục, y tế ở vùng nông thôn tiếp tục được quan tâm; phong trào xây dựng đời sống văn hóa mới, giữ gìn bản sắc, thuần phong mỹ tục được đẩy mạnh, an ninh trật tự được giữ vững. Nhìn chung, chương trình NTM đã thực sự “thay da đổi thịt” nhiều vùng quê xứ Thanh, hạ tầng khang trang hơn, kinh tế phát triển hơn và đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao.

Phát triển kinh tế xanh và bền vững: Những mô hình tiêu biểu

Điểm nhấn khác biệt trong xây dựng NTM giai đoạn này ở Thanh Hóa là sự gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế xanh, bền vững. Thay vì chỉ tập trung vào các chỉ tiêu, số lượng, tỉnh đã chú trọng nhiều hơn tới chất lượng tăng trưởng và yếu tố thân thiện môi trường trong nông nghiệp, nông thôn.

Trong những năm qua, Thanh Hóa đã xây dựng nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp quy mô lớn theo hướng công nghệ cao, giảm sử dụng hóa chất, gắn với chuỗi giá trị xanh. Nông dân và doanh nghiệp địa phương từng bước chuyển từ “tư duy sản xuất” sang “tư duy kinh tế nông nghiệp”, coi trọng hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường hơn là chạy theo sản lượng thuần túy.

Nhờ thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TU về tích tụ đất đai, đến nay toàn tỉnh đã tích tụ được gần 50.000ha đất để phát triển nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn, tăng 38.700ha so với năm 2018, vượt xa mục tiêu đề ra đến năm 2025. Trên diện tích tập trung này, nhiều vùng chuyên canh hiệu quả cao được hình thành, tiêu biểu như vùng lúa thâm canh năng suất cao, vùng rau an toàn, vùng cây ăn quả chủ lực (cam, bưởi, thanh long...).

Giá trị sản xuất trồng trọt bình quân đạt 125 triệu đồng/ha, năng suất lúa bình quân 6,13 tấn/ha, đều vượt mục tiêu kế hoạch. Đáng chú ý, tỉnh đã mạnh dạn chuyển đổi hơn 1.500ha đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng hoặc mục đích sử dụng khác có giá trị cao hơn.

Việc ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao được đẩy mạnh với 109 vùng trồng được cấp mã số phục vụ xuất khẩu (tăng thêm 40 mã số vùng trồng mới trong giai đoạn này). Đến năm 2025, toàn tỉnh có 645 sản phẩm OCOP được công nhận, nhiều sản phẩm như nước mắm Lê Gia, chiếu cói Nga Sơn, ống hút tre Thăng Thọ đã chinh phục được một số thị trường khó tính trên thế giới.

Các mô hình kinh tế nông thôn mới theo hướng xanh và bền vững đã và đang được nhân rộng ở nhiều địa phương. Tỉnh khuyến khích phát triển mô hình nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn không chất thải. Một ví dụ điển hình là trang trại tổng hợp Thảo Hiền xã Quảng Ngọc - mô hình kinh tế tuần hoàn khép kín, không xả thải ra môi trường...

Trên diện tích được quy hoạch, chủ trang trại đã xây dựng 8.000m² nhà lưới trồng rau, quả sạch, kết hợp chăn nuôi gà, lợn và thả cá. Phụ phẩm rau, củ được tận dụng làm thức ăn cho vật nuôi; chất thải chăn nuôi được đưa vào bể ủ biogas với men vi sinh, tạo thành phân hữu cơ hoai mục để bón trở lại cho cây trồng.

Mô hình “tuần hoàn sinh học” này vừa giúp giảm chi phí đầu vào (thức ăn chăn nuôi, phân bón hóa học), vừa giảm ô nhiễm môi trường, tạo ra nông sản an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Hiệu quả kinh tế của trang trại Thảo Hiền khá cao, mỗi năm cung cấp ra thị trường hàng chục tấn rau, quả sạch và hàng trăm tấn thịt lợn, gia cầm, cá các loại, đồng thời góp phần quan trọng bảo vệ môi trường nông thôn.

Tỉnh Thanh Hóa đang khuyến khích nhân rộng các mô hình tương tự, hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân áp dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ sinh học, công nghệ hóa lý để tái chế phụ phẩm nông nghiệp thành đầu vào cho sản xuất.

Bên cạnh trồng trọt, lĩnh vực chăn nuôi ở Thanh Hóa cũng chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng công nghệ cao, an toàn sinh thái. Hiện tỉnh có 352 trang trại chăn nuôi liên kết quy mô lớn (121 trại lợn và 231 trại gà), hình thành 47 khu/cụm trang trại chăn nuôi tập trung theo quy hoạch.

Nhiều doanh nghiệp lớn đã đầu tư vào chăn nuôi xanh tại Thanh Hóa, tiêu biểu như Tập đoàn Xuân Thiện với dự án chăn nuôi công nghệ cao tổng mức đầu tư khoảng 2 tỷ USD, quy mô 3 triệu con lợn thịt/năm, áp dụng công nghệ tiên tiến của Israel và Đan Mạch, tạo hệ sinh thái nông nghiệp khép kín từ thức ăn, con giống đến xử lý môi trường. Công ty Dabaco cũng đầu tư trang trại lợn giống công nghệ cao tại xã Thạch Quảng với vốn 773 tỷ đồng, quy mô 5.600 lợn nái và 158.000 lợn thịt/năm, chăn nuôi khép kín theo tiêu chuẩn VietGAP, giảm thiểu tối đa ô nhiễm.

Đặc biệt, Công ty cổ phần Xuân Thiện Thanh Hóa đã đề xuất thực hiện mô hình chăn nuôi lợn trong nhà cao tầng (hay “chung cư lợn” đầu tiên tại Việt Nam nhằm tiết kiệm quỹ đất và kiểm soát môi trường tốt hơn. Những mô hình mới thể hiện quyết tâm của tỉnh trong việc hiện đại hóa nông nghiệp theo hướng “công nghệ cao, sinh thái, hữu cơ gắn với chuyển đổi số” - một trụ cột phát triển đã được khẳng định trong quy hoạch tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021 - 2030.

Nhờ định hướng phát triển đúng đắn, nông nghiệp - nông thôn Thanh Hóa đã có bước chuyển mình rõ nét. Tư duy “xanh” và “bền vững” thấm vào từng chương trình, dự án. Nhiều mô hình kinh tế xanh không chỉ mang lại thu nhập ổn định, bền vững cho nông dân mà còn mở ra hướng đi mới đầy triển vọng cho khu vực nông thôn trong tương lai.

Đó là kết quả của sự nỗ lực từ cấp ủy, chính quyền các cấp đến từng người dân, doanh nghiệp - tất cả cùng chung tay xây dựng một nền nông nghiệp giá trị cao, thân thiện môi trường, gắn với NTM bền vững./.

Duy Phong