Khu vực Bình Dương mở đường cho cực tăng trưởng công nghệ cao

Hình thành không gian phát triển mới

Sau hợp nhất, TPHCM bước vào giai đoạn phát triển có ý nghĩa chiến lược, mở ra không gian liên kết vùng đầy tiềm năng, có khả năng hình thành cực tăng trưởng mới với sức lan tỏa rộng lớn, hội tụ đầy đủ các yếu tố của một trung tâm công nghiệp - tài chính - công nghệ, mở rộng không gian kinh tế biển, logistics và dịch vụ chất lượng cao. 

Không gian phát triển mới có tính chất tổng hợp cao, được định hình dựa trên sự bổ sung thế mạnh của nội vùng trong Thành phố. Nếu trung tâm TPHCM giữ vai trò đầu tàu về tài chính, khoa học công nghệ, giáo dục - đào tạo và đổi mới sáng tạo; khu vực Bình Dương là hạt nhân sản xuất - công nghiệp công nghệ cao; khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu là cửa ngõ chiến lược về cảng biển, năng lượng và logistics quốc tế.

Khu vực Bình Dương nổi lên như một trung tâm sản xuất - công nghiệp công nghệ cao quy mô lớn với 29 khu công nghiệp đang hoạt động và định hướng mở rộng lên 21.000ha vào năm 2030. Đây là nơi hội tụ hơn 11.000 doanh nghiệp công nghiệp, trong đó có gần 4.000 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) từ 65 quốc gia và vùng lãnh thổ. Giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp đạt hơn 324 nghìn tỷ đồng, chiếm gần 9% cả nước, cho thấy vai trò ngày càng nổi bật của Bình Dương trong chuỗi cung ứng công nghiệp công nghệ cao. 

Với sự hiện diện của các tập đoàn lớn như LEGO, Pandora, Nitto Denko hay Thaco..., Bình Dương đang hình thành hệ sinh thái sản xuất hiện đại, hướng mạnh vào xuất khẩu, nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời là điểm đến của các mô hình khu công nghiệp sinh thái, đô thị thông minh - những cấu phần quan trọng trong công nghiệp thế hệ mới.

Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu tiếp tục khẳng định vị trí cửa ngõ kinh tế biển quan trọng bậc nhất cả nước nhờ sở hữu cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn và trung chuyển hàng hóa trực tiếp đến các thị trường toàn cầu. 

Lợi thế này giúp hình thành chuỗi cung ứng công nghiệp công nghệ cao gắn với cảng biển, mở ra cơ hội phát triển mạnh logistics quốc tế, công nghiệp năng lượng sạch, công nghiệp hóa dầu và các dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu. Đây là nguồn lực bổ trợ quan trọng, giúp tăng sức cạnh tranh của các trung tâm sản xuất như Bình Dương và vùng phụ cận.

Trung tâm TPHCM tiếp tục đảm nhiệm vai trò trung tâm về tài chính, thương mại, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và giáo dục - đào tạo. Với hơn 100 trường đại học, cao đẳng, học viện cùng hệ thống viện nghiên cứu và trung tâm công nghệ ngày càng phát triển, TPHCM hình thành mạng lưới đào tạo - nghiên cứu - khởi nghiệp quy mô lớn nhất cả nước. Đây là nơi cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng nghiên cứu, công nghệ và tài chính, tạo bệ đỡ cho sự phát triển của công nghiệp công nghệ cao trong toàn vùng hợp nhất.

Bình Dương giữ vai trò động lực

Trong không gian phát triển mới, khu vực Bình Dương giữ vai trò đặc biệt quan trọng với tư cách là trung tâm sản xuất - công nghiệp công nghệ cao của toàn vùng. Hơn 2 thập niên qua, Bình Dương liên tục nằm trong nhóm địa phương dẫn đầu về phát triển công nghiệp, thu hút đầu tư nước ngoài và đổi mới mô hình khu công nghiệp. 

Sau hợp nhất, vị trí này càng được củng cố nhờ sự kết nối chặt chẽ với trung tâm tài chính, công nghệ của TPHCM và cửa ngõ cảng biển, năng lượng của Bà Rịa - Vũng Tàu, tạo nên trục động lực sản xuất hiện đại có quy mô lớn nhất cả nước.

Khu vực này có khả năng đón đầu xu thế công nghiệp mới. Nhiều tập đoàn đa quốc gia đã lựa chọn Bình Dương làm địa điểm đặt nhà máy công nghệ cao với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường, năng lượng tái tạo và tự động hóa. 

Đây không chỉ là những dự án đơn lẻ mà còn là hạt nhân hình thành hệ sinh thái sản xuất hiện đại, hướng mạnh vào xuất khẩu, R&D và sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao. Bình Dương không chỉ tăng trưởng theo chiều rộng, mà từng bước chuyển sang chiều sâu với các cụm ngành công nghiệp chuyên môn hóa, tăng khả năng liên kết với doanh nghiệp nội địa và nâng tỷ lệ nội địa hóa.

Mô hình khu công nghiệp thế hệ mới - sinh thái, thông minh, carbon thấp. Các khu công nghiệp như VSIP, BECAMEX - IDC, Rạch Bắp hay Mỹ Phước được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế, tích hợp không gian sản xuất - đô thị - dịch vụ - logistics, tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp công nghệ cao vận hành hiệu quả. Mô hình này mở đường cho chiến lược công nghiệp xanh, giảm phát thải và tăng năng suất, phù hợp với xu thế phát triển bền vững của thế giới.

Tiên phong xây dựng mô hình “đô thị thông minh” gắn với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Sự liên kết giữa chính quyền - doanh nghiệp - viện, trường trong mô hình “ba nhà” đã tạo nền tảng cho các trung tâm công nghệ mới, vườn ươm khởi nghiệp, không gian sáng tạo và phòng thí nghiệm ứng dụng. 

Đây là nguồn lực quan trọng để Bình Dương chuyển từ “trung tâm sản xuất” sang “trung tâm sản xuất thông minh”, thu hút nhân lực chất lượng cao và doanh nghiệp công nghệ thế hệ mới.

Bình Dương cũng đang đẩy mạnh kết nối hạ tầng với TPHCM và Bà Rịa - Vũng Tàu thông qua các dự án trọng điểm như quốc lộ 13 mở rộng, đường vành đai, cao tốc TPHCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành, tuyến metro Suối Tiên - Bàu Bàng... 

Những công trình này sẽ tạo thành “trục công nghiệp - logistics - cảng biển” liên hoàn, giúp Bình Dương rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics, tăng sức hấp dẫn đối với các dự án công nghệ cao toàn cầu.

Thúc đẩy công nghiệp công nghệ cao

Đại hội đại biểu Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 xác định, đến năm 2030, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ đưa khu vực Bình Dương trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao của cả vùng, hình thành ít nhất 5 khu công nghiệp thế hệ mới sinh thái, carbon thấp, thông minh. 

Đến năm 2045, TPHCM sẽ trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao hàng đầu Đông Nam Á, trong đó công nghiệp công nghệ cao chiếm trên 60% giá trị sản xuất công nghiệp, năng suất nhân tố tổng hợp đóng góp hơn 50% vào tăng trưởng kinh tế. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Thành phố nên:

Một là, tái cấu trúc không gian công nghiệp theo hướng hình thành các “hành lang công nghiệp - đổi mới sáng tạo” kết nối 3 khu vực: trung tâm TPHCM - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu. Các trục giao thông chiến lược như quốc lộ 13 mở rộng, cao tốc TPHCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành, tuyến metro Suối Tiên - Bàu Bàng hay đường sắt Lộc Ninh cần được ưu tiên hoàn thành để tạo mạch liên kết thông suốt, hình thành “xương sống” của chuỗi công nghiệp công nghệ cao liên vùng. 

Các khu công nghiệp truyền thống cần chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp thế hệ mới - sinh thái, carbon thấp, thông minh, sử dụng tự động hóa, trí tuệ nhân tạo và quản trị năng lượng hiện đại.

Hai là, phát triển mạnh hạ tầng logistics và cảng biển để hỗ trợ chuỗi cung ứng công nghệ cao. Năng lực của cụm cảng Cái Mép - Thị Vải - cảng trung chuyển hàng đầu khu vực - cần được khai thác tối đa bằng cách tăng tính kết nối với các khu công nghiệp Bình Dương và trung tâm TPHCM; xây dựng các trung tâm logistics quốc tế quy mô lớn, tích hợp kho thông minh, cảng cạn (ICD), nền tảng số quản lý chuỗi cung ứng. 

Khi chi phí logistics giảm 20 - 30%, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghệ cao sẽ được cải thiện đáng kể, thu hút thêm các dự án FDI chất lượng cao.

Ba là, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. TPHCM cần phát huy hệ thống các trung tâm công nghệ, vườn ươm, khu công nghệ cao hiện có, đồng thời mở rộng mạng lưới nghiên cứu - ứng dụng - thương mại hóa công nghệ. 

Trung tâm TPHCM đóng vai trò “não bộ” về tài chính và nghiên cứu; Bình Dương phát triển sản xuất thông minh và R&D công nghiệp; Bà Rịa - Vũng Tàu gắn với đổi mới trong năng lượng tái tạo, logistics và hóa chất mới. Liên kết này hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo liên hoàn, thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp công nghệ cao và gia tăng sản phẩm mang thương hiệu “Make in HCMC”.

Bốn là, phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao chất lượng quốc tế. Thành phố cần mở rộng hợp tác doanh nghiệp - đại học - viện nghiên cứu, triển khai đào tạo gắn với nhu cầu thị trường. Các chương trình đào tạo kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ trong các lĩnh vực công nghệ lõi như bán dẫn, AI, tự động hóa, công nghệ sinh học cần được đẩy mạnh, đi kèm chính sách học bổng, hỗ trợ tài chính và thu hút chuyên gia quốc tế. Một “Quỹ phát triển nhân lực công nghệ cao” có thể được thành lập để tạo nguồn lực ổn định, dài hạn.

Năm là, hoàn thiện thể chế và cơ chế tài chính là điều kiện không thể thiếu để thúc đẩy công nghiệp công nghệ cao. Thành phố cần tận dụng cơ chế đặc thù, đơn giản hóa thủ tục đầu tư, áp dụng “luồng xanh” cho các dự án chiến lược; mở rộng ưu đãi thuế, đất đai, tín dụng cho doanh nghiệp công nghệ cao, công nghiệp xanh. Phát triển Trung tâm Tài chính quốc tế TPHCM sẽ tạo đầu mối huy động vốn lớn từ các định chế toàn cầu, hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo./.